Interview, Economie, Milieu, Samenleving, Politiek, België -

Burgers nemen heft in handen: filmreeks ‘Changez!’ maakt maatschappelijke kanteling concreet zichtbaar

Daar waar de overheid tekortschiet, schieten initiatieven van burgers als paddenstoelen uit de grond. Ze delen auto’s, richten een coöperatie op om elkaar van duurzame energie te voorzien, delen grond voor biologische landbouw, organiseren betaalbare huisvesting en vangen vluchtelingen op. Filmmaker Ben De Raes bezocht deze positieve alternatieven van onderuit voor de toekomst. De 12-delige filmreeks ‘Changez!’ is het resultaat.

zondag 7 oktober 2018 13:16
Spread the love

Een jaar lang reist filmmaker Ben De Raes, in samenwerking met MO* en Hart Boven Hard, het land door. Op zoek naar positieve alternatieven waar burgers van onderuit maatschappelijke problemen aanpakken waar het overheidsbeleid tekortschiet.

Hij spreekt ruim vijftig burgers, actiegroepen en experts die effectief alternatieven hebben bedacht en uitgevoerd om files op te lossen, de woningmarkt voor iedereen betaalbaar te maken, de samenleving te dekoloniseren, racisme tegen te gaan, vluchtelingen onderdak te bieden, over te gaan op duurzame energie, en een klimaatcrisis te voorkomen. Op nationaal niveau kunnen de initiatieven nooit al deze problemen compleet uitroeien, maar op lokaal niveau maken ze daar het verschil waar de overheid dat niet doet. 

De 12-delige filmreeks Changez! is het resultaat. Elk deel belicht één thema en toont in ongeveer 10 tot 14 minuten de burgerinitiatieven die op dat gebied voor een positief alternatief zorgen. Changez! maakt de maatschappelijke kanteling voor het eerst concreet zichtbaar. We spreken met De Raes over wat hem is opgevallen over de toekomstkansen van deze positieve alternatieven.

Dingen doen voor anderen

“Sommige initiatieven hebben als doel zich in de toekomst te mogen opheffen”, benadrukt De Raes. Omdat door hun inspanningen het probleem op den duur verdwenen zou moeten zijn en ze dan dus niet meer nodig zouden zijn. “Een armoedevereniging heeft niet als doel lang te blijven bestaan”, zegt De Raes, “al zal de realiteit anders uitwijzen.”

Een organisatie als Ecopower, daarentegen, die duurzame energie opwekt en zonder winstoogmerk distribueert, heeft volgens De Raes door professionalisering en 50.000 leden een grote toekomstkans om als coöperatief model op de energiemarkt als een belangrijke speler mee te spelen. 

Veel van de initiatieven functioneren op basis van subsidies en donaties van burgers. “Ze leveren goed werk”, zegt De Raes. “Maar eigenlijk bevinden ze zich met hun werkzaamheden op het terrein van de overheid. Ze vullen een gat in waar ze vinden dat de overheid niet genoeg middelen voor vrijmaakt.” 

De Raes: “De overheid kan ervoor kiezen om partner te worden van de burgerinitiatieven en middelen bieden, zoals grond voor duurzame landbouw, of middelen voor straathoekwerk en jongerenwerking. Maar de overheid kan er ook voor kiezen om ideeën van de initiatieven over te nemen en te incorporeren in hun eigen beleid. Zo kunnen ze een lokaal coöperatief energiebedrijf starten.” 

Veel van de werkingen en verenigingen zijn daar absoluut niet op tegen, benadrukt De Raes. “Ze zien zich niet als concurrent van de overheid. Ze gaan niet uit van de neo-liberale gedachte dat ze het beter doen dan de overheid. Ze wachten juist tot de overheid het overneemt. Tot de overheid tijd en middelen eraan besteedt.”

De initiatiefnemers vertrekken vanuit de sociale gedachte dat ze niet alleen iets voor zichzelf moeten doen, niet alleen moeten proberen hun eigen leven comfortabel te maken, maar ook dat van anderen, legt De Raes uit. “En dat is eigenlijk ook exact de rol van de overheid, dingen doen voor anderen.” 

Duurzame voeding, mobiliteit en duurzame energie zijn de drie thema’s die door politici snel opgepakt worden. “Daar is een verkoopmodel aan verbonden dat interessant is voor politici”, verklaart De Raes. “Daardoor is er binnen deze drie thema’s een grotere impact van de initiatieven zichtbaar. De meest zichtbare impact geldt voor het burgerinitiatief Ringland. De overkapping zal er komen. Een ander voorbeeld zijn biologische boeren, je ziet dat supermarkten daar intussen ook meer en meer op beginnen inzetten.” 

Projecten die te maken hebben met betaalbaar wonen en coöperatieve banken waar winst niet op de eerste plaats komt hebben een impact op de mensen die er daadwerkelijk mee in aanraking komen. Voor hen maken de initiatieven een wereld van verschil. “Maar op landelijk niveau is hun impact klein”, aldus De Raes. “Het kost te veel tijd en energie om de problemen op nationaal niveau aan te pakken, dat kunnen de initiatieven niet op zichzelf.” 

Ontransparant

De makers van Changez! touren tot 9 oktober door het land met Café Changez! waar ze de lokale politici dwingen om kleur te bekennen rond telkens drie thema’s over de duurzame toekomst van hun stad. Ze willen weten hoe hard de verschillende partijen geloven in maatschappelijke transitie? De antwoorden echter bleven tot nu toe veelal een beetje onbevredigend.

“Iedere politieke partij heeft zijn mond vol van ‘participatie’ en ‘burgers bij het beleid willen betrekken’. Maar hoe ze dat willen doen, daarover zijn ze heel ontransparant”, zegt De Raes. “Ze zien dat de impact van betaalbare woonst-projecten te klein is en dat zij daarin moeten voorzien. Maar ze vervallen steeds in een partijpolitiek spel in plaats van te gaan samenwerken met de verschillende burgerinitiatieven. De oppositie spreekt de regerende partijen er wel op aan, maar de vraag is of zij dat in de komende zes jaar wel weten te doen.” 

Er is geen eensgezindheid over wat het meest efficiënt is, merkt De Raes. “Liberale partijen willen inzetten op de privé-markt, terwijl meer linkse partijen meer regels willen opleggen om in te grijpen op de markt – waar de liberale partijen het dus niet mee eens zijn. Politieke partijen zien dus wel dat de burgerinitiatieven werken, maar willen de aanpak in hun eigen kader krijgen.”

Maar met Changez! hoopten De Raes, MO* en Hart Boven Hard vooral dat burgers zien dat er heel veel mensen zijn die proberen een deel van hun vrije tijd te investeren in een verbetering van de maatschappij. “In totaal doen er meer dan 1 miljoen mensen in België vrijwilligerswerk. Daaruit kan je opmaken dat mensen zeker niet onbekommerd zijn om de politiek, maar dat ze meer geven om concreet iets aan te pakken. Ze willen actief zijn in iets waar ze concreet wat aan kunnen doen en worden enthousiast dat ze een bepaalde impact kunnen hebben op de politiek. Burgers starten niet een coöperatie om winst te maken, maar om zoveel mogelijk mensen te kunnen laten genieten van het product dat ze aanbieden.”

De politiek, daarentegen, werkt soms zelfs initiatieven tegen. “De opvang van vluchtelingen wordt door de nationale politiek tegengewerkt. Wat heel gek is, want zij werken toch voor de burgers van het land die proberen iets te bereiken. Sommige politici willen die burgers niet alleen niet ondersteunen, maar beginnen hen ook tegen te werken.” De Raes noemt Bart De Wever en Theo Francken die daadwerkelijk uitspraken doen tegen het opvangplatform voor vluchtelingen. Als politicus zou je dat niet mogen tegenwerken en proberen zwart te maken in de media, vindt De Raes. “Dat zijn gevaarlijke bezigheden, lijkt mij, want dat vind ik een redelijk autoritaire vorm van politiek voeren. Een vorm waarbij absolute macht wordt opgenomen en geen rekening wordt gehouden met de minderheid. In mijn optiek is dat geen democratische gedachte.”

 

Zie in het laatste deel van de 12-delige filmreeks Changez! de positieve alternatieven in het onderwijs:

 

Changez! is een project van MO* en Hart Boven Hard. Gerealiseerd met steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!