Bron: '11.Report. Syrian Refugees in Lebanon. Towards a Durable Solutions Deal.' - 11.11.11
Opinie, Wereld, Samenleving, Politiek - 11.11.11

Syrische vluchtelingen in Libanon: lange weg naar terugkeer

Syrische vluchtelingen in Libanon dreigen de speelbal te worden van een internationaal politiek spel met als hoofdrolspelers Rusland, Europa en de Syrische regering. En dit terwijl hun toestand in Libanon steeds precairder wordt. Een nieuw rapport van 11.11.11, ‘Long Road to Return’, brengt de hele problematiek in kaart.

dinsdag 13 november 2018 17:57
Spread the love

Ondanks Russische en Syrische claims is de situatie in Syrië allesbehalve veilig voor terugkerende vluchtelingen. Op 3 november 2018 stelde de Syrische minister voor vluchtelingen bijvoorbeeld dat minstens 20 Syrische vluchtelingen die recent terugkeerden uit Libanon in Syrië werden gedood door pro-regeringstroepen.

11.11.11 sprak de afgelopen twee maanden met 42 medewerkers van de Verenigde Naties en de Europese Unie, vertegenwoordigers van lokale en internationale ngo’s, experts verbonden aan Libanese denktanks en universiteiten en vertegenwoordigers van de nationale Libanese regering en lokale gemeentebesturen. Daarnaast ondervroegen we 51 Syrische vluchtelingen in Bar Elias, Zahleh, Arsal en Shatilla.

Russisch terugkeerplan

De afgelopen maanden werd de druk op Syrische vluchtelingen in Libanon om terug te keren naar Syrië immers gevoelig opgevoerd. In juli 2018 stelde Rusland een grootschalig terugkeerprogramma voor, waarbij 1.7 miljoen Syriërs (inclusief 200.000 Syriërs in Europa en 800.000 Syriërs in Libanon) op korte termijn moeten terugkeren. De Russische regering zoekt uitdrukkelijk Europese steun voor dit terugkeerprogramma. Ze koppelt deze terugkeeragenda expliciet aan de eis dat de EU onvoorwaardelijk meebetaalt aan de heropbouw van Syrië.

Het risico is echter groot dat de vluchtelingen te vroeg worden teruggestuurd. Er zijn op dit ogenblik onvoldoende garanties voor hun fysieke en materiële veiligheid. Ook over hun juridisch statuut zijn er nog teveel onduidelijkheden. Zo dreigen miljoenen Syriërs permanent onteigend te worden door een reeks nieuwe wetten, waaronder de beruchte Law No 10. Het VN-Vluchtelingenagentschap UNHCR publiceerde in februari 2018 een lijst van voorwaarden waaraan moet worden voldaan voor een veilige terugkeer. Het einde van de actieve vijandelijkheden is slechts één van de parameters.

Opvang in de regio

Ondertussen wordt de situatie van de Syrische vluchtelingen in Libanon steeds dramatischer. Eind september 2018 kapseisde een boot vol vluchtelingen, op weg naar de EU, voor de kust van Libanon. Een vijfjarig kind kwam hierbij om het leven.

De EU komt ondertussen haar agenda voor opvang in de regio onvoldoende na. 76 procent van de geregistreerde vluchtelingen leeft onder de armoedegrens, en 58 procent van de Syrische gezinnen leeft zelfs in extreme armoede. 91 procent van Syrische gezinnen is voedselonveilig; slechts 22 procent van Syrische kinderen tussen 15 en 17 jaar loopt school; en 1/5 van Syrische meisjes tussen 15 en 19 jaar is getrouwd.

Syrische ouders kunnen hun pasgeboren kinderen bovendien zelden registreren, waardoor een hele generatie van staatloze kinderen dreigt te ontstaan. Door het gebrek aan legale status blijven Syrische vluchtelingen in Libanon volledig afhankelijk van humanitaire hulp, en gevangen in een ‘poverty trap’. 

De Libanese overheid en de EU beloven al sinds 2016, elk jaar opnieuw, om de toegang tot een legale verblijfsstatus te verbeteren. Deze beloftes blijven echter dode letter. Ondanks de Europese erkenning dat legale status een essentiële voorwaarde is voor een kwaliteitsvolle opvang in Libanon. 

De toestand in de kampen verergert terwijl de hulp afneemt. Er is sprake van een ‘vermoeidheid van de donoren’. In 2018 werd voorlopig slechts 34,4 procent van het humanitaire VN-plan voor Libanon gefinancierd. De Belgische financiële bijdrage voor hulp aan Libanon daalde tussen 2015 en 2018 met 52 procent. 

Volgens de VN komen 601.000 Syrische vluchtelingen in aanmerking voor een hervestiging. Het aantal effectieve hervestigde vluchtelingen bedraagt in 2018 slechts 17.691. De belofte van de EU tijdens de Syriëconferentie in Brussel in april jl. om meer Syriërs uit Libanon te hervestigen, bleef grotendeels dode letter.

Wat moet er gebeuren?

11.11.11 dringt aan op strategie die gebaseerd is op de 3 internationaal erkende duurzame oplossingen voor vluchtelingen:

Veilige, vrijwillige en waardige terugkeer
De EU mag enkel meewerken met de Russische terugkeerprogramma’s als de garantie er is dat de vluchtelingen vrijwillig, veilig en waardig kunnen terugkeren. Als Rusland de Europese steun wil, moet het zijn invloed in Damascus aanwenden om die garanties te geven. De EU moet de verdere operationalisering eisen van een bestaande VN-lijst van 22 voorwaarden voor terugkeer. Daarnaast moet het de scope van het Europese Trustfonds voor Syrië uitbreiden naar activiteiten binnen Syrië, en werken aan operationele richtlijnen die garanderen dat Europese hulp ook effectief bij Syrische burgers terechtkomt.

Waardige en kwaliteitsvolle opvang in Libanon
De EU moet zijn inspanningen opdrijven om de dramatische humanitaire situatie van de Syrische vluchtelingen in Libanon te verbeteren. Via een publiek toegankelijk actieplan en monitoringsmechanisme moet het de beloftes van eerdere Syriëconferenties uitvoeren. De vluchtelingen moeten vlugger een legale verblijfsstatus krijgen en gemakkelijker toegang tot de Libanese arbeidsmarkt. De Europese hulpprogramma’s moeten bovendien over een langere periode van 3 tot 6 jaar gegarandeerd worden, financieringsmechanismen moeten ook flexibeler worden gemaakt en opengesteld worden voor kleinschalige projecten, en meer middelen vrijgemaakt voor programma’s die de “sociale stabiliteit” tussen vluchtelingen en Libanese gastgemeenschappen verhogen.

Hervestiging en bijkomende legale toegangswegen
De Europese Unie en de individuele lidstaten kunnen een belangrijk signaal geven aan de Libanese politici en de publieke opinie dat het de lasten wil verdelen door meer vluchtelingen te hervestigen buiten Libanon.

“Actie op alle fronten tegelijk is dringend en noodzakelijk: veilige terugkeer en duurzame heropbouw, kwaliteitsvolle opvang in Libanon en meer hervestiging in Europa”, besluit Bogdan Vanden Berghe van 11.11.11. “Uiteindelijk zijn terugkeer en heropbouw de ultieme duurzame oplossingen voor Syrische vluchtelingen. Maar de manier waarop is cruciaal. Ondoordachte terugkeer en een blanco cheque voor heropbouw dragen enkel bij aan meer instabiliteit en creëren de voedingsbodem voor de opkomst van een IS 2.0.”

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!