Nadat ‘identiteitspolitiek’ eerst een containerbegrip is geworden, wordt het nu vooral als scheldwoord gebruikt. Maar zoals Rachida Aziz vorig jaar terecht opmerkte, gaan veel fenomenen die vandaag als ‘identiteitspolitiek’ worden benoemd niet zozeer om identiteit op zich. Het is veeleer de enige actievorm waarvoor het politieke systeem ruimte laat aan bepaalde groepen om überhaupt aan politiek te kunnen doen (Rekto:Verso, 5/04/2018). De manier waarop Fukuyama de term gebruikt en het amalgaam dat hij ervan maakt als verklaring voor de huidige crisis van de liberale democratie is dan ook allerminst onschuldig. Het onderdrukt de emancipatiestrijd van velerlei groepen die geen toegang krijgen tot de platformen waar het belabberd discours van Fukuyama nu met zoveel gretigheid wordt geëtaleerd.
De huidige discussie over welke strijd en identiteit al dan niet legitiem is, heeft weinig te maken met ‘identiteitspolitiek’ als specifiek politiek concept. Sinds het Combahee River Collective het begrip identiteitspolitiek voor het eerst gebruikte, heeft de term dan ook een kwalijke betekenisverandering ondergaan. Bij de zwart-feministische beweging uit Boston die in de jaren 1970 omwille van seksisme en racisme brak met de witte linkse en feministische bewegingen, stond de term voor het besef dat je politieke actie moet voeren vanuit de specifieke manieren waarop je onderdrukt wordt. Erkend worden als mens was de centrale eis in hun intersectionele strijd tegen racisme, seksisme, transfobie, en sociaaleconomische uitsluiting.
Jawel, erkenning. Net sinds de tijd dat Fukuyama zijn Hegeliaanse End of History publiceerde, neemt ook Hegels begrip van de erkenning opnieuw een centrale plaats in binnen de sociale en politiek filosofie. Niet in het minst door het werk van de Duitse filosoof Axel Honneth, de opvolger van Jürgen Habermas aan het legendarische Institut für Sozialforschung in Frankfurt. Het is zeer opvallend dat Fukuyama zijn werk volledig negeert, net als dat van de Amerikaanse feministe Nancy Fraser – één van de drijvende krachten achter de beweging Feminism for the 99%. De discussies tussen Honneth en Fraser, die al dateren uit de jaren 1990 en doorlopen tot op vandaag, focussen zich net op de vraag die Fukuyama grotendeels onbeantwoord laat: hoe verhoudt het verdelingsvraagstuk zich tot dat van de erkenning.
Volgens Honneth vertrekt iedere emancipatiebeweging vanuit een strijd om erkenning. Ook het herverdelingsvraagstuk is deel van die strijd om erkenning. Hij verzet zich tegen de idee dat links zich enkel met ‘koopkracht’ zou moeten inlaten; het biefstukkensocialisme waar ook Marx zich van afkeerde. Erkenning en herverdeling zijn inherent met elkaar verbonden. Sociale vooruitgang hing tot nu toe altijd af van klasse, kleur, gender, seksuele voorkeur en nationaliteit. En tegen die complexe vormen van ongelijkheid, daar moet tegen gestreden worden.
“To be recognized as human, levelly human, is enough”, zo luidde de eis van het Combahee River Collective. Over meer moet gedebatteerd worden, op basis van minder kan dat niet. We stoppen dus beter met de non-discussie over het ‘identiteits-‘, ‘racisme-‘ of ‘seksismedebat’. De groepen die nu ‘identiteitspolitiek’ wordt verweten, willen geen debat aangaan over hun identiteit maar erkend worden als gelijkwaardige mensen en medeburgers. Laat ons dus samen de strijd voeren tegen alle vormen van sociale uitsluiting en onderdrukking, zodat we een debat van waarde kunnen voeren over de zaken die ons allen aanbelangen.
Esther Bonebakker en Dieter Bruneel,
A Queer Partnership in Crime
