Kaalslag in het sociaal werk
In de beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin wordt SAM, steunpunt Mens en Samenleving, letterlijk genoemd als “verder te ondersteunen organisatie, maar heel wat beperkter”.
Dat betekent een zeer ingrijpende besparing van 1 miljoen euro. De Vlaamse regering moet dit bedrag nog definitief goedkeuren. Dat is 27 procent van de totale enveloppe, een verlies van 13 fulltime jobs. Dit gaat in vanaf januari 2020. Dit alles zonder enige communicatie of voorafgaande dialoog. Het middenveld staat op zijn achterste poten voor een besparing van 3 of 6 procent, en de kaalslag in de culturele wereld. Hier wordt de volgende kaalslag voorbereid in het sociaal werk.
SAM vzw is een gedwongen fusie van zes steunpunten, die werd opgericht door middel van het decreet van 17 februari 2017. SAM ontstond begin 2018 als een fusie van Samenlevingsopbouw Vlaanderen, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, Steunpunt Expertisenetwerken, Steunpunt Jeugdhulp, Vlastrov en het Vlaams Centrum Schuldenlast. Het decreet geeft SAM zes kernopdrachten: opbouw en borging van kennis en expertise, organisatie van contexten en processen die het leren bevorderen, praktijk- en methodiekontwikkeling, dienstverlening, beleidsgerichte acties en ten laatste informatie en sensibilisering.
Besparen
De redenen voor de besparing zijn tweeërlei. De huidige Vlaamse regering bouwt de steunpunten af omdat ze zogenaamd niet nuttig genoeg zouden zijn. Met zachte woorden wordt dat benoemd als “We willen het veldwerk zelf meer gaan ondersteunen.” Nochtans is dat de expliciete opdracht die de vorige Vlaamse Regering hen heeft meegegeven. En waar SAM en zijn voorgangers al jaren het verschil maken.
Ten tweede wordt SAM ook gezien als een steunpunt dat niet loyaal genoeg is wat het uitvoeren van politiek beleid betreft. Al te autonoom en eigenzinnig. Teveel kritische vragen. Het degelijk opnemen van een basisfunctie van sociaal werk wordt op die manier afgerekend.
Er wordt al gauw richting N-VA gekeken, dat de kaalslag veroorzaakt in het kritische middenveld. Maar dit soort beleid zit duidelijk in de hele Vlaamse Regering. Gij zult loyaal uitvoeren of… Maar SAM is wel degelijk een erg loyale partner, want ze voert haar decretale opdracht uit: inspelen en ondersteunen van innovaties én signalen vanuit de dagelijkse praktijk capteren en vertalen naar beleidsgerichte acties.
Waar een wij is, is een weg
Pas opgericht op basis van een decretale basis voor zes kernopdrachten en we lezen dus nu in de beleidsnota van Vlaams minister Wouter Beke dat SAM zijn zes opdrachten behoudt maar met een “gevoelige inperking van hun middelen”. Zoals gezegd gaat het om een ruwe besparing van 27 procent van de middelen. Een ramp. Want alle ondersteuning van praktijkwerkers valt zo mogelijk weg.
De mensen die in de praktijk dagelijks werken om ongelijkheid en armoede te bestrijden zoals jeugdhulpverleners, sociale professionals die bezig zijn met schuldafbouw, straathoekwerkers en opbouwwerkers, verdienen nochtans ondersteuning en zorg. Waardoor ze niet zomaar teruggeworpen worden op zichzelf: “Waar een wij is, is een weg”. Net die ondersteuning en zorg voor praktijkwerkers wil de minister afbouwen.
Zonder structurele omkadering kan men dit werk niet doen. De omkadering zorgt voor ondersteuning van die moeilijke praktijken uitgebouwd door sociaal werkers die elke dag de confrontatie aangaan met maatschappelijke ongelijkheid. De ondersteuning zorgt voor de nodige coaching, maar ook voor het opschalen van individuele noden naar collectieve actie en ontwikkelen van debat en structurele verandering. Individuele noden omzetten naar publieke kwesties. Dat is een kernopdracht van het sociaal werk.
Inspelen op beleidsvernieuwingen
De rol van SAM is niet alleen ondersteuning van en voor sociaal werkers. Ook het beleid heeft de expertise van SAM nodig om te innoveren en om duurzame impact te realiseren.
SAM bevindt zich net op snijpunt van sociale professionals, directies en de overheid. Geen gemakkelijke positie, want de belangen van deze drie actoren stemmen verre van overeen. De afgelopen jaren heeft SAM en zijn voorlopers getoond het verschil te maken in een aantal dossiers.
Zo organiseert SAM vormingen en trainingen over Housing First, genoemd in het huidig regeringsakkoord als te bewandelen beleidspiste om dak- en thuisloosheid aan te pakken. Zo heeft SAM jarenlang expertise opgebouwd om onderbescherming tegen te gaan, een van de doelstellingen van het Geïntegreerd Breed Onthaal. Zo zet SAM jarenlang in op het trainen van sociale professionals in het omgaan met verontrustende situaties, waar de integriteit van kinderen mogelijks bedreigd is.
Zo ontwikkelt SAM samen met praktijkwerkers op het terrein en onderzoekers een nieuwe methodiek, de STEK, die inzet op laagdrempelige, buurtgerichte initiatieven gericht op het realiseren van sociale bescherming. Zo speelt SAM in op het trainen van professionals in het omgaan met niet-aangeboren hersenletsels bij personen met een handicap. En zo kunnen we nog even doorgaan.
Signalen vertalen naar acties
De omkadering van experimenten en innovatie op het terrein is ook noodzakelijk om meer kennis en inzichten op te bouwen. Kennis die leidt tot innovatief beleid. Een beleid dat zorgt voor concrete effecten en duurzame impact realiseert.
Onze samenleving verandert snel. De diversiteit neemt toe, (kinder)armoedecijfers stijgen en de uitsluiting op diverse levensdomeinen stagneert niet. Heel wat professionals worden geconfronteerd met wachtenden, in de jeugdhulp, in de ondersteuning van personen met een handicap, in de schuldhulpverlening. Beleidsmakers onderschatten de impact die dit heeft op sociale professionals. Telkens opnieuw dezelfde boodschap geven: “Ik kan je nu niet helpen, maar als je nog even wacht, dan kan dat misschien wel.”
We hebben daarom beleidsmakers nodig die op de hoogte blijven van wat er zich afspeelt in de frontlinie van deze verandering. Dit kan alleen als we investeren in bovenlokale structuren die de vinger aan de pols houden; gericht op het capteren van deze expertise en deze op een degelijke manier kunnen omzetten naar concrete aanbevelingen voor beleidsmakers en nieuwe sociaalwerkpraktijken.
Een opdracht die duidelijk erkend werd door de vorige minister van Welzijn in zijn beleidsreactie op de conclusies van de eerste sociaalwerkconferentie. En diezelfde minister erkende ook de laboratoriumfunctie van het sociaal werk, net omwille van het feit dat de samenleving in sneltempo richting superdiversiteit gaat. Kwesties bundelen zorgt ervoor dat experiment uiteindelijk nieuw beleid kan worden, op maat van die superdiverse samenleving.
Allemaal SAM!
De logica die vandaag alles overstemt, is die van lineaire besparingen. Aangezien de Vlaamse Regering gaat snoeien om ergens anders te groeien, kunnen we de besparingen op SAM niet loskoppelen van de ontwikkelingen in andere beleidsdomeinen. Zo moet het jeugdwerk en het sociaal-cultureel werk opnieuw zwaar inleveren. Vaak met dezelfde framing. Het moet gedaan zijn met die ‘subsidieslurpers’.
Waarom is het evident dat het petrochemische bedrijf INEOS straks tot 16 miljoen euro subsidie krijgt? Is het normaal dat subsidies voor emissiekosten oplopen tot quasi 148 miljoen euro in 2018? Waarom werden de subsidies voor bedrijven de laatste vijf jaren verdubbeld? Waarom durven de politici hun eigen exuberante afscheidspremies niet lineair verminderen? En waarom durven we niet gewoon praten in termen van maatschappelijke winst die investeringen vraagt, in organisaties zoals SAM?
SAM ondersteunt sociale professionals, initieert praktijkinnovaties, capteert nieuwe ontwikkelingen, schaalt die vernieuwingen op en bundelt vanuit de expertise van sociale professionals beleidssignalen. Met andere woorden, SAM realiseert zijn decretale opdracht en draagt op die manier bij aan de maatschappelijke impact die sociale professionals boeken.
En lezen we toch wel niet dat deze nieuwe Vlaamse minister van Welzijn wil inzetten op sterk sociaal werk?
In zijn beleidsnota klinken de openingswoorden van Wouter Beke als een boodschap van vertrouwen naar hulpverleners: “Alleen kunnen we zo weinig, samen kunnen we zoveel. (…) Als minister zal ik nog vaak aan deze uitspraak denken. Want ik ben dan wel de eerste verantwoordelijke voor het welzijn van de Vlaming, ik kan dit werk alleen doen dankzij de steun van de vele honderdduizenden mensen die elke dag zorgen voor elkaar.”
Het is maar de vraag hoe sociale professionals allerhande het gaan doen zonder de zorg van SAM. Deze lineaire besparing binnen zo’n korte termijn is dan ook compleet onverantwoord en onbegrijpelijk.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op Sociaal.net. Op Sociaal.net vindt u ook een reactie van Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke.
Ondertekenaars (Deze lijst is een momentopname. Op sociaal.net komen er nog steeds nieuwe ondertekenaars bij.)
Rudi Roose (Docent Sociaal Werk Ugent)
Griet Roets (Docente Sociaal Werk Ugent)
Michel Vandenbroeck (Docent gezinspedagogiek Ugent)
Filip Coussée (Praktijkassistent Sociaal werk, Ugent)
Heidi Degerickx (Assistent Sociaal Werk, Ugent)
Mieke Groeninck (Lector sociaal werk en onderzoekster Odisee Hogeschool)
Michel Tirions (Docent AP Hogeschool)
Denoix Kerger (Docent Arteveldehogeschool)
Elisabeth Adriaens (Lector sociaal werk en onderzoekster Kenniscentrum Gezinswetenschappen/Odisee Hogeschool)
Evelyn Moreel (Lector sociaal werk, Kenniscentrum Gezinswetenschappen/Odisee Hogeschool)
Elke Plovie (Lector sociaal werk, UCLL)
Sven Devisscher (Onderzoeker, lector sociaal werk, Hogeschool Gent)
Hans Grymonprez (Lector Sociaal werk, AP Hogeschool/Ugent)
Gunter Ghere (Opleidingsverantwoordelijke Sociaal Werk UCLL)
Bea Van Robaeys (Onderzoekser, lector sociaal werk, KdG hogeschool)
Leen Hellinckx (Docent Sociaal Werk Odisee Hogeschool)
Liesbeth Naessens (Lector en onderzoeker Sociaal Werk Odisee)
Griet Verschelden (Lector Sociaal werk en onderzoekster HoGent)
Lydwine Meyhi (Studie-traject- en methodiekenbegeleider Gezinswetenschappen, SAW Odisee)
Tanja Nuelant (Studiegebieddirecteur Sociaal-Agogisch Werk, Odisee Hogeschool)
Johan Boxstaens (Lector & Onderzoeker Sociaal Werk KdG Hogeschool & Universiteit Antwerpen)
Jan Depauw (Onderzoeker en lector sociaal werk, KdG hogeschool)
Aleidis Devillé (Lector Sociaal werk en onderzoekster Thomas Moore Hogeschool)
Sarah El Massaoudi (Opbouwwerker Samenlevingsopbouw en praktijklector sociaal werk, KdG hogeschool)
Steve Van Roy (Lector kunst- en cultuurbemiddeling en filosofie (KdG Hogeschool, Sociaal werk)
Greet Lowagie (Docent Sociaal Werk KdG)
Frie De Greef (Domeinverantwoordelijke/lector sociaal cultureel werk UCLL- Campus Sociale School Heverlee)
Geert Matthys (Docent en onderzoeker sociaal werk Arteveldehogeschool)
Sven Svensson (Praktijklector Sociaal (cultureel) Werk, AP Hogeschool)
Tom Verheyen (Lector Sociaal Werk AP Hogeschool Antwerpen)
Nathalie Van Ceulebroeck (Docent AP Hogeschool)
Hedda Simons (Praktijklector sociaal werk AP Hogeschool)
Joris Dewispelaere (Lector/onderzoeker Gezinswetenschappen Odisee Hogeschool)
Dirk Geldof (Docent sociologie, Uantwerpen, lector sociaal werk Odisee Hogeschool)
Yvonne Postma (Praktijklector Sociaal Werk, AP Hogeschool)
Lowagie Greet (Docent Sociaal Werk, KdG Hogeschool)
Rudy Verhoeven (Lector Sociaal Werk, KdG Hogeschool)
Stijn Rottiers (Lector sociaal werk, UCCL/Artevelde Hogeschool)
Tinneke Schiettecat (Onderzoekster Ugent Sociaal werk)
John Crombez (Gastprofessor Sociaal Recht, Ugent Sociaal Werk)
Lieve Roef (Lector orthopedagogie, Odisee Hogeschool)
Veerle De Schrijver (Lector Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Griet Verschelden (Lector en onderzoekster, Sociaal Werk Hogeschool Gent)
John Decoene (Phd. Onderzoeker, vakgroep Sociaal Werk en Sociale pedagogiek Ugent)
Marianne De Boodt (Docent bachelor Gezinswetenschappen, Odisee Hogeschool)
Filip Giraldo (Departementshoofd PXL- Social Work- Hogeschool PXL)
Veerle Declerck (Opleidingshoofd, PXL- Social Work- PXL Hogeschool)
Roeland Schaeken (Praktijklector, Social Work, PXL Hogeschool)
Wilfried Meulenbergs (Gastprofessor en eindwerkbegeleider, HiG, Odisee Hogeschool)
Rachelle Pietras (Praktijklector, Hogeschool PXL)
Jutta Verstraeten (Lector Sociaal Werk, Hogeschool PXL)
Isolde Dehasque (Lector Sociaal Werk, PXL Hogeschool)
Kristel Driessens (Hoofd van het Expertisecentrum Krachtgericht Sociaal werk, Uantwerpen)
Greet Stans (Praktijklector Social Work, Hogeschool PXL)
Petra Carpentier (Lector graduaat orthopedagogie- dept. Sociaal Werk PXL Hogeschool)
Kristien Van de velde (Lector sociaal werk Campus Parnas Orthopedagogie)
Frank Monsecour (Docent opleiding Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Katrien Van den Bosch (Lector en onderzoeker Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Hilde De Wit (Lector en onderzoeker department Social Work, Hogeschool PXL)
Tom Vandenberge (Docent Orthopedagogie Odisee Hogeschool)
Marnix Clarys (Docent Sociaal Werk, Orthopedagogie KdG Hogeschool)
Hedda Simons (Praktijklector Sociaal Werk, AP Hogeschool)
Nathalie Van Ceulenbroeck (Docent Sociaal werk, AP Hogeschool)
Ann Van Dyck (Stageverantwoordelijke Sociaal-Cultureel Werk, KdG Hogeschool)
Jan Claeys (Opleidingsdirecteur Sociaal Werk Odisee Hogeschool)
Ann D’havé (Odisee Hogeschool en SR adviseur HR en arbeidsmarktbeleid APB Havencentrum Antwerpen)
Bart Van Bouchaute (Lector-Onderzoeker Opleiding Bachelor Sociaal werk, Arteveldehogeschool)
Birgit Goris (Lector sociaal werk, UCLL)
Bram Roosens (Lector sociaal werk, UCLL)
Kris Daniels (Opleidingsverantwoordelijke sociaal werk, UCLL)
Ilse Vanwezer (Lector sociaal werk, UCLL)
Ann Morissens (Lector sociale readaptatiewetenschappen, UCLL)
Bram Mellaerts (Lector sociale readaptatiewetenschappen, UCLL)
Sofie Heurckmans (Lector sociaal werk, UCLL)
Sofie Van Pelt (Lector sociaal werk en banaba internationale samenwerking Noord-Zuid, UCLL)
Joris Piot (Lector sociaal werk, UCLL)
Nele Beel (Lector banaba internationale samenwerking Noord-Zuid en stafmedewerker studentenbegeleiding, UCLL)
Jan Van Passel (Lector sociaal werk en banaba internationale samenwerking Noord-Zuid, UCLL)
Bram Van Droogenbroeck (Lector sociale readaptatiewetenschappen, UCLL)
Saskia De Bruyn (Onderzoeker en lector sociale readaptatiewetenschappen, UCLL)
An Verburgh (Stafmedewerker sociaal werk, UCLL)
Mia claes (Lector sociaal werk, UCLL)
Griet t’ Servranckx (Stafmedewerker internationalisering, UCLL)
Jean-Pierre Mart (Lector sociaal werk en sociale readaptatiewetenschappen, UCLL)
Jan Peeters (Onderzoeker, Centre for Innovation in the early years, UGent)
Kathleen Vlieghe (Onderzoeker, UGent)
Tinneke Schietekatte (Onderzoeker, UGent)
Dina Noelmans (Praktijkwerker sociaal werk, Hogeschool PXL)
Tina Goethals (Docent en onderzoeker moraalwetenschappen, Ugent)
Caro Bridts (Lector Sociaal werk, UCLL)
Clara De Ruysscher (Onderzoeker vakgroep Orthopedagogiek Ugent)
Marijke Pruyt (Lector Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Hilde Vandenabeel (Lector sociaal werk Artevelde Hogeschool)
Karen Van Loock (Lector Sociaal werk, UCLL)
Veerle Van Schoelant (Lector Sociaal werk, UCLL)
Leen Bruyninckx (Lector Sociaal Werk, UCLL)
Lut Lenaerts (Lector Sociaal Werk, UCLL)
Leen Van der Vorst (Lector Sociaal Werk, VIVES Hogeschool)
Reyhan Gorgoz (Lector Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Rachida Adouane (Lector Sociaal Werk, Odisee Hogeschool)
Judith Baele (Wetenschappelijk medewerker Universiteit Gent Vakgroep Orthopedagogiek)
Bianca Vosters (Opleidingscoördinator Interdisciplinaire Ouderenzorg en praktijklector PXL Social Work)
Natasja Vos (Praktijklector Hogeschool PXL)
Hilde Theyskens (Lector Sociaal Werk, UCLL)
Didier Boost (Master Sociaal Werk, Uantwerpen)
Sylvia Hubar (Lector Sociaal Werk, UCLL)
Philippe Bocklandt (Onderzoeker, lector sociaal werk, Artevelde Hogeschool)
Liese Berkvens (Onderzoeker, lector Sociaal Werk, AP Hogeschool)
Annemie Kenis (Praktijklector Sociaal werk)
Jos Sterckx (Senior researcher jeugdhulp en jeugdbeleid, Odisee Hogeschool)
Kim Bastaits (Onderzoeker, lector, sociaal werk, Hogeschool PXL)
Johny Bambust (Lector sociaal werk, Artevelde Hogeschool)
Ellen Van Houdenhove (Opleidingshoofd Gezinswetenschappen en Psychosociale gerontologie, Odisee Hogeschool)
Jan Van den Broeck (Lector sociaal werk, Odisee Hogeschool)
Sammy Vienne (Docent Sociaal werk, Artevelde Hogeschool)
Marian Van der Sypt (Lector Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Didier Reynaert (Docent en onderzoeker, Hogent)
Els de Ceuster (Lector sociaal werk, AP Hogeschool)
Dries Claessens (Lector sociaal werk, AP Hogeschool)
Liese Bervens (Lector sociaal werk, AP Hogeschool)
Bart Ryckewaert (Praktijklector, Hogeschool Gent – faculteit mens en welzijn)
An Lescrauwaet (Praktijklector, stagecoach & onderzoekster Hogent)
Anniek Vandecasteele (Bachelor in het sociaal werk, docent Artevelde Hogeschool)
Johan De Clus (Opleiding Sociaal Werk Arteveldehogeschool)
Anika Depraetere (Lector Sociaal Werk, Hogeschool Gent)
Steven Brandt (Vakgroep sociaal werk, Vakgroepteam arbeid en samenleving, HoGent)
Ilke Declerck (Orthopedagogie en Sociaal Werk Odisee)
Mark Paquet (Opleidingsdirecteur Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Inge Verhaegen (Praktijkgericht onderzoek, Odisee Hogeschool)
Kenneth Sandeman (Sociaal Werk, Hogeschool PXL)
Luc De Droogh (Lector en onderzoeker Sociaal Werk, Hogeschool Gent)
Valerie Van de Sompele (Lector Sociaal werk, Artevelde hogeschool)
Veerle Snauwaert (Lector Sociaal werk, Artevelde hogeschool)
Chantal Feys (Lector Sociaal werk, Artevelde hogeschool)
Katrien Willaert ((Lector Sociaal werk, Artevelde hogeschool))
Esther Vandenbroucke (Lector Sociaal werk, Artevelde hogeschool)
Hilde Liessens (Lector Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Heike Van Coillie (Docent Sociaal Werk, Odisee Hogeschool)
Nancy Geeraerts (Opleidingsverantwoordelijke graduaat SCW en MW, Artvelde Hogeschool)
Fouad El Ghraibi (Lector Sociaal Werk, HoGent)
Hans Vermeersch (Lector en onderzoeker sociaal werk, VIVES Hogeschool)
Ellen Vandenbogaerde (Lector Sociaal Werk, Vives Hogeschool)
Nele Cox (Onderzoeker en lector sociaal werk, Vives Hogeschool)
Helene Capelle (Sociaal Werk, Vives Hogeschool)
Christian van Kerckhove (Voorzitter opleiding Sociaal Werk Hogent)
Frank Meys ( Lector Sociaal Werk, Odisee Hogeschool)
An Keppens (Docent en onderzoeker Sociaal Werk, Artevelde Hogeschool)
Philip De Zommers (Prakijklector Sociaal werk, Odisee Hogeschool)
Elke De Winter (Lector Sociaal werk, KdG Hogeschool)
Bart Loonbeek (Lector Sociaal Werk UCLL)
Veronique Debeys (Lector Sociaal Werk UCLL)
Peter Raymaekers (Lector Sociaal Werk UCLL)
Veerle Staepels (Lector Sociaal Werk UCLL)
Hilde Bloemen (Lector Sociaal Werk UCLL)
Veerle Van Schoelant (Lector Sociaal Werk UCLL)
Franck Cockx (Lector Sociaal Werk UCLL)
Steven Degraeve (Opleidingshoofd Sociaal Werk, Erasmus Hogeschool Brussel)
Elfie Van Ransbeeck (Coördinator beroepspraktijk, Lector, Erasmus Hogeschool Brussel)
Luc De Boever (Departementaal directeur Mens en Maatschappij, Erasmus Hogeschool Brussel)
Er komen nog steeds ondertekenaars bij. De meest recente lijst kan je vinden op Sociaal.net.
Foto: Jonas Jacobsson, Unsplash