Bron: Wikimedia Commons
Opinie, Samenleving, Politiek, België -

Jongeren en de hang naar een sterke leider

Afgelopen zondag was het weer hoogmis van onze democratie, of dat zou het moeten geweest zijn. Want bij veel jongeren taant de interesse en het geloof in de democratie. Meer en meer jongeren zien heil in een sterke leider.

vrijdag 19 oktober 2018 16:45
Spread the love

Gebrekkige kennis en wantrouwen

Uit een grootschalig onderzoek blijkt dat slechts 11 procent van de millennials ‘zeer geïnteresseerd’ is in politiek en 32 procent ‘redelijk geïnteresseerd’. De helft van de millennials heeft minder interesse in politiek dan hun ouders of grootouders.

De desinteresse in partijpolitiek blijkt uit de gebrekkige kennis. Zo wist slechts de helft van de jongeren dat de voorbije verkiezingen om gemeenteraadsverkiezingen ging en slechts 12 procent wist dat het om gemeenteraden én provincieraden ging. Ongeveer de helft weet wie de burgemeester is en tot welke partij hij of zij behoort. De andere partijen die deel uitmaken van het bestuur zijn veel minder bekend. Nauwelijks 8 procent kan alle partijen in zijn gemeente opsommen. De desinteresse uit zich ook in de lage bereidheid om te gaan stemmen. Slechts 17 procent zou zeker gaan stemmen indien de opkomstplicht niet bestond.

Deze desinteresse vertaalt zich in een toenemend wantrouwen in de democratie en wat erger is, in de roep naar een autoritaire leider. Een kwart van de nieuwe kiezers – 18 tot 23 jaar – gelooft niet dat de democratie de beste bestuursvorm is. 26 procent verkiest een autoritaire leider, bij jongeren in een beroepsopleiding stijgt dat zelfs tot 57 procent. Onderzoek elders leert dat dit om een stijgende trend gaat.

Vanwaar de twijfel?

Dit is geen louter Belgisch fenomeen. Deze alarmerende tendens zie je in meerdere landen opduiken. Verschillende factoren verklaren deze twijfel aan de democratie.

De millennials zijn de grootste slachtoffers van de crisis en het daaropvolgend besparingsbeleid. De gestage ontmanteling van de welvaartsstaat creëert bij hun onzekerheid over de toekomst. Het wordt steeds moeilijker om een betaalbare woning of een vaste, voltijdse job te vinden. Ze vrezen dat ze later geen pensioen meer zullen hebben. De traditionele partijen pakken die zorgen en problemen niet aan. Ze lijken ze naast zich neer te leggen.

De parlementairen zitten in een ijzeren keurslijf van de partijdictaten en bovendien verschuift de macht van de parlementairen steeds meer naar de uitvoerende macht en naar Europa. Daardoor zijn ze niet meer in staat om de stem van de jongeren te vertolken, om hun ‘vertegenwoordiger’ te zijn. Jongeren hebben dat goed door.

Politici zeggen ook steeds vaker dat ‘er geen alternatief is’. Sluitingen van een groot bedrijf, besparingen, strengere regels van de EU, de miljardenstroom naar belastingparadijzen, het ontduiken van belastingen van de grote bedrijven, telkens opnieuw zeggen de politici dat ze er geen vat op hebben. De macht is blijkbaar niet in handen van de ‘verkozenen’, maar van een machtige kliek van bankiers, CEO’s, technocraten en toppolitici. Wat is dan nog het nut om te gaan stemmen, vragen jongeren zich af.

Rond de verkiezingen zien ze ook dat het niet zozeer over inhoud gaat maar over machtspelletjes en over postjes. Politici blijven zichzelf bedienen met aanzienlijke pensioenen en kunnen nog steeds halverwege de vijftig op pensioen gaan terwijl de burger jaren langer moet werken voor een pak minder pensioen.

En dan is er nog de graaicultuur. Naast hun royale inkomsten als politicus krijgen heel wat van hen extra inkomsten via de vele mandaten die ze er op nahouden. Ze zien hoe diezelfde politici cola zero drinken met de bouwmaffia. De grote bedrijven krijgen hun winstgevende projecten ‘geregeld’ en hoeven nauwelijks belastingen te betalen. In ruil daarvoor mogen politici zetelen in raden van beheer en kunnen ze zo een graantje meepikken.

Dat alles tast de geloofwaardigheid aan van de politiek. Voor jongeren is de traditionele partijpolitiek dan ook niet meer het vehikel om de samenleving te veranderen.

De echokamer van de sociale media

Een andere belangrijke factor zijn de sociale media. Sociale media zijn de populairste primaire nieuwsbron onder jongeren van 18 tot en met 24 jaar. Televisie staat op de tweede plek. De sociale media kleuren met andere woorden heel sterk het politiek bewustzijn van de jongeren of het gebrek eraan.

Sociale media verspreiden niet enkel berichten, zij voegen ook een belangrijke dimensie toe aan het politieke debat. Een voorwaarde voor een gezonde democratie is dat mensen in aanraking komen met diverse standpunten en argumenten, en op basis daarvan hun standpunt bepalen. Die diversiteit is nu net het heikele punt bij de sociale media. Bij Facebook ontwerp je letterlijk een vriendenkring van meestal gelijkgestemde mensen waardoor je informatie heel sterk gekleurd en verengd wordt.

Bovendien bieden de algoritmes van Facebook en Google nieuws aan die sterk aanleunt bij je eigen voorkeuren. Zo ontstaat een echokamer. Je hoort en ziet alleen nog argumenten en opinies van gelijkgestemden, waardoor je nog meer overtuigd geraakt van je eigen mening. Sociale media veroorzaken een bubbel met hoofdzakelijk nieuws dat je niet aan het twijfelen zal brengen.

De berichten op sociale media zijn ook kort, krachtig en sexy, terwijl politiek eerder gaat over lange termijn en complexe kwesties, die een genuanceerde en evenwichtige aanpak vereisen. De aandachtsboog van internetgebruikers is gedaald tot 8 seconden. Daardoor is er geen plaats meer voor genuanceerde of evenwichtige argumentatie. Zo ontstaat polarisatie en worden de debatten steeds heftiger en ruwer. Dat speelt dan perfect in de kaart van politici die stoere taal verkopen en zich als sterke man of vrouw profileren.

En het is nog erger dan dat. Sociale media zijn hoe langer hoe meer in de ban van fake news. Bepaalde politieke krachten verspreiden doelbewust foute berichtgeving om hun politieke visie ingang te doen vinden bij het grote publiek. Dat we ‘overspoeld worden door vluchtelingen’ is daar een goed voorbeeld van. Door de overvloed van informatie en het echo-effect is het hoe langer hoe moeilijker geworden om fake news te onderscheiden van de waarheid.

Politieke leiders hoeven zich dus hoe langer hoe minder aan te trekken van de realiteit. Als ze maar krachtig en vaak genoeg op de (sociale) media komen. Nuances zijn niet meer nodig, het is de vuurkracht die telt. Ook dat is op het lijf geschreven van sterke of autoritaire leiders.  

Democratie in crisis

We beseffen het misschien nog te weinig maar onze democratie is in gevaar. Onze jongeren zijn een spiegel van de maatschappij. De verkiezing van Trump in de VS, Orban in Hongarije, Erdogan in Turkije of het optreden van Salvini in Italië tonen dat we verglijden naar toestanden van de jaren dertig.

Deze gevaarlijke trend zal maar te stoppen zijn als we het besparingsbeleid en de gestage afbraak van de welvaartsstaat een halt toeroepen en als er democratische controle komt op het algoritme waarmee sociale media nieuws verspreiden. Maar dat is niet voldoende. Er is ook een nieuwe politieke cultuur nodig. Er moet komaf gemaakt worden met de graaicultuur, de postjespakkerij en de versmelting van politiek en machtige belangengroepen.

De democratie moet opnieuw veroverd worden op de elite. De belangrijkste maatschappelijke beslissingen moeten tot stand komen via directe democratie. De burger mag niet langer behandeld worden als passief kiesvee. Hij moet opnieuw betrokken worden bij de besluitvorming. Professor Verhaeghe, auteur van een boek over autoriteit, merkt terecht op dat de voorwaarden daarvoor meer dan ooit aanwezig zijn: de mensen zijn beter opgeleid dan vroeger en de technologie maakt zo’n overlegdemocratie veel gemakkelijker.

Overlegdemocratie of een sterke leider, hoog tijd om daar eens goed over na te denken … vooraleer het te laat is.

Bronnen:

https://www.knack.be/nieuws/belgie/de-roep-om-autoritaire-leiders-waarom-jongeren-twijfelen-aan-de-democratie/article-longread-1377145.html

https://www.knack.be/nieuws/belgie/hoe-kijken-jongeren-vandaag-naar-politiek/article-opinion-755129.html

https://www.vrt.be/nl/over-de-vrt/nieuws/2018/10/01/vrt-onderzoek-naar-nieuwe-stemmers/

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/10/01/first-voters/

https://www.tijd.be/opinie/column/sociale-media-bedreigen-de-democratie/9932498.html

https://www.hln.be/nieuws/jongeren-verkiezen-sociale-media-boven-traditionele-media~a331d3e0/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.be%2F

https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2017/09/08/steeds-minder-jongeren-geloven-dat-politici-het-goed-met-hen-voorhebben

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!