Analyse -

Dehumanisatieframe van de transmigrant

donderdag 13 juni 2019 14:21
Spread the love

Ik herinner me het nieuwe schooljaar dat pas van start was gegaan. Nadat ik Miles die ochtend aan de schoolpoort had afgezet reed ik zoals gewoonlijk door naar de universiteit. Toen ik het nieuws beluisterde gebeurde er iets hoogst merkwaardig.

Ik was me niet meteen bewust dat ik niet naar de vertrouwde ochtendstem op Radio 1 aan het luisteren was. Zo gaat dat wel eens als ik ’s morgens niet goed wakker ben. MNM had het over een man die was aangereden op de autosnelweg. Helaas overleefde het slachtoffer de klap niet en liet hij het leven. Het was pas op het einde van het bericht dat het woord ‘transmigrant’ in de mond werd genomen.

Van zodra ik dat woord hoorde registreerde ik een opmerkelijke verandering in mijn geest. Alsof het plotsklaps om iemand anders ging. Iemand die ver weg stond van de persoon die ik eerst in gedachte had. Alsof het woord ‘transmigrant’ het humane aan de situatie onttrok.

Natuurlijk schrok ik van deze vaststelling. Het was pas later bij het lezen van George Lakoff, professor in de cognitieve en taalwetenschappen aan de universiteit Berkeley, dat het me daagde dat ook ik in de luren ben gelegd door framing van politici en media met de bedoeling mijn denken te veranderen. Of moet ik zeggen vergiftigen, want als ik naar de jungle trek, zie ik geen transmigranten maar mensen.

Framing is een denkraam. Eén woord triggert een denkkader vanuit herinneringen en gedachten. Het zijn vaste constructies die als een kapstok aan een woord hangen. Dit gebeurt in je onderbewustzijn. “De meeste gedachten vinden daar plaats, ongeveer 98 procent. Je bewustzijn zelf is het tipje van de ijsberg van je gedachten”, zegt Lakoff. Denk maar aan het woord circus. Wat haal je voor je geest? Een tent met dikke strepen afwisselend rood en wit? Zie jij ook die ronde arena met exotische dieren? Een clown? Het is maar één woord maar het haalt een enorme set aan data uit jouw hersenen.

 

.

Wat is er met ons denken gebeurd, dat bij het horen van het woord ‘transmigrant’ de gedachten aan een mens stilaan is vervaagd en een heel andere betekenis kreeg?

In de zomer van 2015 spraken we nog volop over vluchtelingen. Daarna ontstond enige verwarring want je had vluchtelingen, asielzoekers en migranten. Onder andere de VRT schepte duidelijkheid met een pagina die deze labels uit de doeken deed. Maar later hadden politici en media het ogenschijnlijk alleen nog over transitmigranten en transmigranten.

Stilaan veranderde de toon in nieuwsberichten. Elke keer dat het woord ‘transmigrant’ aan bod kwam, werd er aan het frame onder jouw hersenpan gesleuteld. Gemakshalve noem ik dit het ‘dehumanisatieframe’. Woorden die deel gingen uitmaken van dat frame zoals een golf aan geweld, illegalen, alleen maar mannen, islam, terugsturen, dumpen, indringers en #opkuisen maakten allemaal deel uit van deze negatieve connotatie die dat specifieke raamwerk implementeerde.

Dat het om mensen gaat die ook rechten hebben, wordt verdrongen. Het repetitieve karakter maakt dat we ons elke dag ten volle bewust moeten zijn van informatie die we voorgeschoteld krijgen en deze uiterst kritisch moeten benaderen, zelfs al is de bron betrouwbaar. Maar het is menselijk om dat niet te doen. “Zo werkt ons brein nu eenmaal”, laat Lakoff weten.

Wanneer je woorden gaat combineren zoals #opkuisen en transmigrant dan worden twee frames aangesproken en gekoppeld. Eén van beiden is dominant. Rommel en vuiligheid kuis je op, dat gaat in de stofzuiger of in de container en daar wil je absoluut van af. Dit combineren met een groep van mensen die een specifiek label draagt, zal de waarde van deze mensen doen afnemen, met andere woorden ontmenselijken. Ze worden het label en het mens-zijn wordt ondergeschikt. Je gaat geloven dat het over een groep gaat die minder waarde heeft dan jijzelf, je buur, een verre kennis, enzovoort. Eens gelanceerd zetten assumpties en veronderstellingen een val uit voor onze gedachten.

Herhaling versterkt. Honderden nieuwsberichten, tweets, debatten en opiniestukken veranderen onbewust onze geesten. De indoctrinatie is als een losgeslagen ruimtesonde die een eigen koers lijkt te varen. Het is weinig anders vandaag. Met het idee dat we deze koers moeten wijzigen, vond ik het hoog tijd om enkele mediaberichten op de rooster te leggen.

 

.

Ik had om te beginnen een set aan vragen opgesteld: Wordt het woord ‘mens’ gebruikt wanneer het over ‘transmigranten’ gaat? Daarmee bedoel ik onrechtstreeks: verpersoonlijkt de journalist.

Een tweede vraag die me bezig hield was of de omschrijving van de groep vernauwd wordt tot ‘transmigranten’ of wordt de gehele groep zoals die meestal in de werkelijkheid is opgesomd? Want uitgeprocedeerde asielzoekers die wachten op het tijdstip van afspraak bij DVZ dwalen ook door onze straten en dragen per definitie niet het label transmigrant. Ze zijn gewoonweg slachtoffer van hiaten in asielprocedures of kunnen het verleden niet meteen aanboren door een overdaad aan traumatische ervaringen.

Een derde vraag: Wordt er gekaderd? Is er duiding? Of laat men insinuaties zegevieren die het dehumanisatiekader bekrachtigen. Want waarom blijven krachtige oplossingen uit en wie draagt de verantwoordelijkheid? Dat mag van mij ook telkens aangekaart worden. Oorzaak en gevolg. Het kan niet zo moeilijk zijn om woorden in digitale krantenartikels uit te lichten met pop-up-kaders die duiding geven zoals ik zie in Engelse kranten.

In ieder geval maakte ik met wat ik weet over framing een analyse:

.

Bron: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20190604_04443989 04/06/2019/

Wanneer het over de dader gaat, – de man die de andere man doodreed – gaat het meestal over een man, over de initialen M.M., over een prille dertiger. Wanneer het over het slachtoffer gaat, de man die is doodgereden, dan gaat het over een transmigrant, op slechts één uitzondering na, wanneer hij een voetganger wordt genoemd. Wanneer het over een derde partij gaat die eveneens is aangereden door de dader op hetzelfde traject, wordt het woord slachtoffer wel gebruikt door de journalist.

Zoals je ziet wordt er weinig persoonlijk verteld over het slachtoffer. Veel verder dan Vietnamese wandelende transmigrant geraakt de journalist niet. We komen veel te weten over de dader, dat wel. Hij  huilt, heeft spijt, is een dertiger uit Zerkegem en een recidivist, oh ja: en hij huilt. Alleen in de citaten van de procureur zie je een vermenselijking. Hij heeft het over nabestaanden en het slachtoffer. Terecht. Het zijn zonen en dochters, vaders en moeders, broers en zussen, zoals wij dus.

De vraag die op mijn lippen brandt, is moeten we journalisten hierop wijzen en aanspreken?

Dit soort berichtgeving is de afgelopen jaren aanhoudend door ons strot geramd. La folie du cerveau gras? De propagandamachine van politici staken een lont in de media en de media ging op de knieën voor clickbait en een niet te stillen honger naar sensatie. Maar wat deed dit met onze hoofden? Hoe werden we slachtoffer van deze framing?

“When we successfully reframe public discourse, we change the way the public sees the world. We change what counts as common sense. Because language activates frames, new language is required for new frames. Thinking differently requires speaking differently.” G. Lakoff

Ik vermoed dat we het antwoord mogelijks in de verkiezingsuitslagen vinden. Je hoeft er maar een pagina meningen onder politieke artikels op na te lezen van mensen die hun stem hebben uitgebracht. Uiteraard is dit maar een beperkte weergave van het menselijk denken, maar het is wel een belangrijke bron aan informatie.

 

.

Voor we de cirkel rond maken wil ik naar een ander opmerkelijk artikel dat ik vond op de website van HLN om de impact aan te tonen van artikels die onvoldoende kaderen.

Een stukje:

.

Bron: https://www.hln.be/nieuws/binnenland/peiling-vooral-jonge-en-laagopgeleide-mensen-hebben-op-vlaams-belang-gestemd~a26394f6/

Het gaat over een peiling met een foutenmarge van 0,81 procent. De peiling representeert 0,1 procent van de stemgerechtigden maar het artikel insinueert door een gebrek aan kadering dat het om de volle 100 procent gaat. Je ziet sinds kort ook reacties op de sociale media opduiken die in volle overtuiging schrijven dat Vlaams Belang-kiezers de facto laag geschoold zijn. Quod non lijkt mij. Mensen zijn daarenboven praktisch geschoold en die zijn per definitie niet minder belangrijk binnen onze samenleving.

Ook hier blijkt dat we dit artikel, ook al insinueert het anders, zeer kritisch moeten bekijken. We kunnen er dus niet van uitgaan dat een peiling representatief is voor de ganse bevolking. Moeten we de journalist hierop aanspreken om zijn werk te herschrijven en meer duiding te geven? Ik merk op dat er ondertussen een voetnoot is bijgezet maar mensen hebben het op deze manier gelezen, hun conclusie is gemaakt.

 

.

Ik blijf even op de sociale media, zodat we de cirkel rond kunnen maken. Je ziet een terugkerende trend. ‘Onze sociale zekerheid wordt door migranten aangetast.’ ‘Onze cultuur verlept.’ Het is allemaal de fout van een groep die makkelijk te viseren valt en bovenal gaven politici een aanzet en groen licht voor polarisatie.

.

.

Het is allemaal geen rocket science. Mensen praten en schrijven niet alleen naar frames, het zit in ons gebakken en dat is vreselijk. Er is weinig ruimte voor nuance of een pleidooi voor neutraliteit. De waarheid doet er niet altijd toe want het verhaal klopt in het hoofd van mensen.

Wat kunnen we doen om het tij te keren?

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!