De Grieken gingen afgelopen zondag voor het eerst naar de stembus sinds het bewogen jaar 2015, toen ze Alexis Tsipras en zijn partij SYRIZA twee keer in het regeringszadel hadden gehesen. Onze correspondent in Athene, Bruno Tersago, bespreekt de resultaten.

De opiniepeilingen lieten de voorbije weken al zien dat de conservatieve oppositiepartij Nea Dimokratia (ND – ‘nieuwe democratie’) een flinke voorsprong had uitgebouwd.¹ De voorbije verkiezingen zaten die peilingen er meestal naast, maar dit keer was de inschatting correct: ND haalde het met bijna 10 procentpunten van regeringspartij SYRIZA, na een campagne waarin Europa niet eens aan bod kwam, en waar geen van beide partijen een visie voor de toekomst wist aan te bieden.

In zowat alle kiesdistricten haalde de conservatieve ND (blauw) de meeste stemmen. Bron: ekloges.ypes.gr

Het is bijna een regel in Griekenland dat de partij die de Europese Parlementsverkiezingen wint, ook de daaropvolgende nationale parlementsverkiezingen wint. SYRIZA verloor echter niet enkel de Europese Parlementsverkiezingen: ook in de gemeenteraadsverkiezingen en de regionale verkiezingen van afgelopen zondag, moesten vele kandidaten van de regeringspartij andere partijen laten voorgaan.

Toen SYRIZA in 2014 de Europese Parlementsverkiezingen won met 4 procentpunten verschil, riep Alexis Tsipras op tot nationale verkiezingen, die hij vervolgens ook overtuigend binnenhaalde. Het is dit jaar niet anders: na de grote nederlaag van SYRIZA, riep oppositieleider Kyriakos Mitsotakis na het bekendmaken van de resultaten op tot vervroegde parlementaire verkiezingen. Alexis Tsipras bevestigde zondagnacht dat hij zijn termijn niet zou vol maken.

Toch scoorde SYRIZA niet zo veel slechter dan in 2014. Toen haalde de partij van Alexis Tsipras 26,5 procent van de stemmen binnen. Dit jaar ligt dat percentage op bijna 24 procent. Maar het is ND dat er enorm op vooruit is gegaan, van 22,72 naar ruim 33 procent.

Waarom scoorde SYRIZA slechter?

Er zijn een aantal redenen voor deze verschuiving. Ten eerste kreeg SYRIZA in 2014 nog heel wat stemmen van de middenklasse, niet meteen de typische achterban van wat toen nog een extreem-linkse partij werd genoemd. Het beleid van premier Tsipras heeft de voorbije 4 jaar de middenklasse, of wat er nog van overbleef, zwaar geraakt.

Bron: ekloges.ypes.gr

De partij kwam aan de macht met de slogan “De hoop komt er aan”, maar van die hoop blijft weinig over. De neoliberale maatregelen die Tsipras en de zijnen hebben genomen, verschillen weinig van die van zijn voorgangers. Iedereen wist in 2015 dat SYRIZA lang niet alles kon waarmaken wat het had beloofd, maar voor de gemiddelde Griek is de partij toch wel een grote ontgoocheling gebleken, zeker na de bocht van 180 graden die Tsipras maakte in de zomer van 2015. ND heeft die kiezers van de middenklasse naar zich toe getrokken,

Ten tweede wordt SYRIZA verweten zich arrogant te hebben gedragen. De manier waarop sommige regeringsleden zich uitlieten over politieke tegenstanders, getuigde vaak van een zelfingenomen superioriteitsgevoel, want SYRIZA was nieuw en was een breuk met het verleden.

Bron: ekloges.ypes.gr

De media die aan de kant van de oppositie stonden, speelden dit soort gedrag gretig uit, met als kers op de taart een premier Tsipras die net na de dodelijke bosbrand in juli 2018 gezien werd op een jacht van de weduwe van een overleden reder, terwijl het dorp Mati zijn wonden likte en zijn doden beweende. Het was niet meteen een gedrag dat van een premier werd verwacht die zich links noemt en beweerde te vechten tegen de elite in het belang van het volk.

Ten derde wordt ook aangenomen dat de Macedonische kwestie een rol heeft gespeeld in het stemgedrag. Vooral in het noorden van Griekenland zijn een aantal mensen niet blij geweest met het feit dat Tsipras en zijn ambtsgenoot een decennialang dispuut hebben bedwongen en dat FYROM² zich voortaan Noord-Macedonië mag noemen. Tegenstanders van de Prespa-deal (zoals deze bilaterale overeenkomst wordt genoemd) vinden dat de naam Macedonië niet mag worden weggeschonken, zoals Tsipras nu zou hebben gedaan. Hoewel oppositieleider Mitsotakis heeft gezegd dat hij zich zal houden aan de overeenkomst met het buurland, zijn er nationalistische stemmen in zijn partij die erg vokaal waren in hun tegenstand tegen de deal.

Terugkeer naar het verleden?

Waar de verkiezingsresultaten in 2014 en 2015 een breuk waren met het verleden, lijkt de situatie in 2019 heel anders. Er zijn twee grote partijen, net zoals voor de crisis het geval was. Alleen heeft SYRIZA nu de plaats van de sociaal-democratische PASOK ingenomen, net zoals het ook een groot aantal van de politici van die partij heeft overgenomen. Dat was al reden genoeg voor vele Grieken om SYRIZA niet als een vernieuwer te zien.

En hoe is het PASOK vergaan tijdens deze verkiezingen? De partij komt al langer niet meer onder deze naam op. Dit keer dong ze naar de gunst van de kiezer met een coalitielijst KINAL (Kiniema Allagies – Beweging voor Verandering). En het resultaat mag een bescheiden succes worden genoemd: de partij werd derde in de algemene uitslag. Daarmee verdringt KINAL in ieder geval van neonazi’s van Gouden Dageraad van deze plaats.

Op de vierde plaats, gebeiteld als het ware, staat de KKE, de Communistische Partij van Griekenland, die kan rekenen op een beperkte maar stabiele fanatieke aanhang. Net zoals in de retoriek van de partij, verandert er ook niets in de plaats die de communisten innemen in het politieke spectrum.

Proteststemmen

In 2014 was een stem op SYRIZA nog een proteststem, maar in 2019 is dat niet langer het geval. De proteststemmen gingen in de eerste plaats naar Gouden Dageraad, die lager scoorde dan in de opiniepeilingen werd aangegeven. De neonazi partij lijkt over haar hoogtepunt heen, en daar zal de rechtszaak die nog steeds loopt, niet vreemd aan zijn.

Of Yiannis Lagos, lijsttrekker van de extreem-rechtse Gouden Dageraad ooit zal zetelen in het Europees Parlement is twijfelachtig … Bron: ekloges.ypes.gr

Gouden Dageraad wordt er van beschuldigd een criminele organisatie te zijn en een heleboel Grieken zijn het daar wel mee eens. Een van de hoofdverdachten in het proces tegen de partij, Yiannis Lagos, is wel verkozen als Europees Parlementslid. Hij stond bovenaan de lijst van de partij, die daarmee hoopte dat Lagos op parlementaire immuniteit kon rekenen. Zo eenvoudig zal het niet zijn, want de man mag het land niet verlaten. Het is dus best mogelijk dat hij nooit te zien zal zijn in het Europese Parlement.

Opvallend: afgelopen zondag mochten de 17-jarigen voor het eerst gaan stemmen in Griekenland. En volgens exit polls zouden 13,3 procent in de leeftijdsgroep 17-24 op de neonazi’s hebben gestemd.

Een vreemde eend in de bijt is Kyriakos Velopoulos (zie foto boven het artikel), voorzitter van de partij Ellienikie Lusie (Griekse Oplossing). De man is een extreem-rechtse populist die in het verleden nog bij de partij Laikós Orthódoxos Synagermós (LAOS – Orthodox Volksalarm) zat (zie Extreemrechts in de Griekse regering) en die sinds een paar jaar zijn brood verdient door twijfelachtige producten te verkopen op televisie, zoals producten tegen haaruitval, terwijl hij zelf met een wijkende haarlijn kampt. Maar in Griekenland is hij onsterfelijk omdat hij ooit kopieën van handgeschreven brieven van Christus verkocht. U leest het goed. (In deze YouTube-video prijst hij zijn kopieën van de ‘authentieke’ brieven van Christus aan)

Meer dan 223.000 mensen hebben voor deze man gestemd en Velopoulos heeft zeker stemmen van Gouden Dageraad afgesnoept. Benieuwd wat de reactie van zijn collega’s in Brussel zal zijn als ze dat te weten komen.

Een aantal hoofdrolspelers uit 2015 kwamen dit keer op met een eigen lijst. De bekendste is Yanis Varoufakis die een pan-Europese beweging DiEM25 uit de grond heeft gestampt. In Griekenland dong de partij naar de gunst van de kiezer onder de naam MERA25 en miste ze op een haar na de kiesdrempel. MERA25 strandde op 2,99 procent van de stemmen, 0,01 procent te weinig om een partijlid naar Brussel te sturen. Varoufakis zelf – stemmenkanon in 2015 – kwam op in Duitsland waar de kiesdrempel lager ligt, maar daar haalde hij nauwelijks 0,3 procent van de stemmen. Hoe dan ook haalde de Griek iets meer dan 130.000 stemmen in het land dat hij “het hol van de leeuw” had genoemd.

En voormalig parlementsvoorzitster Zoë Konstantopoulou, die in 2015 meteen de oorlogsschuld van Duitsland aan Griekenland weer op tafel legde en een onderzoekscommissie aanstelde onder leiding van de Belg Eric Toussaint, die moest nagaan in hoeverre de huidige Griekse schuld wettelijk is, eindigde met Pleusie Eleutherias (Koers naar de Vrijheid) op de achtste plaats.

Nationale verkiezingen op 7 juli

Het rebelse in het stemgedrag van de Grieken lijkt weg te zijn. In 2014 en 2015 luidde het nog dat ze hadden gestemd voor populisten en in 2019 zou de stem van de rede het hebben gehaald. In hoeverre Kyriakos Mitsotakis met zijn Nea Dimokratia de rede is, zal nog moeten blijken.

De beurzen schoten in ieder geval de hoogte in nadat bekend werd gemaakt dat er nationale verkiezingen volgen. Die zullen op 7 juli worden gehouden, hartje zomer, wanneer heel wat Grieken in het toerisme – de zware motor van de Griekse economie – zullen werken en niet in staat zullen zijn om hun stem uit te brengen.

Wellicht zal het percentage niet-stemmers dan nog hoger liggen dan afgelopen zondag. Toen bleven iets meer dan 40 procent van de kiezers thuis – in een land waar stemplicht geldt. Hoewel, dat cijfer moet met een korrel zout worden genomen, want de kieslijsten zijn al 20 jaar niet meer aangepast, en een aantal kiezers zijn ondertussen zeker al overleden. Bovendien zijn ruim 500.000 geregistreerde kiezers naar het buitenland vertrokken om de economische crisis te ontvluchten en die zijn natuurlijk niet allemaal terug gekomen – Grieken kunnen niet in het buitenland stemmen – om hun stem uit te brengen.

Notes: 

Bron:

Website van het Griekse ministerie van Binnenlandse Zaken met de verkiezingsresultaten.