Foto: Peter Terryn

“Kunst veroordelen heeft weinig zin en is tijdverlies voor druk bezette rechtbank”

Kunstenaar en activist Peter terryn verdedigt zich binnenkort in beroep tegen een veroordeling voor het publiceren van een zeefdruk waarin de veiligheidsprocedure voor het stilleggen van het treinverkeer wordt uitgebeeld. Meerdere kunstenaars volgen hem in zijn pleidooi dat zijn kunstwerk niet kan worden gezien als een oproep tot sabotage.

dinsdag 14 januari 2020 13:00
Spread the love

Op 13 januari 2019 werd kunstenaar Peter terryn (1963) door de rechtbank in eerste aanleg veroordeeld tot zes maanden met uitstel en een boete van 800 euro. Hij zou door de publicatie op zijn Facebookpagina van een zeefdruk hebben opgeroepen tot sabotage van het treinverkeer, zo werd geoordeeld. Op die zeefdruk staat onder meer uitleg over een noodprocedure voor het stilleggen van het treinverkeer.

Hij publiceerde de zeefdruk de dag voor er in 2016 een algemene staking van het spoorpersoneel startte. Spoorwegbeheerder Infrabel diende daarop een klacht in en baseerde zich daarvoor op drie artikels in het Strafwetboek (Artikels 66, 406 en 521)[1].

Terryn weigert zich bij deze uitspraak neer te leggen en gaat voor volledige vrijspraak. De zaak wordt in beroep behandeld vanaf 15 januari 2020. De uitspraak wordt verwacht in de weken erna.

Volgens terryn kan zijn kunstwerk niet worden aanzien als een aansporing tot sabotage. Tevens wijst hij er op dat de openbare aanklager en de eiser (Infrabel) zichzelf in hun pleidooi tegenspreken. Op de stakingsdag zelf die volgde op de publicatie van zijn zeefdruk werd geen enkel veiligheidsincident vastgesteld. De procedure die hij op zijn kunstwerk aanhaalt, is vrij verkrijgbaar op internetsites. Toepassing van deze procedure door het treinpersoneel is net bedoeld om de veiligheid te garanderen en heeft nooit tot incidenten geleid.

Steun van collega-kunstenaars

Meerdere kunstenaars wijzen er op dat de betreffende zeefdruk duidelijk en onmiskenbaar een kunstwerk is dat valt onder de vrijheid van meningsuiting. Hun getuigenissen maakten deel uit van het pleidooi van zijn advocaten voor de rechtbank in eerste aanleg. Dit zijn een aantal citaten:

De bekendste politieke prent van Nederlands graficus Albert Hahn (1877-1918) voor de spoorwegstaking van 1903. Poster: Public Domain

Zo stelt auteur en muzikant Dirk Elst: “Het werk van Peter terryn heeft grote affiniteit met bijvoorbeeld Marcel Broodthaers, Frans Masereel en Benjamin Verdonck. Broodthaers werd vaak een conceptuele kunstenaar genoemd, terwijl de onderliggende humor gelijkt op wat Peter terryn in zijn pamfletten, acties en video’s doet. Hij is misschien explicieter en probeert met zijn gebruik van vaak iconische beelden, zoals bijvoorbeeld van de verzetsstrijder die een trein tegenhoudt, de controverse op te zoeken om mechanismen uit het verleden met elkaar te verbinden, parallellen te tonen en ze uiteindelijk met elkaar te laten clashen.”

Robrecht Vanderbeeken treedt hem bij: “Peter terryn kan je als kunstenaar situeren in een traditie van geëngageerde kunstenaars die de maatschappelijke context opzoeken om werk te maken – via affiches, performances, installaties, tekeningen, enzovoort – en wiens werk dus niet in de eerste plaats binnen de veilige muren van onze musea terug te vinden is. Hoewel een retrospectieve over de carrière van de heer terryn zeker op zijn plaats zou zijn in onze Belgische musea.”

Ook voor auteur en juriste Rachida Lamrabet is terryn in de eerste plaats een kunstenaar, één die graag verwarring zaait en een dunne lijn bewandelt tussen feit en fictie: “Peter terryn is een geëngageerde kunstenaar voor wie het rumoer van de straat en de politiek belangrijke inspiratiebronnen zijn. Daar is hij, noch ik, uniek in. Kunstenaars laten zich nu eenmaal inspireren door het echte leven. Wat de kunstenaar terryn echter wel uniek maakt, is dat de kijker vaak in de war gebracht wordt door zijn artistieke werk. terryn is notoir om zijn behendigheid die erin bestaat om op die zeer delicate scheidingslijn tussen feit en fictie te balanceren.”

Auteur Jeroen Olyslaegers, tot slot, vindt dat terryn behoort tot “een lange traditie van kunstenaars die tegen schenen schoppen en de wereld op de korrel nemen. Wie beweert dat Peter terryn een activist is, heeft hem niet begrepen. Wie beweert dat hij louter een kunstenaar is, heeft ‘m evenmin te vatten. Hij is beiden en hij provoceert. Dat hij zich nu moet verdedigen vanwege zijn kunst, geeft net dat aan. Kunst veroordelen heeft weinig zin en het lijkt toch sterk op tijdverlies voor een druk bezette rechtbank.”

‘Technische’ argumenten

Er zijn meerdere elementen van het kunstwerk die er op wijzen dat het niet als pamflet of oproep kan worden geïnterpreteerd. Zo maakt het formaat (50cm x 70cm) van het werk het onmogelijk om in grote oplage uit te delen aan stations of fabriekspoorten. De reproductietechniek, met name zeefdruk, is bijzonder arbeidsintensief en weinig productief en kan dus niet gebruikt worden voor massale distributie. Elk exemplaar werd bovendien met hand ingekleurd, voorzien van een stempel in linosnede en op elk exemplaar prijkt een andere, unieke illustratie.

Het kunstwerk maakt gebruik van het beeld van een spoorwegarbeider die, gehinderd door de ‘kapitalisten’, door zijn hand op te houden, het treinverkeer tot stilstand brengt, een rechtstreekse verwijzing naar de befaamde tekening van Albert Hahn uit 1903 naar aanleiding van de toenmalige grote treinstaking met als titel Gansch het raderwerk staat stil als uw machtige arm het wil … Het gebruikte lettertype (Times and Times Again) is zeer duidelijk een archaïsch lettertype dat niet gekozen werd omwille van de leesbaarheid maar als verwijzing naar historische vlugschriften.

Daarnaast wijst terryn er op dat hij zich voor dit kunstwerk uitgebreid heeft geïnformeerd bij treinpersoneel over de veiligheid van de procedure die hij in zijn zeefdruk toont. De noodstop van een trein, eventueel in gang gezet door de op de zeefdruk vermelde techniek, houdt geen gevaar in voor personeel en reizigers. De procedure maakt deel uit van het veiligheidsbeleid van Infrabel/NMBS zelf.

Bovendien erkent de eiser (Infrabel) expliciet dat aan de zeefdruk geen enkel gevolg is gegeven tijdens of na de staking van 2016. Er is met andere woorden “geen sprake van kwaadwillig belemmeren van het verkeer noch van het beschadigen van gebouwen of andere kunstwerken aangezien er geen verkeer werd belemmerd, goedwillig noch kwaadwillig en er geen gebouwen of andere kunstwerken werden beschadigd of onbruikbaar gemaakt”.

Peter terryn zal in beroep de principiële lijn blijven volgen dat zijn kunstwerk op geen enkele andere manier kan worden geïnterpreteerd dan als een maatschappijkritisch kunstwerk.

 

Bronnen:

Ten gronde is de aanklacht zonder grond

Het Woord bij de Daad

Het Woord bij de Daad II

 

Notes:

[1] Artikel 66: “door giften, beloften, bedreigingen, misbruik van gezag of van macht, misdadige kuiperijen of arglistigheden, de misdaad of het wanbedrijf rechtstreeks te hebben uitgelokt” Art. 406: “kwaadwillig het verkeer op de spoorweg, de weg, de binnenwateren of op zee belemmeren door enig voorwerp dat een belemmering voor het verkeer met of voor het gebruik van vervoermiddelen uitmaakt.” Art. 521: “door welk middel ook, gebouwen, bruggen, dijken, straatwegen, spoorwegen, sluizen, magazijnen, werkplaatsen, loodsen, schepen, vaartuigen, vliegtuigen of andere kunstwerken of bouwwerken die aan een ander toebehoren, geheel of ten dele te vernielen.”

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!