Tijdens een onderzoeksmissie ter plaatse documenteerde de organisatie een reeks inbreuken op het internationaal recht die de gewapende groep tussen januari en november 2019 pleegde. Het betreft onder meer het plunderen en in brand steken van huizen en gezondheidscentra, het doden van een blinde man en het amputeren van een oor bij drie vrouwen. Tijdens interviews met Amnesty International zei de bevolking dat ze zich door de autoriteiten in de steek gelaten voelen.

“De mensen die we in het uiterste noorden van Kameroen hebben ontmoet, leven in angst. Velen zijn getuige geweest van Boko Haram-aanvallen en hebben familieleden of kennissen verloren. Ze vragen zich niet af of er nieuwe aanvallen zullen plaatsvinden, maar wannéér dat gaat zijn. Ze voelen zich volledig in de steek gelaten”, zegt Samira Daoud, interim regionaal directeur van Amnesty International voor West- en Centraal-Afrika. 

“Mensen in deze regio leven in wanhoop en zullen blijven lijden indien er niks verandert. De Kameroense autoriteiten moeten dringend de burgers beter beschermen.”

Amnesty International voerde recent gedurende twee weken een onderzoek in Maroua en Mokolo (in het uiterste noorden), waar de organisatie getuigenissen kon verzamelen van meer dan 30 slachtoffers en ooggetuigen van de misdaden van Boko Haram. In Maroua en Yaounde werden ook gesprekken gevoerd met humanitair personeel, academici, vertegenwoordigers van verenigingen, onderzoekers en advocaten.

275 doden waarvan de meeste op burgers

Op 9 januari 2019 kondigde president Paul Biya aan dat Boko Haram “buiten de grenzen was verdreven” en “nog slechts een marginale bedreiging vormde”. Het onderzoek van Amnesty International toont aan dat de aanvallen van Boko Haram in het uiterste noorden weer zijn opgeflakkerd.

Tussen januari en november 2019 zijn ten minste 275 mensen tijdens Boko Haram-aanvallen gedood volgens de gegevens die Amnesty International kon verzamelen – dat zijn 25 dodelijke slachtoffers per maand. 225 van hen zijn burgers. De inwoners van Tourou vertelden Amnesty dat ze 16 aanvallen meemaakten, waarbij zes mensen werden gedood en enkelen ontvoerd. Leden van veiligheidscomités, ouderen, kwetsbare mensen en personen met een beperking behoren vaak tot de slachtoffers. Zo vertelde een getuige bijvoorbeeld hoe een blinde man en een kind werden gedood tijdens een aanval in de nacht van 29 op 30 juli 2019 in het dorp Gakara. 

“… De leden van Boko Haram vonden een negen- of tienjarige jongen en twee oudere mensen, zijn grootmoeder en een oude blinde man. Ze probeerden het kind mee te trekken, maar het greep zich uit alle macht aan zijn grootmoeder vast, huilend en schreeuwend dat hij niet weg wilde. Dus schoten de leden van Boko Haram eerst de jongen en toen de oude man dood.” 

De inwoners van Gakara getuigden dat ze niet meer wisten hoe vaak Boko Haram-leden hen al hadden aangevallen. Sommigen vertelden aan Amnesty International dat de leden zich in de bergen schuilhouden, vanwaar ze het dorp kunnen observeren zonder zelf gezien te worden. Ze sluipen heimelijk naderbij. 

Een andere getuige van de aanslag in juli vertelde:

“De leden van Boko Haram hebben een lange omweg rond het dorp afgelegd om ons van achteren aan te vallen. We bewaakten de omgeving met onze fakkels toen een van hen ons verraste. Daarop begon de aanval … Mensen schreeuwden: ‘Boko Haram is er! Boko Haram is er! Ze zijn het dorp ingegaan!’ Ik sprong over de muur rond mijn huis en rende weg…  Ze gingen het huis van mijn 80-jarige oom binnen. Zodra ze hem zagen, schoten ze hem dood. Daarna gingen ze verder naar andere huizen die ze omsingelden om te voorkomen dat de mensen ontsnapten.” 

Verminkingen 

Ook in Gakara heeft Amnesty International informatie verzameld over de verminking van drie vrouwen. Eind juli verloren deze vrouwen, tussen 27 tot 40 jaar, elk een oor, afgesneden door leden van Boko Haram. Een van hen vertelde: “De aanvallers zeiden dat ze ons een oor hadden afgesneden omdat ze onze mannen niet te pakken konden krijgen, en dat ze ons de volgende keer zouden vermoorden.”

De echtgenoot van een ander slachtoffer vertelde de gebeurtenissen als volgt: “… Ze hielden een van mijn vrouwen aan en zeiden dat zij met hen mee moest gaan. Toen zij dat weigerde, dreigden ze haar de keel door te snijden. Ze zei toen dat ze dat nog liever had dan met hen mee te gaan. Een van de mannen stelde voor haar keel door te snijden, een ander om haar hand af te hakken en de derde om haar een oor af te snijden. Dat laatste is wat ze deden, daarna lieten ze haar achter …” 

Negen mensen gedood, het dorp platgebrand 

In Tchakamari, een ander dorp in het noorden van Kameroen, werden negen mensen dood gevonden in uitgebrande hutten na een aanval in de nacht van 18 op 19 april 2019. Issa (niet zijn echte naam), een 28-jarige herder, vertelde Amnesty International:

“… Toen we na de aanval terugkwamen, vonden we negen doden in uitgebrande hutten. We weten niet of ze eerst zijn geëxecuteerd of dat ze in de vlammen zijn omgekomen. Al onze eigendommen zijn meegenomen of vernietigd. Sommige brommers werden verbrand, andere gestolen. Het doel van deze mensen is om ons te bestelen en ons pijn te doen.” 

Amnesty International verzamelde ook informatie over systematische plunderingen. Volgens de lijsten met gestolen goederen die Amnesty International heeft ingezien, worden kleding en schoeisel stelselmatig weggehaald, evenals goederen van grote waarde zoals vee en voertuigen. Ook identiteitsdocumenten en geboortecertificaten worden vernietigd of gestolen, wat extra problemen meebrengt voor de slachtoffers.

Drie gezondheidscentra in Tourou en Moskota werden geplunderd en in Gossi werden ook de baptistenkerk en het huis van de pastoor in brand gestoken. “Voor deze door Boko Haram geterroriseerde dorpelingen zijn thuis slapen, hout sprokkelen of werken op het veld gevaarlijke activiteiten. Om zich te beschermen, slapen ze buiten, ver weg van het dorp, maar daar zijn ze blootgesteld aan slechte weersomstandigheden en ziekte. De Kameroense autoriteiten moeten ingrijpen door de bescherming van burgers in deze regio op te drijven”, zegt Samira Daoud. “Alle aanvallen moeten worden onderzocht en de verantwoordelijken moeten verantwoording afleggen.”

Ontvoerde vrouwen gedwongen zich te bekeren tot de islam 

Amnesty International heeft ook informatie over aanvallen waarbij niet-moslims werden ontvoerd en gedwongen zich te bekeren tot de islam. In het kanton Tourou, dat bestaat uit 16 voornamelijk christelijke dorpen, werden een 36-jarige vrouw en een 17-jarig meisje op 3 juli 2019 gekidnapt en gedwongen zich te bekeren tot de islam. 

Volgens hun getuigenis werden ze ‘s morgens vroeg in het veld ontvoerd. De aanvallers hadden zich in het gras verstopt. Met vastgebonden handen en nek werden ze gedwongen om de hele dag en een deel van de nacht te lopen zonder water of voedsel. 

Ze weten nog dat ze halthielden in een plaats “aan de voet van een berg” waar heel veel leden van Boko Haram waren. Onder bedreiging met de dood werden ze gedwongen zich te bekeren tot de islam. Ze kregen te horen dat hun dorpen in vrede zouden kunnen leven als alle inwoners hetzelfde deden en dat zij dan naar huis terug konden gaan om hun kinderen te halen.

De twee vrouwen leerden de wassingsrituelen en de beginselen van de islam uit die regio. Hun bewegingsvrijheid was tijdens hun detentie ernstig beperkt tot een paar kamers waar ze niet uit konden, behalve om naar het toilet te gaan. Ze moesten huishoudelijk werk doen, maar mochten niet koken want hun ontvoerders waren bang vergiftigd te worden. Ze wisten te ontsnappen op 15 juli 2019. 

Gevoel van verlatenheid

Gezien de herhaalde aanvallen voelen de inwoners van ernstig getroffen plaatsen zich in de steek gelaten. Amnesty International heeft in dit verband verschillende getuigenissen verzameld. “Het probleem is dat Boko Haram in de bush zit en het leger in de stad. Het duurt te lang voordat ze komen en als ze er eindelijk zijn, is het al te laat”, zei een van de getuigen. De lage weerklank van het conflict in het noorden in media en politiek versterkt het gevoel dat ze aan zichzelf zijn overgeleverd. Het lot van de slachtoffers van Boko Haram krijgt weinig aandacht in de officiële media. 

In maart 2019 stuurden inwoners van een dorp in de gemeente Mora een handgeschreven brief naar de minister van Openbare Overheidsopdrachten, die zelf uit het gebied afkomstig is. Ze vroegen om zijn persoonlijke tussenkomst voor de oprichting van een militaire post in de plaats, nadat “stappen met de lokale en administratieve autoriteiten niets hadden opgeleverd”. Volgens deze brief zou het dorp na de wederkerende aanvallen van de afgelopen jaren van 3000 naar zo’n honderd inwoners zijn gegaan.

De publieke roep naar meer veiligheid is in de tweede helft van het jaar enorm toegenomen. In Tourou, Tolkomari en Moskota werd op 17 juli, 11 september en begin november 2019 vreedzaam gedemonstreerd om meer veiligheid van de autoriteiten te eisen. Hoewel deze enkele maatregelen hebben genomen, waren die voor de bevolking niet toereikend. In Logone-et-Chari werd in juni de humanitaire hulp door de autoriteiten opgeschort, nadat zij hadden gemerkt dat de hulp ten goede kwamen aan de gewapende groepen. Toen de hulp in augustus 2019 werd hervat, ging dat gepaard met een ingewikkeld logistiek systeem door een verhoogd toezicht op leveringen.

“De mensen in het uiterste noorden mogen niet aan hun lot worden overgelaten. De Kameroense autoriteiten moeten hen beschermen en het recht op een toereikende levensstandaard garanderen”, besluit Samira Daoud.

Foto: CSIS | Center for Strategic & International Studies, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0