In november 2014 trokken 120.000 mensen de straat op tegen de plannen van – aldus de vakbonden – de meest asociale naoorlogse regering van België. Die betoging die zoveel meer was dan een doordeweekse vakbondsbetoging betekende het startschot van een reeks stakingen in de daaropvolgende maand. Alles wees erop dat de nieuwe Zweedse coalitie afstevende op een sociale storm.
In de nasleep van de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo veranderde de regering, en in het bijzonder N-VA, het geweer van schouder. Het sociaal-economische raakte ondergesneeuwd in de communicatie. Voortaan was het veiligheid en identiteit wat de klok sloeg. Dat zou zo blijven in de daaropvolgende jaren.
Maar achter het getoeter van N-VA ging de sociale slooptocht verder. De indexsprong werd doorgevoerd, er kwam een strengere aanpak van langdurig zieken, een verhoging van de pensioenleeftijd en meer flexibiliteit. Allemaal maatregelen waarvoor de werknemer het gelag betaalde. In ruil voor deze harde maatregelen werd het zoethoudertje van de taxshift naar voor geschoven. Maar die taxshift heeft in de praktijk meer weg van een taxcut ten voordele van werkgevers. De taxshift betekent in de praktijk namelijk een bonus van minstens drie miljard euro voor de werkgevers.
De sociale woede bleef ondertussen voortsluimeren. Het is immers niet door het sociale te verbergen achter mediadebatjes en steekvlampolitiek dat de werkdruk verlaagt of rekeningen op het einde van de maand te betalen zijn. Op 14 december werd er door tienduizenden al actie gevoerd om een hoger loon, minder werkdruk en een degelijke regeling van de eindeloopbaan. Maar aan dat protest werd nauwelijks gehoor gegeven. Het kreeg ook nauwelijks aandacht in de media.
Nochtans is de woede onder werknemers reëel. Het protest van de gele hesjes was ook in ons land meer dan voelbaar. Duizenden mensen hebben wekenlang rondepunten bezet en het kwam tot confrontaties in de hoofdstad. De eisen van de gele hesjes waren net als de beweging zelf diffuus, maar een constante was wel de roep om meer sociale rechtvaardigheid.
Die roep komt niet zomaar uit de lucht gevallen. Uit cijfers van het ABVV leren we bijvoorbeeld dat de koopkracht van werknemers tussen 2015 en 2017 met 2,3 procent daalde. Voor wie een laag inkomen heeft betekent dit dat het steeds moeilijker wordt om rond te komen. Mensen die van een uitkering moeten leven, flirten al te vaak met de armoedegrens. Kortom, uitkeringen en lonen moeten dringend opnieuw de hoogte in.
Maar dat zal nauwelijks het geval zijn. De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) staat een loonsstijging van maximaal 0,8 procent toe voor de komende twee jaar. Dat de mogelijke loonstijging voor de komende twee jaar zo laag wordt vastgelegd, heeft te maken met de invoering van de strengere loonnormwet door de regering Michel. Mocht die wet er niet zijn, dan zou de berekening van de CRB uitkomen op 1,8 procent. Met andere woorden, dit is het gevolg van een louter politieke beslissing.
Die nieuwe loonwet bevat sjoemelsoftware, zoals de vakbonden het uitdrukken. Er wordt geschermd met een historische loonkloof met de buurlanden, een kloof ouder dan de oorspronkelijke loonwet van 1996. De wet houdt geen enkele rekening met de productiviteit van de Belgische werknemers. Er wordt ook een beschermingsmechanisme van 0,5 procent ingebouwd die meteen afgetrokken wordt van de marge. De loonmarge trekt zich ook niets aan van de gulle cadeaus aan de werkgevers: de 3 miljard van de taxshift en de 7,2 miljard aan loonsubsidies (jawel, subsidies betaald door de overheid – of liever de belastingbetalers – aan de werkgevers). Die loonsubsidies zijn in ons land maar liefst 44 keer hoger dan in Duitsland, zoals Matthias Somers van Denktank Minerva schrijft.
Dat de lonen slechts in zo’n beperkte mate kunnen stijgen, is vooral wraakroepend omdat de economie op dit moment weer aanzwengelt. De kassa’s van werkgevers rinkelen, regeringen kloppen zichzelf op de borst (voor iets waar ze nauwelijks een aandeel in hebben), maar werknemers mogen klaarblijkelijk niet aan het feestje deelnemen. “De voorbije jaren waren er niets dan hoeraberichten over de economie over grote jobcreatie, over een tekort aan arbeidskrachten”, zo klinkt het in een persbericht van het gemeenschappelijk vakbondsfront. “Tegelijk zijn de werkgeversbijdragen verminderd, mogen de werkgevers de indexsprong (jaarlijks) in eigen zak houden en is de vennootschapsbelasting verlaagd voor alle ondernemingen. Maar dat vertaalt zich niet in hogere lonen en al zeker niet in hogere minimumlonen.”
Loononderhandelingen zouden eigenlijk moeten gaan over de verdeling van de koek. De economie is gegroeid, de winsten zijn gestegen, laten de vakbonden en werkgevers er voor zorgen dat daarvan ook een deel terechtkomt bij de werknemers. In plaats daarvan is het een puur technische ronde geworden die er voor moet zorgen dat de Belgische lonen achterop blijven bij die van hun Duitse collega’s. De regering-Michel maakte een wet op maat van de werkgevers. Het is een constante frustratie bij de vakbonden sinds het aantreden van de regering: werkgevers hoeven geen poot uit te steken tijdens onderhandelingen. Op het eind doet de regering toch precies wat ze vragen.
In België zijn algemene stakingen van het verenigd vakbondsfront zeldzaam. Ondanks het stevig snoei- en hakwerk van de regering is dit pas de tweede algemene staking in vijf jaar. Dat er nu toch enkele maanden voor de nieuwe verkiezingen naar dat wapen gegrepen wordt, toont de ernst aan van de zaak. Het heeft er ook mee te maken dat Belgische vakbonden liever de vinger aan de pols houden van het sociale protest. Zij zien ook wat er gebeurt in Frankrijk waar dat land nu al maanden verlamd wordt door het protest van de gele hesjes.
De werkgevers, de restregering van Michel en N-VA zijn natuurlijk in alle staten over de staking. Zouden zij dan echt liever een wekelijkse veldslag in de Belgische steden hebben?
