Cleo van Eva Cools
Interview -

Eva Cools: “’Cleo’ is een confronterend verhaal”

Debuteren in stijl. Met een krachtig drama in een rauw maar levendig Brussel. "Ik kan dat", moet Eva Cools gedacht hebben en ze bewijst het met 'Cleo'. Het verhaal van een zeventienjarige muziekminnende meid die haar ouders verloor bij een ongeval met vluchtmisdrijf. Waardoor de stap naar volwassenheid voor de rebelse tiener samenvalt met een rouwverwerkingsproces. Eva Cools sleutelde jaren aan het script, smeet zich 200% met crowdfunding en een minutieuze casting maar het resultaat mag gezien worden. We spraken met de cineaste van hèt Vlaamse filmdebuut van het jaar.

dinsdag 26 november 2019 12:45
Spread the love

Na enkele met haar Spaanse roots verbonden kortfilms – De Puta Madre (2006), El Camino del Deseo (2007) en Las Meninas (2012) – en een resem videoclips voor Mauro Pawlowski en Intergalactic Lovers maakte de in Breendonk geboren en in Gent wonende Eva Cools voor producent Lunanime haar langspeelfilmdebuut Cleo (2019). Op basis van een scenario waar ze jarenlang op haar eentje hard aan werkte. Met Anna Teresa De Keersmaekers dochter Anna Franziska Jaeger in een glansrol en ervaren acteurs zoals Yolande Moreau, Natali Broods, Lucie Debay en Black-actrice Martha Canga Antonio. En geholpen door een crowdfundingactie die zowel figuranten als centen opleverde.

Cleo van Eva Cools

Karaktergedreven drama

Een cruciaal dramatisch element van Cleo is een auto-ongeluk. Maar verwacht geen spectaculaire crash beelden of uitgebreide portretten van de vader en moeder die door een botsing in de vaart terechtkwamen en verdronken. Eva Cools focust niet op de doden maar op de overlevenden. De zeventienjarige Cleo en haar jonger broertje Bruno. Een grootmoeder. En Leos, een oudere man die het pad van Cleo kruist en met allerlei demonen worstelt.

Terwijl het tussen puberteit en volwassenheid zwevende meisje de waarheid zoekt. Wat is er gebeurd? Wie is er schuldig? Waarom vluchtte de andere betrokkene bij het ongeval? Frustratie en verdriet gaan samen met woede terwijl Cleo in dit drama – “dit is geen tragedie” benadrukt Cools – door de straten van een woelig maar ook vitaal Brussel zwalpt. Cools volgde les bij filmmaker Marc Didden en brengt Brussels by night, en bij dag, liefdevol in beeld. “Veel strangers in de strijd.”

Die liefde voor mens en omgeving – empathisch maar zonder feel good sfeertje – maakt van Cleo zo’n heerlijk authentieke en complexe coming-of-age film over familie, verlies, pijn, rouw, loutering, schuldgevoelens, communicatieproblemen, emotionele remmingen en passie voor muziek. Van Rachmaninov over de Sex Pistols tot Mauro Pawlowski. Een debuut dat mag, nee moét, gezien worden en tijdens Film Fest Gent warm werd onthaald door het publiek. We spraken met een nog wat onwennige maar trotse Eva Cools. Een naam om te onthouden.

Eva Cools © Jennifer Kesteleyn

Korte en lange verhalen

Zag je de kortfilms en videoclips die je maakte als vingeroefeningen voor een langspeelfilm of als zelfstandige producten?

Eva Cools: “Ik vind dat een kortfilm op zich staat. Maar toen ik mijn eerste professionele kortfilm maakte, Las Meninas (2012), neigde ik al naar het langere formaat. In een vroege versie schreef ik dat als een middellange film maar omdat het project met dergelijke lengte niet echt leefbaar was bracht ik het terug naar 29 minuten. Dat ik ermee een prijs voor beste lange kortfilm won is best wel grappig want ik had toen het gevoel dat ik een lang verhaal wou vertellen. Dat het mijn laatste kortfilm zou worden.”

Op een krachtige, gebalde wijze een kort verhaal vertellen is anders wel een kunst op zich.

“Da’s waar maar ik was nooit de persoon die zijn kortfilm ophing aan een gimmick, wat heel vaak gedaan wordt om het krachtig te maken. Mij ging het om sfeer en situaties en elke kortfilm was eigenlijk een aanzet tot een langer verhaal. Toen ervaren filmmakers me vroegen waarom ik geen langspeelfilm maakte, was ik blij dat ze dat in mij zagen.”

Waarschijnlijk ook omdat je de tijd en de ruimte wil nemen voor je personages.

“Ik blijf fan van kortfilms maar ik geef mijn personages inderdaad graag ruimte. Omdat ik hun problemen en gevoelens wil ontwikkelen. Dat is wat ik interessant vind.”

Cleo van Eva Cools

Leren op de set

Je hebt als assistent-regisseur meegewerkt aan films zoals Lost Persons Area, Rundskop en Swooni. Wat heb je daar geleerd dat je van pas kwam bij je debuutfilm?

Heel veel. Ik heb ook op de set van De helaasheid der dingen van Felix van Groeningen gewerkt en daar leerde ik vooral hoe een filmset werkt. Er lopen op een set van zo’n professionele film toch gauw 30 à 40 mensen rond en het is leerrijk om te zien hoe dat functioneert, hoe de regisseur met zijn acteurs bezig is. Ik deed ook figuratie maar ik was vooral altijd zeer dicht bij waar het gebeurde en zo kon ik iedereen observeren. Ik heb heel veel gestolen met mijn ogen.”

Waarom koos je een donker onderwerp voor je debuut Cleo?

“Ik hoop dat het donkere niet het enige is dat blijft hangen, want ik vond het vooral een confronterend verhaal. Geen tragedie. Ik focus op de thematiek van een meisje dat haar ouders verloor bij een ongeval omdat ikzelf iemand verloren ben in mijn familie bij een verkeersongeval dat nooit echt is opgehelderd. Daardoor bleef ik met veel vragen achter. Ik onderzocht dat via een algemene research omdat het niet de bedoeling was een autobiografisch verhaal te vertellen. Al ben ik wel vertrokken vanuit het gevoel dat ik zelf had.”

Het gevoel van onmacht en onbegrip?

“Het gevoel van geen antwoord te krijgen op je vragen, waardoor het rouwverwerkingsproces veel langer duurt. De vragen ‘wie is de schuldige?’ en ‘waarom plegen mensen een vluchtmisdrijf en geven ze zich niet aan?’ interesseren me als mens en als maker. Ik wil die dingen begrijpen. Juist omdat ze zo moeilijk te begrijpen zijn.”

Yolande Moreau in Cleo van Eva Cools

Een complex drama

Niets is wat het lijkt in Cleo. Heeft dat er ook mee te maken?

“Die nuance is er ook gaandeweg tijdens het proces bijgekomen. Aanvankelijk zat ik meer met een zwart-wit beeld omdat ik dat zelf meemaakte en aan de kant van het slachtoffer sta. Maar ik heb ook met zowel veroorzakers van ongevallen als met het parket gesproken waardoor ik ben gaan inzien dat het veel grijzer is. Vooral complexer dan het beeld dat we ons maken wanneer we in de krant lezen over iemand die een ongeval veroorzaakt heeft, dronken was en een vluchtmisdrijf pleegde. Er zijn ook veel ongevallen met een gedeelde verantwoordelijkheid. Het parket vertelde me dat zoiets heel veel gebeurt en dat vind je niet zo snel in de kranten.”

Iedereen maakt inderdaad wel eens fouten.

“Zeker, en er rijden wel eens meer mensen met enkele pintjes teveel op naar huis. Dat is de spiegel die ik wil voorhouden in Cleo. Het kan veel mensen overkomen en zo’n kleine of grote fout heeft een gigantische impact op de rest van je leven.”

Ik heb niet het gevoel dat je iets wou aanklagen.

“Nee, helemaal niet. Wat ik vooral wou tonen was de menselijkheid van de hele zaak. Zowel van slachtoffers als van veroorzakers. Hoe zwaar het is, maar ook hoe mensen omgaan met schuld, is een groot thema. Cleo heeft het ongeval niet veroorzaakt maar toch vindt ze dat ze schuldig is. Ze begint te marchanderen, te denken ‘wat als ik dit had gedaan?’ of ‘wat als ik dit niet had gedaan?’ dan had dat een hele andere invloed gehad op mijn leven.”

De vraag waar je kan teruggaan in het verhaal om een andere toekomst te krijgen. Soms denk je dat iets invloed had gehad maar is het niet zo.

“Mensen trachten ook altijd alles te verklaren. Wat ik met Cleo wil aangeven is dat we dingen trachten vast te grijpen en te benoemen zodat we een antwoord hebben op vragen en we het kunnen verwerken. Maar bij heel veel verhalen is dat niet zo en moeten we het aanvaarden dat we niet altijd een schuldige kunnen vinden.”

Roy Aernouts in Cleo van Eva Cools

De impact van een drama

Er zijn ook meerdere slachtoffers, meer mensen die de impact voelen van een tragisch gebeuren. Wat wel eens vergeten wordt door mensen die met hun eigen verdriet en verwerking worstelen. Zoals ‘Bobonne’, de oma, treffend zegt ‘ik ben ook wel een dochter verloren’.

“Het blijft bij een ongeval nooit bij één slachtoffer, er is altijd een volledig netwerk met dat slachtoffer verbonden en ook zij worden getroffen. Ik merkte dat wanneer er kinderen betrokken zijn in zo’n drama volwassenen vaak heel sterk moeten zijn, zichzelf opzij dienen te zetten, voor die kinderen. Om te blijven functioneren en zich voor hen te kunnen inzetten. Iedereen verwerkt dat op zijn manier. Sommigen kunnen het plaatsen, anderen hebben daar geen tijd voor. Dat is inderdaad wat die grootmoeder zegt, ik kan zelf niet toekomen aan het verwerken van dit verlies.”

Het gevaar is dat de slag bij haar veel later zal komen.

“Dat denk ik ook. Zij heeft er ook niet voor gekozen om als 70-jarige ineens de verantwoordelijkheid over twee kinderen te krijgen. Ik wou dat ook vanuit haar standpunt en vanuit het broertje bekijken. Ik wou rouw vanuit verschillende standpunten benaderen.”

Je hebt ook oog voor nevenpersonages. Zelfs bij Jeanne, de vriendin van Leos, zie en voel je ondanks haar beperkte rol de emoties. In haar scènes met Leos gaat niet alle aandacht naar hem.

“Dat was het opzet. Ze weet niet wat er aan de hand is, waarom hij zich zo gedraagt, waarom hij zo verandert. Ze krijgt een gevoel van onmacht omdat hij zich voor haar afsluit en haar wegduwt.”

Anna Franziska Jaeger in Cleo van Eva Cools

Zo komen we uit bij een meer universele relatieproblematiek. Iemand sluit zich voor welke reden ook af van de ander en vernietigt zo de relatie.

“Die ander krijgt geen antwoorden en geraakt gefrustreerd. Het is moeilijk om iemand te begrijpen wanneer hij of zij niet uitlegt wat zijn/haar probleem is. Iemand die een vluchtmisdrijf pleegt moet een gewicht dragen en worstelt ook met schuldgevoelens die als een groot monster boven hem hangt.”

De stad als personage

Brussel is heel duidelijk een personage in Cleo.

“Het is goed dat je dat zegt want dat was ook de bedoeling. Ik studeerde in Brussel aan Sint Lukas en woonde er ook even. Vooral voor de film, tijdens het schrijfproces. Dat versterkte mijn intentie om van Brussel een personage te maken. Het verkeer is een belangrijke pijler in de film en die chaos en dat permanente gevoel van gevaar kon enkel in Brussel worden geëvoceerd. Ik vind Brussel, met zijn gebouwen en straten, ook cinematografisch een heel interessante stad. Onze hoofdstad wordt vaak als lelijk en rauw omschreven en zeker die rauwheid klopt maar het is ook een visueel mooie stad. Ik wou niet enkel de donkere kant tonen maar ook die levendige en schone kant. Om de sfeer van Brussel te vatten draaide ik bewust tijdens de winter, wanneer er minder licht is en overdag het licht ook anders oogt.

Cleo van Eva Cools

Je voelt dat Cleo thuis is in Brussel.

“Ze heeft een sterk en ruig kantje, dat weerspiegelt zich in haar kleding, maar als vrouw moet je in Brussel ook je mannetje staan. Cleo heeft een defensieve houding maar trekt zich er tegelijk ook niets van aan. Ze heeft evenveel recht om in Brussel te leven als andere mensen en dat straalt ze uit. Dat is iets wat mensen die Brussel niet kennen niet zullen begrijpen. Een ander ding is dat ik als fietser zelf in Brussel meer dan een keer een serieuze schrik heb opgedaan.”

Het autoverkeer is er veel agressiever dan in pakweg Gent.

“Het is veel radicaler. Die agressie van de auto zit in Cleo. Maar ook de agressie van de fietser. Het is allemaal veel harder in Brussel en dat wou ik ook tonen. Ook het dolen door de stad is iets wat ik er in wou. Brussel is een stad waarin je kan verdwalen en die verschillende gezichten heeft. Er is de mooie, toeristische, art deco zone maar er zijn ook de achterbuurten die er grauwer uit zien. Die overgang naar een andere wereld gebeurt snel, de afstand tussen heel verschillende werelden is klein. Je mag niet naïef zijn en de mindere kanten negeren maar ik hou wel van Brussel en dat wil ik duidelijk maken.”

Cleo van Eva Cools

Liefde voor muziek

Muziek is belangrijk voor je personages en voor de film. Hoe ben je daar aan begonnen?

“Ik ben vertrokken vanuit het feit dat muziek, en specifiek klassieke muziek, een katalysator kan zijn voor het rouwproces en troostend kan werken. Dat was een van de pijlers van de film. Ik koos voor Rachmaninov omdat hij als componist van de romantiek heel wat karakteristieken heeft die bij het personage passen. Er zit een soort ruwheid en hardheid in die muziek maar tegelijkertijd is die ook zeer emotioneel. Je voelt bij Russische componisten vaak dat het dramatisch is, heel serieus, maar er is ook een heel zachte troostende laag in de muziek.”

Je hebt ook dat stotende aspect van Rachmaninov, die opborrelende en plots krachtige uitbarsting van passie.

“Een agressieve, gewelddadige uitbarsting van emoties. Ik voelde die link met Cleo omdat zij ook zo is. Zij kan heel rustig en fragiel zijn maar ook bijzonder hard en agressief. Muziek is heel belangrijk in de film. Niet enkel die klassieke muziek verbonden met de protagoniste maar ook de technomuziek in de discotheek, de popmuziek van Die Antwoord en de singer-songwriter muziek van Mauro Pawlowski.”

Met die diverse muziek wou je verschillende sferen oproepen.

“Ik wou daar mee contrasteren. Dat is thematisch interessant maar ook de karakterschets komt zo beter uit de verf. Vaak denkt men ‘het is een hip-hopster of een rapster, dus ze houdt van dat soort muziek’ maar ik wou juist de gelaagdheid van jongeren tonen. Die gelaagdheid is veel groter dan mensen soms denken. Men kan perfect klassieke muziek spelen, uitgaan en techno horen …

… en teruggaan in de tijd zoals Cleo’s ‘Never Mind the Bollocks’ Sex Pistols T-shirt aangeeft.

“Dat heeft te maken met haar punk attitude. Maar ook het feit dat die T-shirts nog altijd verkocht worden en Cleo verbonden is met de popcultuur waarin punk en de Sex Pistols ondertussen zijn opgenomen.”

Cleo van Eva Cools

Terwijl de Sex Pistols van Johnny Rotten en Sid Vicious slechts een kort leven kenden en de expressie waren van een heel andere attitude.

“Dat wordt nu misbruikt door de commercie. Cleo zelf is authentiek. Ze is veerkrachtig en wil via muziek haar leven weer in harmonie brengen. De muziek weerspiegelt ook haar innerlijke turbulentie, het emotionele zwalpen tussen droefheid en uitgelatenheid, nuchterheid en gevoeligheid.”

Met Anna Franziska Jäger heb je niet enkel een hoofdactrice die op een minimalistische wijze heel verschillende emoties kan uitdrukken maar die ook nog piano kan spelen. Waardoor je haar tijdens een cruciaal concert ook effectief spelend in beeld kan brengen.

“Dat is iets wat ik heel graag wou. In het castingproces stuurde ik daar al op aan met een voorkeur voor pianospelende meisjes. Dat was ook een meerwaarde omdat je je dan veel meer kan identificeren met het personage. Ik had heel veel geluk dat Anna Franziska al tien jaar piano-ervaring had. Zij volgde wel extra lessen om dat stuk te kunnen spelen. Ik ben blij met haar, want het is niet evident om iemand te vinden die het talent heeft van een actrice, tweetalig met een Brussels accent is en dan nog eens het niveau van Rachmaninov haalt. Veel films werken met afwisselende close-ups van handen en van het gezicht en dat voelt niet echt aan. We hebben haar geholpen bij bepaalde scènes zoals het concert, maar ze heeft wel heel het stuk gespeeld. Dat voel je aan de film.”

Lucie Debay in Cleo van Eva Cools

Inspiratiebronnen

Door welke filmmakers heb je je visueel laten inspireren voor Cleo?

“Ik zocht inspiratie bij Andrea Arnold, cineaste van o.m. Fish Tank en American Honey, en Lynne Ramsay van We Need to Talk about Kevin en You Never Were Really Here. Een heel belangrijke film was ook Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo (1981) van Uli Edel omwille van de saturatie en de kleuren zwart en rood.

Dat was, met zijn rauwe Berlijnse locatie en de drugsproblematiek, een echte punkfilm.

“Voilà. Dat gaat over een jong meisje dat in een moeilijke omgeving terechtkomt waar haar moeder haar tracht uit te halen. Een heel ander verhaal maar die coming-of-age in moeilijke omstandigheden fascineert, die strijd zit ook in Cleo. Qua kleurenpallet ligt dat Berlijn niet ver van mijn Brussel.”

Cleo van Eva Cools

Van zelf naar samen schrijven

Je schreef het scenario van Cleo zelf. Liet je als regisseur de acteurs improviseren op de set of was het script heilig?

“De regisseur in mij draagt nog altijd een heel grote scenaristenpet. We hebben twee scènes geïmproviseerd die in de film zitten maar over het algemeen bleven we met de acteurs dicht bij het scenario. Het is ook zo’n lang proces geweest dat elke letter in mijn scenario al sterk bewerkt was, waardoor ik nogal protectionistisch was.”

Hoe zie je jezelf een volgende stap in je carrière als filmmaker?

“Ik ben nu een scenario aan het schrijven, samen met Ivo Victoria (n.v.d.a. Vlaamse schrijver van o.m. ‘Gelukkig zijn we machteloos’, ‘Dieven van vuur’ en ‘Alles is oké’), aan een adaptatie van zijn roman ‘Billie & Seb’ (2017). Dat verloopt heel goed. Het is ook aangenaam, want Cleo helemaal alleen schrijven was toch wel eenzaam.”

Op de film is het nog even wachten.

“Oei ja, het is nog maar in de scenariofase. We hebben nog even te gaan maar hopelijk geen zes jaar.”

En, zoals bij Cleo, opnieuw met crowdfunding?

“Als het moet dan doe ik het opnieuw! Want het was wel een succes, ik zou het zeker overwegen.”

Gent, 17 oktober 2019

CLEO van Eva Cools; B – 2019 – 110′; met Anna Franziska Jaeger, Natali Broods, Yolande Moreau, Roy Aernouts, Lucie Debay, Koen De Sutter, Martha Canga Antonio;scenario Eva Cools; fotografie Brecht Goyvaerts, montage Alain Dessauvage; muziek Mauro Pawlowski; distributie Lumière, release 27 november 2019.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!