Vrouwen worden als gevolg van het repressieve systeem van mannelijke voogdij in het Arabische land behandeld als minderjarigen. Die situatie zal marginaal verbeteren na de aangekondigde versoepeling van de geldende regels. Niet alleen geeft die vrouwen de mogelijkheid zelfstandig te reizen en een paspoort aan te vragen, ze krijgen nu ook het recht geboorten, huwelijken en echtscheidingen te registreren. Daarmee krijgen ze iets meer invloed op gezinszaken.

De wet geeft ook aan dat zowel de vader als de moeder van het gezin voortaan broodwinner kan zijn, in relatie tot minderjarigen. Andere wijzigingen zijn gerelateerd aan arbeidswetgeving. Ze moeten de kansen op werk verhogen voor vrouwen, die een groot deel van de werkloze Saoedi’s uitmaken.

Onder de nieuwe wetgeving heeft elke burger het recht te werken zonder discriminatie op basis van gender, handicap of leeftijd. Ook mag een werkgever een vrouw die zwanger is of zwangerschapsverlof heeft, niet meer ontslaan.

Nauwelijks participatie

Hoewel dit een belangrijke stap is in het opheffen van sociale beperkingen, schort er nog veel aan de rechten van vrouwen en meisjes in dit zeer conservatieve Arabische land. Saoedi-Arabië staat op de 141ste plaats van 149 landen in de 2018 Global Gender Gap  de jaarlijkse index van het Wereld Economisch Forum. Die brengt in kaart hoe vrouwen wereldwijd kunnen participeren in het economische en politieke leven, in gezondheidszorg en onderwijs.

Vrouwen in Saoedi-Arabië hebben nog steeds mannelijke toestemming nodig om te trouwen, zelfstandig te wonen en om een gevangenis of opvanghuis voor vrouwen te verlaten. Ook kunnen ze het Saoedische staatsburgerschap niet overdragen op hun kinderen en hun kinderen geen toestemming geven om te trouwen.

Het systeem van mannelijke voogdij is extreem repressief en behandelt volwassen vrouwen als minderjarigen die nauwelijks iets kunnen ondernemen zonder toestemming van een echtgenoot, broer, oom of zelfs een zoon.

Vrouwen hebben toestemming nodig van een mannelijk familielid om zich in te schrijven voor een opleiding, een rechtszaak aan te spannen, een bankrekening te openen en voor sommige medische procedures. Vrouwen en meisjes zijn ook onderworpen aan strikte kledingregels en gendersegregatie.

Tweederangsburgers

Dit leidt tot een samenleving van onderdrukking, zowel binnen het gezin als daarbuiten. Dergelijke vergaande restricties onthouden vrouwen de mogelijkheid om essentiële keuzes in hun dagelijks leven te maken en voorkomen dat ze volledig participeren in de samenleving. Ze worden behandeld als tweederangsburgers en dat heeft impact vanaf de geboorte tot hun dood.

Het is nog niet duidelijk wanneer de nieuw aangekondigde wetten door de Saoedische regering ingaan. Belangrijk is dat ze in overeenstemming zijn met internationale conventies die het land heeft ondertekend en geratificeerd.

Saoedi-Arabië is lid van de VN-Mensenrechtenraad en heeft de Conventie inzake de Eliminatie van Alle Vormen van Vrouwendiscriminatie (CEDAW) geratificeerd. Als zodanig is het land verplicht de hoogste standaarden te hanteren ter stimulering en bescherming van de mensenrechten en een einde te maken aan vrouwendiscriminatie in alle vormen.

Activisten blijven gearresteerd

Ondanks die officiële aanvaarding vervolgt Saoedi-Arabië nog steeds vrouwenrechtenactivisten die oproepen tot een einde aan het systeem van mannelijke voogdij, en die een einde willen aan de patriarchale samenleving. In juni 2018 kregen vrouwen eindelijk toestemming om auto te rijden, maar wel met enige restricties voor de toegang tot rijscholen. Ook kost het halen van een rijbewijs voor vrouwen drie keer meer dan voor mannen.

Sinds de zomer van 2018 werden talloze activisten gearresteerd en vastgezet voor het vreedzaam oproepen tot de bescherming van mensenrechten, inclusief vrouwenrechten, in Saoedi-Arabië. Die detenties gaan gepaard met gruwelijke verhalen over marteling, seksuele intimidatie en ander mishandelingen door de autoriteiten.

Hoewel sommige activisten eerder dit jaar op borgtocht werden vrijgelaten ter afwachting van hun zaak, zitten anderen nog vast. Dit lot treft onder meer Loujain Al-Hathloul, de prominente activist die haar dertigste verjaardag op 31 juli 2019 nog steeds in een Saoedische gevangenis doorbrengt.

De recente arrestaties van vrouwenactivisten zetten de toxische levenssituatie verder waar mensen zwijgen uit angst dat hun ideeën opgevat worden als kritiek op de staat, met als gevolg mogelijke vergelding van de autoriteiten.

Saoedische burgers moeten de vrijheid hebben hun burgerrechten uit te oefenen in eigen land, inclusief het opkomen voor gendergelijkheid, zonder gevaar voor intimidatie, arrestatie of marteling. Oproepen tot meer rechten voor vrouwen mogen nooit als een misdaad behandeld worden.

De recent aangekondigde hervormingen wijzen op een begin van de ontmanteling van het diepgewortelde systeem van mannelijke dominantie in Saoedi-Arabië. Het getuigt van de positieve impact die dappere activisten in het land hebben, waarvoor zij vaak grote offers brengen.

Suad Abu-Dayyeh werkt bij de organisatie Equality Now. Deze organisatie werd opgericht in 1992 en ijvert voor de opheffing van wettelijke discriminatie, mensenhandel voor prostitutie, seksueel geweld zoals genitale mutilatie en kindhuwelijken.