Ik wil deze tekst beginnen met een anekdote, een verhaal dat mijn nonkel, toen 70 jaar, mij een tiental jaar geleden vertelde.

“Ik moest een overschrijving doen bij de bank. Ik kwam de bank binnen en daar stond zo’n paal aan de ingang. Ik was mijn leesbril vergeten en wist niet goed wat ik moest doen. Dus drukte ik maar op een willekeurige knop. Er kwam een briefje uit de paal, met een nummer erop. Dat was vroeger toch makkelijker. Toen stond er een man aan de ingang van de bank. Die man begroette me vriendelijk en vroeg waarvoor ik kwam. Als ik zei dat ik voor een overschrijving kwam, dan zei hij: dat is dan loket 3 meneer.”

Persoonsvolgend neoliberalisme

Sinds de invoering van de persoonsvolgende financiering in de gehandicaptenzorg worden we ook geconfronteerd met een aantal andere nieuwigheden: vermaatschappelijking van de zorg, sociaal ondernemerschap, burgerschapsmodel, inclusie … Allemaal termen die dezelfde lading dekken: meer besparen! Zo is in Vlaanderen een theoretisch fantastisch model als persoonsvolgend budget vervallen tot niets meer of minder dan platte besparingen.

De perverse effecten hiervan zijn nu al voelbaar. De intrede van het neoliberaal denken in de zorg heeft de concurrentiestrijd tussen voorzieningen verhoogd. Ondanks de mogelijkheden in de PVF is samenwerken moeilijker geworden. Kleine voorzieningen hebben het moeilijk in deze concurrentiestrijd en dreigen op te gaan in grotere entiteiten. Nederlandse mastodonten staan te kloppen aan de Vlaamse subsidiedeur.

Maar ook cliënten worden concurrenten van elkaar. Ze moeten alles uit hun budget halen en dat mag alleen gebruikt worden voor hun eigen zorg. Alle solidariteit komt op de helling te staan door deze hyperindividualistische kijk op zorg.

Jobs, jobs, jobs

‘Iedereen moet aan het werk’ is de leuze van de politiek als oplossing voor alle problemen. Dus ook mensen met een beperking. Toch daalt jaar na jaar het aantal personen met een handicap met een betaalde job. In onze hyperconcurrentiële arbeidsmarkt gericht op efficiëntie, maximale winsten en oneindige groei is er geen plaats voor beperkingen. Ook de automatisatie maakt dat veel jobs overgenomen worden door computers en robots. Wie gaat er in de supermarkt niet naar de snelkassa om zelf snel zijn boodschappen af te rekenen. Ongeveer de helft van de cliënten van het dagcentrum waar ik werk zou de job van de bankbediende uit het verhaal van mijn nonkel kunnen uitoefenen. Ze zouden elke dag een kostuum mogen aan doen om naar hun werk te gaan en trots kunnen zijn dat ze elke dag mensen geholpen hebben. Maar nu staat er in hun plaats een paal.

Daarom moeten ze nu aan de slag als vrijwilliger via begeleid werk of moet de voorziening, als goede sociale ondernemer, met hen aan de slag via arbeidszorg. Het laatste jaar zijn de “sociale” restaurants, kringloopwinkels, … als paddenstoelen uit de grond gerezen. Hierin worden cliënten met een beperking onbezoldigd aan het werk gezet om op die manier mee te werken aan hun inclusie. Betalen om onbetaald werk te doen en niemand die daar enige bedenking bij maakt. Tenzij de persoon met een beperking zelf, die moeilijk te motiveren is.

VuurWerk voor een warme samenleving

Ik hoop dat we met z’n allen een signaal kunnen geven dat dit niet de samenleving is waar we willen in leven. Dat we een samenleving willen waar er nog ruimte is voor solidariteit, voor zorg dragen voor elkaar. Niet als mantelzorger, vrijwilliger of professioneel, maar als mens tot mens. Het gaat niet over geld of over besparingen, maar om de keuze om de mens weer centraal te zetten en niet de economie!

Koen Browaeys is psycholoog verbonden aan De Hoop vzw. Hij schrijft dit uit eigen naam.