Naast de economische rechtvaardiging voor de vernietiging van de indianenreservaten en de quilombo’s (nederzetting van afstammelingen van Afrikaanse slaven), vond Jair Bolsonaro steun in de Evangelische Kerk, die dit fenomeen ziet als een andere manier om tegen de ongelovigen te strijden en zijn groep volgelingen uit te breiden. Paus Nicholas V publiceerde: “Alles doordacht met gepaste overweging, verlenen wij Bolsonaro het volledige en vrije vermogen om elke Saraceen en heiden, de vijand van Christus, zijn land en bezittingen, binnen te vallen, te veroveren, te onderwerpen aan slavernij en zich alles toe te eigenen voor eigen nut en dat van hun nakomelingen.” (Nicholas, pauselijke bul van 1454)

Deze tekst is een mengeling van de Braziliaanse actualiteit en een alinea uit het boek “História da África e do Brasil afrodescendente” (Geschiedenis van Afrika en Afrikaanse afstammelingen in Brazilië) van Ynaê Lopes do Santos. Toen ik het boek las, viel de vergelijking op tussen de Portugese koloniale periode en de huidige situatie in Brazilië. Vervang het woord ‘Bolsonaro’ door ‘Portugese’ en ‘Evangelische kerk’ door ‘Katholieke kerk’ en je bekomt de originele tekst van het boek en de historische context van de wijdverspreide aanvaarding van de slavernij van Afrikaanse volken door het Vaticaan. Het laat zien dat de ‘beschaving’, de ‘mensen van het goede’ (zoals Bolsonaro zijn aanhangers noemt) en de kerk in bijna 600 jaar amper zijn geëvolueerd.

Laat ons even de legitimiteit van Jair Bolsonaro ter discussie stellen. Als nieuwe president moet hij nu de belangen van de gehele Braziliaanse bevolking vertegenwoordigen en verdedigen. Hier bevinden we ons in troebel water, de president heeft al gezegd dat quilombola-samenlevingen “niet eens dienen om zich voort te planten” en dat inheemse gebieden de economische ontwikkeling van het land niet mogen ondermijnen. Deze “ontwikkeling” houdt in dat Indianen uit hun land verdreven mogen worden ten gunste van big business zoals veehouderij, houtkap en agrobusiness (soja, enzovoort), alle aspecten van een economische groei waarvan de ontwikkeling beperkt blijft tot slecht betaalde en onzekere banen, ontbossing en verlies van biodiversiteit terwijl de winst in de zakken van de aandeelhouders van grote bedrijven verdwijnt. Bolsonaro zei ook dat hij het betreurt dat de militaire dictatuur van de jaren 1960 tot 1980 zijn werk niet afgemaakt heeft. Ze hadden “een extra 30.000 moeten doden”.

De afbakening van inheemse gebieden en de erkenning van quilombola’s wordt bedreigd door de beslissing van de Bolsonaro-regering om de kwestie onder het ministerie van Landbouw te brengen. In dit nieuwe Brazilië zal de macht om te beslissen over deze landen – inheemse en quilombola’s – overgaan in de handen van minister Tereza Cristina, voormalig voorzitter van het parlementaire front van de landbouw, die de belangen van de agrobusiness in het Congres vertegenwoordigt.

Terugkomend op de vraag, wat is de legitimiteit van de nieuwe Braziliaanse president? Hij werd gekozen, dit zou een begin van legitimiteit moeten zijn. Alleen waren de verkiezingen niet vrij, de kandidatuur van de populairste politicus werd geweerd om dubieuze redenen. De rechter die letterlijk vocht om Lula achter slot en grendel te zetten, is nu minister van Justitie van de regering Bolsonaro. Bovendien kan je een land waar een president zonder bewijs afgezet wordt via impeachment, moeilijk een werkende democratie noemen. Een land waar mensenrechten- en milieuactivisten door pionnen de staat worden afgemaakt, is geen democratie. Als je in Brazilië veel zichtbaarheid bekomt door sterk politiek activisme, leg je je leven bloot en loop je het risico om vermoord te worden. Denk aan Chico Mendes of Marielle Franco.

Maar de kwestie gaat verder dan Bolsonaro’s legitimiteit. De vraag zou ook kunnen zijn: wat is de legitimiteit van Brazilië om ancestraal land binnen te vallen? Wat is de legitimiteit van om het even welke Braziliaanse president om iets op te leggen aan de oorspronkelijke inwoners van dit land? Brazilië is een Portugese constructie die bestaat vanwege Portugese territoriale expansiedrang en de legitimatie van de kerk. Zonder de Portugese koningen en de goedkeuring van het Vaticaan zou Brazilië zoals we het vandaag kennen niet bestaan. De meeste presidenten en de Braziliaanse elite zijn kinderen van deze veroveraars, hun kapitaal is verbonden met de geschiedenis van kolonisatie, massamoord van indianen en slavernij van Afrikanen. Hun landen werden gestolen van de inboorlingen, volgens dewelke geen man land kon bezitten omdat het land van iedereen was. De rijkdom van de Braziliaanse elite is intrinsiek gebonden aan de koloniale en postkoloniale geschiedenis. Dit is volledig EUROPESE geschiedenis.

Het is tijd dat Brazilië zich voegt bij de internationale trend van dekolonisering van de geesten en de openbare ruimte. De dekolonisatiebeweging begon in de Verenigde Staten en wordt met de dag sterker in Europa dankzij de Afrikaanse diaspora. In Brazilië zouden indianen en Afro-Brazilianen de handen in elkaar moeten slaan met activisten, historici, journalisten en anderen die begrijpen dat de officiële Braziliaanse geschiedenis volledig Eurocentrisch is. De geschiedenis moet worden herschreven, te beginnen met de inheemse volkeren, gaande over slavernij, de quilombola’s, Canudos, de Nordestino’s die de steden São Paulo en Rio de Janeiro bouwden, enz. Het wordt tijd om de namen van straten en pleinen die een zware historische erfenis dragen (gekoppeld aan verovering, slavernij, ontbossing, moord, negrocide) te vervangen door namen van inheemse en Afro-Braziliaanse helden. Avenida Princesa Isabel kan worden vervangen door Avenida Teresa de Benguela. En waarom geen Zumbi dos Palmareslaan, een Chico Mendesstraat, een Marielle Francoplein …

In de Verenigde Staten en Europa willen activisten alle namen die verband houden met kolonisatie en misdaden tegen de menselijkheid uit de openbare ruimte weren. In België roepen de standbeelden van Leopold II en andere kolonialen steeds meer weerstand op. Naast het dekoloniseren van de openbare ruimte, moeten we ook onze geesten dekoloniseren, dat wil zeggen, onze manier van denken over en het zien van de geschiedenis. Kijk naar de vier belangrijkste data van de officiële Braziliaanse geschiedenis: ze zijn allemaal gelinkt aan Portugal of aan de (afschaffing van) slavernij. Het is tijd om dat te veranderen.

Ik stel voor om verder te gaan en te zeggen dat noch Brazilië, noch enig ander land de legitimiteit heeft om dingen op te leggen aan autochtone bevolkingsgroepen. De inboorlingen bezitten hun land en niemand zou het recht mogen hebben om zonder toestemming hun land binnen te dringen. De inboorlingen moeten volledige territoriale en politieke autonomie verkrijgen, zonder enige inmenging van staten of bedrijven die belangen hebben in deze gebieden.

Het nieuws dat indianenverenigingen van de negen landen van het Amazonegebied (Brazilië, Peru, Ecuador, Colombia, Venezuela, Bolivia, Suriname, Guyana en Frans-Guyana) de krachten willen bundelen om het grootste indianenreservaat ter wereld te creëren, is niet alleen welkom. Het is volkomen legitiem!

The Portuguese kings, the Popes and the legitimacy of Bolsonaro