Toen ik vandaag mijn sociale media opende werden mijn nieuwslijnen gedomineerd door berichten over balletjes in tomatensaus. Zuhal Dehmir, kersvers minister van – onder andere – Toerisme, had immers het voorstel geopperd om ‘balletjes in tomatensaus’ te laten opnemen in een Vlaamse culinaire canon en is ook van plan om een Vlaams Culinair Centrum op te richten. Dat is grappig. Tenenkrullend. Wraakroepend. Ergerlijk. En daarom delen, becommentariëren, liken en sharen mensen dat soort berichten en daarom staan mijn tijdslijnen dus vol met berichten over balletjes in tomatensaus

Maar terwijl we het over balletjes in tomatensaus hadden, hadden we het natuurlijk weer niet over andere dingen. En dat was ook de bedoeling, dat is altijd de bedoeling.

Het was ook de bedoeling van de manier waarop het Vlaamse regeerakkoord werd aangekondigd. Ik weet niet of u het zich herinnert, maar de inhoud van dat regeerakkoord werd met mondjesmaat gelost. Eerst was er een persconferentie waarin Jambon het regeerakkoord mocht samenvatten. Dan was het wachten op de tekst. En toen was het nog wachten op de cijfers.

Van de ruimtes tussen aankondiging, tekst en cijfers werd gretig gebruik gemaakt om te spinnen, eigen accenten te leggen en zaken voor te stellen zoals ze vooral niet zijn. Kortom, er werd aan heel actieve desinformatie gedaan. Wat dik leek te zijn was in werkelijkheid dun, wat zwart leek was wit, wat hoog bleek laag, wat breed was smal.

Het is desinformatie die helaas gewerkt heeft. Tot op vandaag heerst er veel verwarring over de inhoud van het Vlaamse regeerakkoord, een verwarring die vermijdt dat er een algemene sense of urgency ontstaat bij hen die het aanbelangt.

Ik geef dit mee als waarschuwing, want de desinformatie die gepaard ging met de aankondiging van het regeerakkoord is een voorproefje van de desinformatie die we de komende jaren over ons heen zullen krijgen.

Terwijl we het hebben over balletjes in tomatensaus zullen levens verwoest worden.

Ja, deze regering gaat levens verwoesten.

Dat deden vorige regeringen ook met hun blinde besparingsijver – zeker.

Maar deze Vlaamse regering zal het nog gerichter, kordater en systematischer doen. Deze regering is – en ik gebruik het woord hier zonder aarzeling, terughoudendheid of reserve – fascistisch. Ze heeft een fascistisch project voor ogen.

Nee, er marcheren geen bruinhemden door onze straten. En leiders worden niet gegroet per gestrekte arm. Dat was de esthetische vorm die het fascisme in de jaren dertig aannam. En die specifieke vorm heerst vandaag niet en zal ook niet terugkomen. Maar toch wens ik het project van deze regering, zoals neergeschreven in het regeerakkoord, fascistisch te noemen.

Ik weiger nog langer het fascisme te beschouwen als een historische uitzondering, een jammerlijke twintigste eeuwse ontsporing die uniek was in zijn eenmaligheid. Iets waar we veilig van achter het museumglas van de geschiedenis kunnen naar staren in de vorm van documentaires en een herinneringsindustrie. Tegenover de spectaculaire verbeelding van het fascisme, wil ik de alledaagsheid en historische continuïteit van het fascisme benadrukken. Het fascisme is geen uitzondering in de Europese geschiedenis, maar een regel die steeds opnieuw van de uitzondering gebruik maakt om zich als regel te vestigen.

Deze regering koestert dus een fascistisch project.

Omdat deze regering vertrekt van het idee dat er één volk is, één gemeenschap die gekenmerkt wordt door één traditie, één taal, één geschiedenis – kortom, ze schuift één zeer specifieke invulling van een collectieve identiteit naar voor. Een invulling die ze van plan is van bovenaf op te leggen, door middel van een staat en al haar machtsmiddelen.

Wie niet tot die invulling van de collectieve identiteit, niet tot die ene geschiedenis, taal of afkomst wordt gerekend, krijgt van deze regering de keuze: “aanpassen of opkrassen”. Een valse keuze, uiteraard, want zich gedwongen aanpassen betekent zichzelf opkrassen. Aanpassen of opkrassen komt in wezen neer op het verschil tussen censuur en zelfcensuur. Tussen verminking of zelfverminking.

Dat ik hier een VB-slogan gebruik om het project van deze Vlaamse regering toe te lichten is uiteraard geen toeval. Als er één rode draad is doorheen dit regeerakkoord dan is het een diepgaand racisme. Deze regering is de lakei van het VB en viseert op een zeer agressieve wijze vluchtelingen, nieuwkomers, moslims.

Ik geef een voorbeeld: asielzoekers verliezen een deel van de kinderbijslag. Pas na tien jaar wettelijk verblijf in Vlaanderen kan iemand toegang krijgen tot de Vlaamse Sociale Bescherming. Dat betekent geen ondersteuning voor mensen met een handicap of een tegemoetkoming voor bejaarden.

Dat bedoel ik dus met levens die verwoest worden.

En waarom worden die levens verwoest? Omdat ze niet tot een verbeelde, opgedrongen identiteit behoren. Omdat het de bedoeling is dat ze er nooit zullen toe behoren. Met dat doel worden toegangstickets, examens, allerhande absurde neutraliteitseisen opgeworpen.

Tevens kenmerkend voor ieder fascistisch project: armoede wordt gezien als een gebrek aan discipline. Armoede is voor fascisten altijd een teken van een gebrek aan wilskracht, een uiting van degeneratie en onwil. Gevolg: armen help je door ze te straffen.

Dat is ook wat deze regering zal doen: armen straffen.

Eén van de meest in het oog springende maatregelen op dat vlak: invoering van de gemeenschapsdienst om – ik citeer letterlijk Jambon – “werkethos te kweken”.

Alsof werkloosheid te maken heeft met een gebrek aan ethos. Alsof het werkelijke gebrek aan ethos niet ligt bij diegene die menen anderen een ethos te moeten opleggen, terwijl ze zelf van alle beschikbare privileges genieten.

Nog een kenmerk van iedere fascistische politiek: het actief tegenwerken van georganiseerde dissidentie en kritiek.

Deze Vlaamse regering zet een frontale aanval in op het middenveld. Het wil een middenveld dat ‘verbindend’ is, zo lezen we. Verbinden betreft hier nauwelijks verholen codetaal voor volgzaamheid. Verbinden staat hier in het teken van uitvlakken, fricties tegenwerken, de creatie van een homogeen, kritiekloos verlengstuk van het bestuur.

Ware kritiek verontrust, creëert breuken, veroorzaakt conflict en wrevel. Moet dat doen om kritiek te kunnen zijn.

Maar alles wat wrevel opwekt, kan opwekken en niet kan ingepast worden in hùn invulling van een collectieve identiteit, zal passief en actief tegengewerkt worden. Dat geldt voor middenveldorganisaties, maar evengoed voor de openbare omroep, de Vlaamse media in hun algemeenheid en culturele instellingen.

Deze regering maakt er niet bepaald een geheim van: kritiek zal en moet gesmoord worden. Door te besparen, af te schaffen, op te doeken. Er zijn al voorbeelden te noemen. Er zullen er ongetwijfeld nog volgen.

Het hedendaagse fascisme is, zoals ieder fascisme, zelfdestructief. De hedendaagse versie van die zelfdestructie heet klimaatontkenning.

Deze regering doet aan klimaatontkenning. Ze negeert de ernst van de ramp waarin we ons bevinden, weigert maatregelen te nemen om iedereen van een levensvatbare toekomst te verzekeren. De toekomst is voor hèn iets dat kan opgebruikt worden in het heden.

Klimaatambities worden teruggeschroefd, net op het moment dat er meer dan ooit behoefte aan is. In plaats van ambitie te tonen houdt onze – wel nee, niet onze, hùn minister-president – een pleidooi om klimaatontkenners een plek te geven in het publieke debat.

Deze regering pleegt schuldig verzuim, werkt klimaatopwarming verder in de hand, gooit olie op het vuur, geeft geen zak om uw kinderen of uw kleinkinderen. Zo eenvoudig en wreed is het. En die moordende onverschilligheid deelt ze met alle andere fascisten ter wereld, of ze nu Bolsonaro of Trump heten.

Deze regering verdient verzet. Er zal verzet nodig zijn om levens te redden, de toekomst veilig te stellen. Een bont, breed geschakeerd, pluriform verzet dat geen identiteiten oplegt maar er net oneindig veel kan laten woekeren, dat geen ruimte opeist maar net geeft.

Dat verzet breekt los, overal ter wereld op dit moment. En we hebben redenen genoeg om ons in te schrijven in deze nieuwe cyclus van strijdbewegingen die zich aftekent. Van Libanon tot Chili, van Frankrijk tot Ecuador.

Waar wachten we op?