Vanaf 2002 werden er 779 van terrorisme verdachte personen opgesloten, opgepakt in het kader van de Global War on Terror (GWT), ontketend door de Verenigde Staten na de aanslagen van 11 september 2001. De grote meerderheid van deze 779 gevangenen werden ervan verdacht tot Al-Qaeda of tot de Taliban te behoren. Ze werden in vele gevallen gekocht in Afghanistan en Pakistan tegen de betaling van een gemiddelde prijs van 5.000 dollar per persoon aan iedereen die de Amerikaanse bezettingstroepen en de CIA een vermeende terrorist kon leveren.
De collectieve vernedering van deze gevangenen in Guantanamo, geblinddoekt, geketend, op de knieën, in een oranje plunje, in een stalen kooi, omsingeld door honden en Amerikaanse soldaten, moest de overwinning van het Westen in de Global War on Terror zichtbaar maken.
In april 2004, brak het schandaal over de misbruiken en de folteringen in de Amerikaanse gevangenis van Abu Ghraib in Irak uit. Dat leidde tot een wereldwijde kritiek en tot onderzoeken naar de behandeling van de gevangenen in Irak, maar ook in Guantánamo.
Vanaf juli 2004, beschuldigden inspecteurs van het Rode Kruis de Amerikaanse militairen in Guantanamo van “praktijken van vernedering, opsluiting in isolement, blootstelling aan extreme temperaturen, het plaatsen van gevangenen in onhoudbare posities“. In mei 2005, betitelde Amnesty International Guantanamo als “de Goelag van de moderne tijden “.
Maar het was wachten tot december 2014 voor een commissie van de Amerikaanse senaat een officieel en vernietigend rapport over de ondervragingstechnieken van de CIA in Guantanamo publiceerde. In dit rapport kon men volgende ontstellende feiten lezen: “… Aan gevangenen werd tot 180 uur lang slaap ontzegd, en hoewel sommigen hierdoor in een zorgwekkende toestand verkeerden, heeft de CIA die praktijken minstens in twee gevallen verdergezet … De praktijk van waterboarding veroorzaakte stuiptrekkingen en braken. Zo was er Abu Zubaydah, die volkomen gevoelloos werd, luchtbellen kwamen uit zijn open en volle mond … Interne archieven van de CIA beschrijven de waterboarding van Khalid Sheikh Muhammad als “sessies van bijna-verdrinking“ … Gevangenen van de CIA werden onderworpen aan „rectale rehydratatie“ of een rectale voeding zonder medische noodzaak. De CIA heeft de gevangenen in ijsbaden geplaatst. De CIA vertelde aan verschillende gevangenen dat zij Guantanamo nooit meer zouden verlaten behalve in een doodskist. Officieren van de CIA hebben tenminste drie gevangenen bedreigd om hun kinderen aan te pakken of om de moeder seksueel te misbruiken of de keel door te snijden …”
Sinds 2002 werden zo’n 600 van de ongeveer 800 gevangenen, meestal na jaren van gevangenschap, zonder enige beschuldiging en zonder proces, vrijgelaten. Vanaf 2007 lanceerde senator Barack Obama het idee dat „Guantanamo moet sluiten en dat het habeas corpus moet worden hersteld”. Op 22 januari 2009 ondertekende hij als president het besluit om Guantanamo binnen het jaar op te doeken. Hij verminderde er het aantal gevangenen. Hij verving de praktijk van ontvoeringen naar Guantanamo door illegale executies met behulp van drones.
Zijn bedoeling was om de gevangenen die nog overbleven in Guantanamo, over te brengen naar wat men een soort van Guantanamo North is gaan noemen: hoogbeveiligde – supermax – gevangenissen op Amerikaanse bodem. Nieuwe gevangenen gingen ook niet meer naar Guantanamo maar naar Guantanamo North. Maar Obama slaagde er niet in om Guantanamo te sluiten. Hij liet Guantanamo bestaan.
Vandaag bevinden zich nog altijd veertig gevangenen in Guantanamo. Sinds zeventien jaar zijn ze onderworpen aan een onbeperkte detentie. Ook al is voor vijf onder hen beslist dat ze in aanmerking komen voor vrijlating. Ook al worden zesentwintig onder hen van geen enkel misdrijf beschuldigd. „Deze mannen voor eeuwig gevangen houden, ook nadat de enquêteurs van de regering hebben bepaald dat zij geen misdaad hebben begaan, is een schokkende overtreding van de basisprincipes van de Verenigde Staten“, verklaarde Shelby Sullivan-Bennis, de advocate van de organisatie Reprieve voor zes van deze gevangenen. Om aan een veroordeling voor deze aanslag op de Amerikaanse Grondwet en de internationale rechtspraak te ontsnappen, verklaarde de administratie van Trump dat hun detentie niet “onbeperkt” is, maar “onbepaald”!
Op een proces in augustus 2018, waar elf van de veertig gevangenen collectief hun habeas corpus en hun vrijlating eisten, stelde de advocaat van de regering Trump: “Als het conflict nog 100 jaar duurt, dan kunnen we hen gedurende 100 jaar gevangen houden. We kunnen vandaag niet zeggen wanneer de vijandelijkheden zullen beëindigd zijn “. “Dat wil zeggen”, zo stelde de organisatie Reprieve, “dat zolang deze oorlog-zonder-eind voortduurt, deze mannen voor eeuwig kunnen vastgehouden worden”.
Op 30 januari 2018, tijdens zijn eerste redevoering over de State of the Union, kondigde Trump de annulatie aan van het besluit van Obama om Guantanamo te sluiten. Sindsdien zijn er nieuwe plannen om Guantanamo te moderniseren. Om zich uit te rusten om er zieke of stervende gevangenen te kunnen behandelen en zich voor te bereiden op de ontvangst van nieuwe gedetineerden. Een voorstel zal aan het Amerikaanse congres worden voorgelegd om de bouw van drie nieuwe vleugels van de gevangenis te financieren: twee toegankelijk voor de rolstoelen, en een waar palliatieve zorgen kunnen worden verstrekt. Kostprijs 69 miljoen dollar.
Praktische info:
Demonstratie voor de Amerikaanse ambassade in Brussel op vrijdag 11 januari 2019 van 17 tot 19 uur: Close Guantanamo!
