Nabeschouwingen bij een gesmaakt Klimaatdebat op 8 september op Manifiesta

Wiebe Eekman, 15 september 2018

Het Manifiesta-festival in Bredene aan de Belgische kust. Een volle zaal van 220 toehoorders voor het klimaatdebat op zaterdag 8 september. Oorspronkelijk gaven we de wat pessimistische titel mee “Kan het klimaat de bevolking nog mobiliseren?”. Gaandeweg, met de recente ervaring van de fenomenale droogte bij ons en de zware stortbuien en overstromingen elders, draaiden we de vraag om: “Is het klimaat nog te redden? En hoe dan wel?”

De werkvloer betrekken…

Twee bekende namen hadden we al heel vroeg. Natalie Eggermont, die sinds de Climate Express naar Warschau in 2013 en de acties rond Parijs in 2015, een bekend kopstuk is van de massamobilisatie in België. En Jean-Pascal van Ypersele, professor klimatologie, voormalig vicevoorzitter van het IPCC. Eveneens een fervent voorstander van mobilisatie van de bevolking. Eveneens zeer begaan met het aspect sociale rechtvaardigheid. In 2015 werd hij, tot onze spijt, nipt niet verkozen als nieuwe voorzitter van het IPCC. Vermoedelijk omdat de rijkere landen zijn ingesteldheid ‘te sociaal’ vonden.

Dan kwam de onderzoekster Dominique Kiekens erbij, van het samenwerkingsverband Universiteit-Arbeidersbeweging. Zij maakt de brug tussen de milieubeweging en de vakbonden. In België hebben de vakbonden tesamen drie en een half miljoen leden. Dat is meer dan de helft van de actieve bevolking. Mobiliseren voor het klimaat? Dat kan niet zonder de meerderheid van die actieve bevolking mee te krijgen.

Moeten we dan niet zelf het goede voorbeeld geven? En stoppen met over de werkers te praten, zonder hen zelf te betrekken? Zo voegden we Raf Van Gestel toe op het laatste moment. Hij is vakbondsafgevaardigde op het petrochemisch bedrijf Air Liquide, in de Antwerpse haven. Een verrassende en vernieuwende insteek voor velen. En zeker zijn collega’s uit de bedrijven Basf, Bayer, Lanxess, waren alvast fier op hem.

Door de aanwezigheid van Dominique en Raf, kreeg dit klimaatdebat een sterke syndicale insteek.

De insteek: we hebben geen ‘planeet B’…

Reeds sinds 1990 hoorden we van de wetenschappers van het IPCC, dat het jaar 2015, het moment moest zijn waarop de broeikas-emissies wereldwijd definitief aan het dalen zouden gaan. Wel tot nu toe stijgen ze nog, we naderen kantelmomenten, waarbij de klimaatontaarding ongecontroleerd weg galoppeert. Zijn we dan nu te laat om nog iets te doen? Natuurlijk is het nooit te laat om  nog erger te voorkomen, zegt Jean-Pascal van Ypersele. De vele klimaatdoden tot nu toe gaan we niet terug krijgen. Het passeren van de datum van 2015, betekent dat de maatregelen die we nu moeten nemen veel drastischer zullen zijn. Dat betekent dat alle aspecten van de samenleving herbekeken moeten worden en niet enkel de energiekwestie. Hoe vorm je een maatschappij met haar hele infrastructuur om?. Hoe pak je de industriële sector aan met haar op winst bewuste kapitalisten?

Een eerste stevig debat ontspint zich tussen Jean-Pascal en Natalie. Jean-Pascal ziet zoals vele anderen de oplossing in een prijs plakken op het koolstofgehalte. Zo zou de berokkende schade meetellen in het marktgebeuren. Natalie doorbreekt dit meest gangbare idee. Dit is niet het beginsel ‘de vervuiler betaalt’, maar ‘wie betaalt mag vervuilen’…Het blijkt niet echt efficiënt, bovendien verergert dit de ongelijkheid onder de bevolking. Een democratisch besproken regelgeving werkt beter. We hebben het voorbeeld van de strijd tegen de emissies die zure regen veroorzaakten. De Europese Unie heeft dat succesvol aangepakt met regelgeving.

Winnende en verliezende sectoren in de maatschappij ?…

Het is een vaak gehoorde uitspraak in de klimaatbeweging: bij het omschakelen naar een klimaatvriendelijke maatschappij, zullen heel wat sectoren aan de verliezende kant staan. Maar dat zal meer dan voldoende gecompenseerd worden door de sectoren die aan de winnende kant staan… Maar zou jij bij de verliezers willen zijn? Die benadering is nogal nefast voor de mobilisatie. Het drijft de bezorgde werkers in de armen van de kapitalistische aandeelhouders die geen moeite willen doen om de fabrieken aan te passen.

Raf Van Gestel antwoordt uit zijn persoonlijke ervaring. De petrochemische sector stoot massaal veel broeikasgas uit. Hij heeft het daar heel moeilijk mee gehad. Net zoals velen van zijn collega’s was hij beschaamd in zo’n vervuilend bedrijf te werken. Totdat het besef doordrong dat niet de werkers verantwoordelijk zijn voor de verkeerde maatschappelijke keuzes die de kapiteins van de industrie maken.

Dominique Kiekens vult aan dat er breed gedebatteerd moet worden over de omschakeling. Dat tegelijk iedereen in de maatschappij de waarborg moet krijgen niet uit de boot te vallen. Dat elkeen een nuttig en waardig werk krijgt. Dat er waarborg op omscholing en inkomen is. Het weghalen van de onzekerheid over de toekomst is essentieel voor de mobilisatie van de werkers.

Aan de leiding van de vakbonden zal het niet liggen. Die zeggen al lang ‘er is geen job op een dode planeet’ en ‘we laten niemand achter’.

CO2 uit de lucht halen, het kan….

Zorgen dat er niet meer broeikasgas bijkomt in de atmosfeer, en liefst er ook weghalen, zeggen de wetenschappers. Hoe?

We weten allemaal, dat de desastreuse ontbossing meer dan een kwart van het klimaatprobleem uitmaakt. Herbebossing is de snelste manier om iets te doen, bepleit Jean-Pascal. Daar zijn we allen mee eens. Best ook aangevuld met overstappen naar agro-ecologische en biologische landbouw, die stukken meer koolstof vasthoudt dan de huidige kunstmatige landbouw. Maar ook dat vergt heel wat omschakeling in de maatschappelijke structuren.

Blijft, dat in het industriële Vlaanderen, 220 schoorstenen de helft van alle emissies uitstoten. Dat kan je niet zomaar laten begaan. Het goede nieuws is dat er wel degelijk een technologische revolutie op gang aan het komen is, die de gehele industriële sector drastisch kan ‘decarboniseren’. ‘Decarboniseren’ leg ik als moderator uit, is niet het uitsluiten van alles dat koolstof bevat uit de industrie. Nee, want alles wat leeft bestaat uit verbindingen die vooral de atomen koolstof, waterstof en stikstof bevatten. ‘Decarboniseren’ betekent hier dat de emissie van CO2 naar de atmosfeer nul wordt. Technisch is het mogelijk om de chemische verbrandingsreactie om te keren met behulp van de molecule waterstof.

Ja, vult Raf Van Gestel aan, en wij hebben in de petrochemische industrie de technische kennis, de installaties en de mensen om dit te doen. Het is een kwestie van bijkomende investeringen. Onze bedrijven kunnen de sleutel zijn tot het vergroenen van de hele industrie en afgeleid ook de mobiliteit. Daar gaan we voor.

En ja, we sluiten het debat met de oproep uit de zaal het alternatief van het openbaar vervoer  te verdedigen.