Even zag het ernaar uit dat de Soedanese president Omar al-Bashir tot inkeer was gekomen. De voorbije week heeft hij zich immers opmerkelijk begripvol getoond voor de grieven van de duizenden demonstranten, die sinds eind december bijna dagelijks de straat op trekken.

Ze eisen het vertrek van de president, nadat zijn regering besloot fors te besparen op sociale uitgaven. Voor heel wat Soedanese families betekende die besparing een grote klap, want net dankzij de subsidiëring van levensmiddelen, zoals brood of brandstof, konden ze het hoofd boven water houden.

Voor het eerst leek de president nu te willen luisteren naar de demonstranten. ‘Jonge mensen zonder toekomstperspectieven’, noemde hij ze vorige week woensdag, ‘met aantoonbare redenen tot klagen, zoals de inflatie of het tekort aan werkgelegenheid.’ Daarnaast beloofde hij dat alle journalisten die in het licht van de jongste protesten waren opgepakt, binnenkort weer worden vrijgelaten. Het begin van een charme-offensief? 

Nieuwe dag, nieuwe aanslag

Zijn woorden waren nog niet helemaal koud of de veiligheidstroepen van het regime sloegen alweer genadeloos toe. Vorige week vrijdag, kort na het ochtendgebed, werd een bekende moskee in Khartoem onder vuur genomen. Met traangas schoten agenten op honderden gelovigen die zich bij de moskee hadden verzameld voor een vreedzame manifestatie.

Weinig verrassend werd daarbij ook de wagen van Sadiq al-Mahdi geviseerd. Al-Mahdi, wiens dochter recentelijk een aantal dagen in gevangenschap doorbracht, staat aan het hoofd van de National Umma Party, de grootste oppositiepartij van Soedan. Hij was de laatste eerste minister, totdat al-Bashir in 1989 via een staatsgreep aan de macht kwam. Toeval of niet, op 19 december 2018, de dag dat de jongste protesten uitbraken, keerde hij terug naar Khartoem, nadat hij een jaar in ballingschap had doorgebracht. 

Sinds de aanvang van de protesten vielen er officieel 30 doden, maar volgens onafhankelijke waarnemers loopt het aantal op tot bijna het dubbele. Een van de laatste slachtoffers is Ahmed al-Khair, een leerkracht uit het oostelijke stadje Khashm al-Qirbam. Volgens de verklaring van een regionale politieofficier was de man gestorven aan een voedselvergiftiging. Uit het medische rapport bleek echter dat het lichaam van al-Khair letsels vertoonde die wijzen op zware lichamelijke mishandeling.

Braindrain

Bijna even dramatisch als de menselijke tol is de intellectuele exodus uit Soedan. Sinds 2011 zijn duizenden professionals het land ontvlucht, in de hoop elders betere leef- en werkomstandigheden te vinden. Volgens een reportage van Al Jazeera is maar liefst 50 procent van de Soedanese professoren geëmigreerd. Slechte salarissen zijn daarbij vaak de oorzaak, maar ook politieke instabiliteit, censuur en miskenning voor hun werk. 

Een groep van professoren heeft nu een politiek plan opgesteld, waarmee ze naar eigen zeggen het land uit het economische moeras kunnen slepen. Het plan werd intussen ondertekend door ongeveer 510 professoren van de universiteit van Khartoem. Toch zijn ze weinig hoopvol gestemd. In het verleden hebben ze al vergelijkbare initiatieven gelanceerd, maar telkens werd er door het politieke clubje van al-Bashir weinig gehoor aan gegeven. 

Vorige maand lanceerde de Sudanese Professionals Association (SPA) al een vergelijkbaar plan. De overkoepelende organisatie van dokters, apothekers, journalisten, leerkrachten en ingenieurs neemt het voortouw in de protesten. Al weken eisen ze dat de president een stap opzij zet om de weg vrij te maken voor een overgangsregering. Hun eis wordt gedeeld door een met de dag aangroeiende massa demonstranten, die bij gebrek aan een democratische politieke structuur, hun strijd vooral op straat en op sociale media voeren.

Schurkenstaat 

Het maatschappelijke draagvlak van de protesten wordt met de dag groter, maar daar heeft de president lak aan. ‘De demonstranten zijn niet georganiseerd, het ontbreekt hen aan een leidersfiguur’, liet hij zich onlangs ontvallen. Nadat hij eerder al de rebellengroepen van Darfoer aanduidde als de aanstichters van de opstand, had hij het een paar dagen geleden over een ‘door vijanden van Soedan georganiseerde mediacampagne’. 

Zonder ze te benoemen, was het een priemende vinger naar de Verenigde Staten. Twintig jaar geleden hadden die Soedan handelssancties opgelegd, waardoor belangrijke investeerders wegbleven. Hoewel die eind 2017 werden afgebouwd, verdween daarmee niet het stigma van ‘schurkenstaat’. Nog steeds blijven heel wat investeerders wantrouwig tegenover een land waarvan de president al jaren een internationaal arrestatiebevel boven het hoofd hangt op verdenking van misdaden tegen de menselijkheid.

Bovendien werd de versoepeling van de economische blokkades niet verzilverd. Het geld dat binnenkwam verdween vooral in de zakken van de president en zijn vertrouwelingen van de National Congress Party. Jaren van corruptie en cliëntelisme, ongecontroleerde overheidsuitgaven en aanhoudende regionale conflicten, hebben de economie intussen volledig uitgehold. Het afgelopen jaar kende het Soedanese pond een duizelingwekkende devaluatie van maar liefst -69 procent, het hoogste cijfer in 20 jaar.

Dat president al-Bashir zo zijn eigen methodes heeft om een nationale opstand met ingrijpende gevolgen te bezweren, bleek eerder deze week. In de marge van een bezoek aan het grensstadje Kassala, woonde hij volgens de krant The Sudan Tribune een collectief huwelijksfeest van 250 soldaten bij, en schonk hij 900 geiten aan 300 gezinnen uit het dorp. Het gebaar was even cynisch als schaapachtig.