Pema Tsedens Jinpa: Tibetaanse visuele poëzie

In een filmzomer gedomineerd door popcorn voor de ogen kunnen we nu ook genieten van een filmparel die minder mainstream is: Jinpa, een wonderlijke brok visuele poëzie van de Tibetaanse regisseur, scenarist en romanschrijver Pema Tseden. Gevierd op verschillende internationale festivals maar nu eindelijk ook in België in de zalen.

woensdag 28 augustus 2019 15:00
Spread the love

Volgens regisseur Pema Tseden (The Silent Holy Stones, The Search, Old Dog, Tharlo) is Jimpa “een film over een ontwaken. Eens we wakker zijn kunnen we de weg naar de toekomst nemen.” Tseden situeert dit ontwaken in Kekexili, een spookachtig dunbevolkte Tibetaanse hoogvlakte. In dit afgelegen en met sneeuw bedekte afgelegen gebied maken we kennis met een mysterieuze stoere vrachtwagenchauffeur. Jinpa is zijn naam (en ook die van de acteur die hem vertolkt) en met donkere zonnebril op de neus en (een op cassette opgenomen) ‘O Sole Mio’ meezingend tuft hij vrolijk over de wijde vlakte.

Schijnbaar zorgeloos tot de ruige chauffeur een schaap dood rijdt, in zijn vrachtwagen laadt en samen met een lifter gaat afzetten bij een monnik die belooft voor de ziel van het dier te zullen bidden waardoor Jinpa (in het Chinees ‘dood een schaap’) beschermd zou zijn tegen slecht karma. De zwijgzame lifter blijkt ook Jinpa te heten en op weg te zijn naar het plaatsje Sanak waar hij de moordenaar van zijn vader denkt te vinden. Chauffeur Jinpa wil de wraakname van zijn naamgenoot verhinderen maar mede door een mysterieuze gastvrouw van een theehuis geraken hun verhalen verstrengeld.

Tussen kritiek en folklore

Met Jinpa herinnert Pema Tseden aan het vroege werk van de Amerikaanse onafhankelijke filmmaker Jim Jarmusch: Permanent Vacation, Stranger than Paradise, Down by law en Mystery Train. De toon van dit cinematografisch hoogstandje is evenwel niet enkel poëtisch maar ook mystiek. Toch blijft het niet bij Tibetaanse folklore, de met het ondoorgrondelijke landschap verbonden magie wordt in deze roadmovie (of is het western?) verstrengeld met een spanning tussen traditie en moderniteit. Versterkt door het kleurencontrast tussen de vale exterieurs en zowel de roodoranje interieurs als de koele, geelgroene tinten van de nachtopnamen.

Jinpa gidst ons op een speelse wijze door een weinig vertrouwd gebied. Met een knipoog naar westerse cinema (Sergio Leones spaghettiwesterns en George Millers Mad Max zijn niet ver weg) en veel aandacht voor oosterse mystiek. Begonnen en afgesloten wordt er met een Tibetaans gezegde dat het tussenliggende verhaal op zijn kop zet en de kijker doet nadenken over waar de realiteit eindigde en de fantasie begon. “Als ik je mijn droom vertel vergeet je die misschien,” lezen we, “Als ik mijn droom uitvoer herinner je je die misschien. Maar als ik jou erbij betrek wordt het ook jouw droom.” Met twee personages die Jinpa heten, een dosis humor en enkele bizarre droomscènes is het duidelijk dat Pema Tseden hier met zowel het surrealisme als het magisch realisme flirt.

Breuk met New Age Oriëntalisme

Die mix van surrealisme en magisch realisme wordt wel heel erg duidelijk in twee briljante scènes die herinneren aan het werk van Jinpa producent Wong Kar-Wai (In the mood for love, 2046, The Grandmaster). Een bizarre en emotionele seksscène én een visioen waar gieren voor een onheilspellende sfeer zorgen. Maar tegelijk is de actie ook gehuld in een wel erg rauw realisme waardoor de kloof tussen werkelijkheid en verbeelding in de verf gezet wordt. Waardoor het mysticisme geen romantisch aureool – en in Westerse ogen exotisch cachet – krijgt.

Daar waar westerse mainstream films zoals Seven Years in Tibet (Jean-Jacques Annaud), Little Buddha (Bernardo Bertolucci) en zelfs Kundun (Martin Scorsese) een romantisch beeld ophangen van Tibet (en de relatie tussen China en Tibet) en driftig flirten met New Age Oriëntalisme breekt Jinpa resoluut met de westerse blik en wereldvisie. Daardoor worden ook westerse interpretaties en westerse opvattingen zoals het vooruitgangsdenken geweerd en rest de kijker enkel een nieuw soort immersieve ervaring. Een onderdompeling waarbij we eerder worden aangezet om te ‘kijken’ met onze gevoelens dan via puur rationele interpretaties. Pema Tsedens Jinpa is contemplatieve, ‘slow cinema’. Een meeslepend, betoverend poëtisch avontuur dat niet thuishoort in het traditionele zomerse popcorn entertainment. Maar het is wel een ervaring die smaakt naar meer.

 

JINPA van Pema Tseden; China-Tibet 2018, 86′; met Jinpa, Genden Phuntsok, Sonam Wangmo; scenario Pema Tseden naar romans ‘The Slayer’ van Tsering Norbu & ‘I Ran Over a Sheep van Pemas Tseden; producent Wong Kar Wai & Jacky Pang; fotografie Lu Songye; muziek Lim Giong & Point; montage Jin Di & Chakdor Kyab; distributie MOOOV, release 29 augustus 2019.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!