“De 10 minute challenge op Facebook is geniaal in zijn eenvoud”, zegt de Groote. “Wie kan er nu iets tegen hebben om tien minuutjes iets te doen? Maar die enkele minuten kunnen ingrijpend zijn en je ogen openen. De uitdaging van mijn zus had dat effect: eens je afval hebt opgeruimd, kun je er je ogen niet meer voor sluiten.”

Maar je besliste toch niet meteen om een eigen organisatie uit de grond te stampen?

“Dat niet natuurlijk, maar toch: ik sta er zelf ook nog steeds van te kijken hoe snel het is gegaan – en nog steeds gaat. De eerste maanden na die challenge organiseerde ik nu en dan een opruimactie met vrienden en kennissen. Gaandeweg groeide het idee om het groter aan te pakken, The Ocean Cleanup achterna maar dan dichter bij huis: in de rivier om de hoek, waar iedereen mee kan doen.

“Ik legde contact met een lokale organisatie in Düsseldorf, waar ik woon, om samen een opruimactie langs de Rijn te organiseren. The RhineCleanUp zag het groots met acties 9 steden in 3 landen. Maar tot onze verrassing werd het veel groter: 59 steden in 5 landen.”

“De boodschap sloeg duidelijk aan, en ook op sociale media was de respons enorm: we voelden meteen dat er nog veel meer in zat. Sindsdien is het eigenlijk razendsnel blijven gaan. Eind januari 2019 richtten we River Cleanup formeel op, en nu zitten we al aan acties rond 10 rivieren, in 200 steden en 15 landen.”

Bewustzijn neemt toe

“Eigenlijk gaat het vanaf die eerste acties aan de Rijn van een leien dakje: telkens we iemand of iets nodig hadden, bleek die via-via wel voorhanden of belandde de oplossing in onze schoot. Ik ben heel mijn leven projectmanager geweest, heb heel veel gepland en geoptimaliseerd, maar de manier waarop River Cleanup is gegroeid: dat zou je nooit kunnen plannen.”

Heeft het te maken met de toegenomen aandacht voor plasticvervuiling?

“Zeker: het probleem heeft de laatste jaren meer aandacht gekregen en daardoor neemt het bewustzijn toe. Jaarlijks komt 8 miljard kilogram plastic afval in oceanen terecht, waarvan 80 procent via de rivieren. Het probleem is niet alleen het plastic op zich, maar vooral ook dat het giftige chemische stoffen aan zich bindt. Zo vormt het een bedreiging voor de ecosystemen, maar dreigt het via de voedselketen ook bij ons, de mens, terug te komen.”

“Maar het gaat verder: rivieren zijn ook een krachtig symbool, ze verbinden mensen. En het feit dat onze aanpak puur positief is. In een tijd waarin milieuthema’s vaak tot defensieve reacties leiden, beschuldigen we niemand en zwaaien we niet met het vingertje. We geven mensen een kans om deel van de oplossing te worden, door zelf de handen uit de mouwen te steken, in hun eigen stad of regio.”

Maar de kritiek ligt ook voor de hand: je voelt je beter maar een dag later ligt er gewoon weer ander plastic.

“Dat is zo. Maar door op te ruimen, mikken we natuurlijk ook op bewustmaking, onder meer via de sociale media. De vele vrijwilligers denken ook na over hun plasticgebruik en beïnvloeden hun familieleden en vrienden.

“Ik spreek uit ondervinding: de grootste kracht is dat je als consument begint na te denken over je impact, en dat kan veel verder gaan dan afval. Je draagt gewoon beter zorg voor de wereld en daardoor voel je je beter. Hoe meer mensen merken dat het gewoon plezant is om beter zorg te dragen voor de wereld, hoe meer politiek en bedrijven zullen volgen.”

Oog voor de bron

“En we hebben ook oog voor de bron. Morgen bijvoorbeeld organiseer ik een cleanup met een bedrijf. In de voormiddag gaan we met alle medewerkers opruimen, maar ’s middags volgt een workshop waar we samen nadenken hoe het gebruik kan veranderen binnen het bedrijf. Dat sluit meer aan bij mijn oude baan: workshops en procesverbetering. Als binnen zo’n bedrijf beslist wordt om iets aan de verpakking te veranderen, kan dat meteen tonnen plastic vermijden.”

Het werk van River Cleanup sluit aan bij verschillende Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN. Hou je rekening met die doelstellingen?

“Ik ken de VN-doelen en er is een duidelijke link tussen bijvoorbeeld SDG14 en wat wij doen, maar tot nog toe spelen de doelen geen rol in onze concrete werking. Ik geloof wel in de kracht van dergelijke doelen: kijk maar naar wat Elon Musk doet: je stelt jezelf een doel en dat kan enorm motiverend zijn. Misschien moeten we onze doelstellingen in de toekomst wel meer op afstemmen op de VN-agenda.”

Wat gebeurt er met het plastic dat jullie verzamelen?

“We willen het plastic dat we verzamelen recycleren, en daar werken we nu volop aan. We praten daarvoor onder meer met Renewi. Ook hier is het de bedoeling om met kleine projecten innovatief te zijn en de industrie vooruit te trekken.”

Lokale kringloopjes

“In 2020 willen we testen of we lokale kringloopjes kunnen organiseren: bijvoorbeeld een school die wekelijks plastic opruimt, en dat plastic laat recycleren door onze partner eco-oh tot mini-tuintjes, waar de kinderen dan hun eigen groenten in kunnen kweken, of een bloemenperk voor de bijen.”

Moet dat plastic niet gewoon de wereld uit?

“Plastic heeft een slechte naam gekregen, terwijl het ooit begon als een fantastisch materiaal met veel mogelijkheden. Mochten we morgen plots al ons wegwerpplastic vervangen door karton, dan zitten we gewoon met een nieuw probleem. Het probleem zit dus niet in het materiaal zelf, maar in de manier waarop we ermee omgaan.

“Ik was onlangs op de K-beurs, de grootste plasticbeurs ter wereld. De innovatie die je daar ziet in de sector is enorm. Hoe slagen we er dan niet eens in om dat materiaal te sorteren en te recycleren? Nu, de inhaalbeweging is ingezet: het heeft mij aangenaam verrast dat veel bedrijven op de beurs ermee bezig waren. Ze beseffen dat ze iets moeten doen om in de toekomst te overleven.”

Dit artikel maakt deel uit van de reeks SDG’S: NOG 10 JAAR TE GAAN. Het project in dit verhaal werkt vooral aan SDG14: leven in het water.