De wekker gaat af. Het is 9u45. Alleen ik lig niet in bed, maar sta buiten voor de hoofdingang van het Noordstation. Tientallen wekkers rinkelen daar op het plein. Van die ouderwetse, waarbij een metaal pinnetje heen en weer slaat tussen de twee bellen. Daartussen liggen mensen in slaapzakken op de grond. Het is een wake up call. Niet voor hen, maar voor onze regering. “Het is tijd om wakker te worden, want dit vluchtelingenbeleid maakt slachtoffers”, klinkt het.

Eerder deze ochtend, om 8u30, staan we aan de poort van het Klein Kasteeltje in Brussel. Een opvangcentrum voor asielzoekers. Er staat al een honderdtal mensen in de rij te wachten in de hoop binnen te worden gelaten om zich aan te melden.

Een moeder heeft haar kindje gebonden op haar rug. Een andere houdt een kinderwagen vast. Sommigen van deze mensen hebben vannacht op straat of in een daklozenopvang geslapen. Zij stonden gisteren ook al in de rij, maar zijn niet binnen geraakt.

“Acute crisis in Brussel”

Ruim een week geleden heeft de regering een limiet ingesteld op het dagelijkse aantal asielaanvragen. Sindsdien komen elke dag tientallen mensen op straat te staan en kunnen voor die nacht geen opvang krijgen. Vluchtelingenwerk Vlaanderen wil samen met onder andere Netwerk tegen Armoede, Brussels Platform Armoede en Refugee Party de regering wakker schudden. #GeenMensenOpStraat eisen de actievoerders.

Zij gaan bij het Klein Kasteeltje aan de overkant van de ingang staan. ‘LET US IN’, ‘Tijd om NU WAKKER te worden’, houden ze op bordjes in de lucht. “Wij stellen vast dat er zich hier in Brussel vandaag een nieuwe acute crisis voordoet, die ervoor zorgt dat alleen maar meer mensen op straat belanden”, vertelt Charlotte Vandycke, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. 

“Hier bij het Klein Kasteeltje gaat het om asielzoekers die zich willen aanmelden voor opvang. Zij hebben recht op toegang tot asiel en dus recht op toegang tot opvang. Maar door de recente limietmaatregel, worden zij verhinderd om binnen te gaan bij het aanmeldcentrum, met als gevolg dat velen van hen dag na dag op straat belanden.”

Daklozen

“Heel schrijnend”, vindt Vandycke. “Sowieso in de winter. Het gaat hier om kwetsbare mensen. Een heel aantal van hen is genoodzaakt zich te voegen aan de grote groep mensen die reeds in onze hoofdstad op straat overleeft. Ik heb het hier over de 3.386 Belgische dak- en thuislozen. De overheid moet dringend aandacht hebben voor de menselijke drama’s die zich gaan ontwikkelen als zij dit beleid volgen.” 

“Dit is heel concreet het gevolg van een beslissing van staatssecretaris van Asiel en Migratie Theo Francken om niet meer dagelijks alle mensen die buiten wachten in de rij binnen te laten. Dat was daarvoor wel het geval en is ook bepaald door de wet. Nu er een dagelijks limiet geldt, krijgen elke dag tientallen mensen de boodschap dat de deur voor hen voor die dag dicht is en zij het een andere keer moeten proberen. Op deze manier wordt er een soort loterij georganiseerd, waarbij heel willekeurig een pak mensen op straat belandt.”

“Die asiellimiet moet stoppen. Al deze mensen hebben het recht om binnen te gaan”, eist Vluchtelingenwerk Vlaanderen. En dat is niet alles. Vandycke: “Wij vragen de overheid om zich in deze crisissituatie dringend te organiseren. Zij moeten met deze mensen communiceren hier op de stoep, in de contacttalen, want velen zijn absoluut niet op de hoogte van wat zich hier afspeelt en wat hun kans is om er binnen te geraken.”

“Bovendien”, gaat Vandycke verder, “wordt er gemakkelijk gezegd dat de kwetsbaren voorrang krijgen, maar wij getuigen dat dat niet het geval is. We hebben gisteren duidelijk gezien dat de kwetsbaren zoals vrouwen en kindjes in veel gevallen achterin de rij staan en geen voorrang krijgen. Gisteren zijn zij bij een eerste en tweede poging niet binnen geraakt. Pas na vier à vijf uur buiten, is na veel getouwtrek een aantal van hen binnen geraakt. Zij hebben het langs gewacht van iedereen, terwijl zij het meest kwetsbaar waren.” 

2-maanden oude baby

Hetzelfde geldt voor een moeder met een baby van 2 maanden die effectief ziek was. “Bij een eerste poging waren zij niet binnen geraakt”, vertelt Vandycke. “Bij een tweede poging ook niet. Pas na de middag – dus zij hebben hier uren staan wachten – en pas nadat diensten van Vluchtelingenwerk Vlaanderen met de diensten binnen het Klein Kasteeltje gecommuniceerd hadden, mochten zij naar binnen. Er vindt dus geen proactieve identificatie plaats. En de meest kwetsbaren wachten het langst.”

Dat kan echt niet”, vindt Vandycke. “De overheid organiseert hier een heel moeilijke situatie. Deze moeten zij dringend in de hand nemen en personeel naar buiten brengen om met de mensen hier te praten.” 

Inmiddels gaat het makkelijk om een 50- à 100-tal mensen per dag die niet binnen geraakt, volgens Vandycke. “Op een dag waarop 80 mensen zich willen aanmelden en 50 slechts binnengaan, heb je 30 mensen die de volgende dag een nieuwe poging zullen wagen. Maar zij voegen zich dan natuurlijk toe aan de groep van de dag erna.”

Vluchtelingenwerk Vlaanderen waarschuwt voor de aanzwelling van deze groep. Vandycke: “Wij zien meer en meer mensen en langere rijen als de overheid deze beslissing aanhoudt. Om de situatie op te lessen moet de asiellimiet echt worden opgeheven.”

Sommigen staan voor de zevende of achtste keer in de rij, weet Vandycke. “Ons terreinteam staat hier elke dag om aan mensen informatie te geven die de overheid niet geeft. Wij hebben een vaststelling van aanmeldingen gedaan en zien hoe vaak sommige mensen hier terug staan.”

 “Loterij”

“Dat is sowieso onmenselijk, deze loterij”, vindt Vandycke. “En wat heel erg is, is dat mensen geen duidelijkheid krijgen. Ook na de zevende keer weet je niet of de achtste keer wél een geslaagde poging gaat zijn. Zo kunnen we niet met mensen op de vlucht omgaan.” 

Vluchtelingenwerk Vlaanderen merkt vandaag wel al verbetering ten opzichte van gisteren. We zien hoe de politie de op het eerste zicht kwetsbaren, zoals vrouwen en kinderen en families die samen horen, uit de rij haalt en in een aparte priority-rij plaatst. Even later gaat de poort open en mogen zij naar binnen. Een man op krukken, een vrouw met een kinderwagen, en lachende kinderen stappen het Klein Kasteeltje in. “Dat is een veel betere aanpak dan gisteren. Vermoedelijk door de druk die we erop zetten.”

“Maar”, merkt Vandycke er direct bij op, “deze situatie, een op het eerste zicht onderscheid maken tussen mensen die wel of niet binnen kunnen, is niet houdbaar. Je krijgt dan sowieso een situatie van willekeur.”  

“Ik ben blij dat kwetsbaren vandaag lijken voorrang te krijgen”, vervolgt Vandycke haar uitleg, “maar er zijn veel mensen die op het eerste ogenblik niet kwetsbaar lijken, maar dat wel zijn.” Ze vertelt over een man die het terreinteam van Vluchtelingenwerk Vlaanderen gisteren geïdentificeerd heeft, die een verregaand stadium van kanker bleek te hebben. “Hij had continu medische zorg nodig. Hij had ook een compleet medisch dossier hierover bij zich. Maar hij zag eruit als een alleenstaande man en werd dus op basis van de simpele criteria ‘vrouw’ en ‘kind’ niet uit de rij gehaald. Die man is gisteren uiteindelijk niet binnen geraakt.”

“Kwetsbaarheid is een moeilijk concept”, stelt Vandycke. “Het is belangrijk om zeker aan kwetsbaren voorrang te geven, maar dan moet je daar ook heldere criteria voor uitwerken. En de vraag is: hoe doe je dat op een stoep? Niet!”, zegt Vandycke. “Daarom moeten al deze mensen zich sowieso kunnen aanmelden, zodat de diensten binnen vervolgens rustig kunnen nagaan wie er kwetsbaar is.”

Raad van State

Om politici en burgers hierover wakker te schudden trekken de actievoerders door naar het Noordstation. Daar kruipen ze in slaapzakken, gaan liggen op straat en zetten hun wekker. Om 9u45 gaan ze allemaal tegelijk af. Achter hen houden anderen opnieuw borden omhoog met ‘#GeenMensenOpStraat’ en ‘LET US IN’ en ook levensgrote foto’s van gezichten van vluchtelingen. Voorbijgangers blijven even staan en maken foto’s. En de vluchtelingen- en armoedeorganisaties laten het niet bij deze actie.

Omdat Francken aan het parlement duidelijk heeft gecommuniceerd dat hij niet van plan is het limiet op te heffen, stapt Vluchtelingenwerk Vlaanderen samen met zes andere ngo’s naar de Raad van State. “We hebben een verzoek ingediend tot schorsing in uiterst dringende noodzakelijkheid. Dat betekent dat wij stellen dat er vandaag een praktijk plaatsvindt in ons land die slachtoffers teweeg brengt en die heel urgent is. Wij stellen dat die praktijk onwettig is, omdat die in strijd is met de Vreemdelingenwet. Wij hopen dat de Raad van State zich hierover uitspreekt en de overheid de opdracht geeft om deze praktijk te stoppen.”