Dat de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 niet meteen de geschiedenis zal ingaan als de meest zachtmoedige en inhoudelijke campagne, kunnen we nu al met enige zekerheid stellen. Het is een campagne die gedomineerd wordt door schandaaltjes, lekken en nationale thema’s die ver af staan van waar de meeste gemeenten mee te maken hebben.

Het is een diagnose die ook de voorzitster van Groen, Meyrem Almaci, deelt. Wanneer we haar spreken op een herfstig aandoende ochtend in een Berchemse koffiebar, bekent ze dat ze ook haar dipjes heeft door de manier waarop er vandaag aan politiek gedaan wordt. “Er zijn van die momenten waarop ik denk, ik zet het af, ik ga iets anders doen. Omdat ik het gevoel krijg dat er geen inhoudelijk of constructief debat meer mogelijk is in de politiek. Het lijkt nog louter te gaan om wie een debat ‘wint’ en over wie de sterkste is. Ik noem dat de bullebakkerij in de politiek”. Maar ik ben vooral hoopvol omdat ik zoveel mensen de andere richting uit zie gaan.

Er lijkt niet alleen een gebrek aan wederzijds respect te heersen in de huidige politiek. Ook de waarheid lijkt steeds minder van tel. Vooral N-VA neemt daarin het voortouw.

Ja, er sluipt steeds meer fake news in de campagne. Er wordt op schaamteloze wijze gebruik gemaakt van onwaarheden. Iedere discussie wordt daardoor een welles nietes spelletje en normaal argumenteren in een debat wordt zo bijna onmogelijk. Het gevolg is dat mensen steeds meer op eigen houtje tot de waarheid moeten komen of dat iedereen zijn eigen waarheid ontwikkelt. Dat is nefast en er ligt een grote verantwoordelijkheid bij de politici van links en rechts die dit soort politiek bedrijven.

Hoe verklaar je die toename van de ‘bullebakkerij’ in de politiek?

Het is een afleidingsmanoeuvre, zoals het migratie- en identiteitsdebat een afleidingsmanoeuvre is om het niet te moeten hebben over echte cruciale zaken. Die houdt men liever weg van het grote publiek.”

Het maakt ook deel uit van een strategie om de tegenstander monddood te maken. Als je de tegenstander niet respectvol behandelt, hoef je ook niet te luisteren naar wat die zegt. Als je de tegenstander ontmenselijkt, wordt het ook makkelijker om de achterban van die tegenstrever te negeren. Maar op een bepaald moment barst dat gewoon, dat zie je nu al.

Hoe dan?

Wel, het escaleert. Mensen worden genadeloos afgemaakt op sociale media wanneer ze gewoon een andere mening hebben. Dikwijls leidt dat tot broodroof. Dat begint met het aanpakken van de meest mondige mensen, maar het wordt steeds meer doorgetrokken naar journalisten, professoren, rechters, advocaten. Kijk maar naar hoe men de KULeuven recent nog onder druk zette om Marc Van Ranst te ontslaan. Dit soort gedrag roept een tegenreactie op die ook even fel is.

Het gevolg is dat de afstand die moet overbrugd worden om zaken in consensus te kunnen beslissen, zo steeds groter wordt. De dialoog, het gesprek, het water in de wijn doen … dat verdwijnt totaal. Terwijl dat net het mooie is aan politiek. Je kan verschillende ideologieën hebben en op basis daarvan van mening verschillen. Dat is vandaag niet meer het geval. Mensen die tot de andere partij horen wil men gewoon kapot maken?

Wat is het doel eigenlijk van N-VA? Ze lijken iedere toekomstige coalitie onmogelijk te maken door de brute manier waarop ze campagne voeren.

N-VA is een pure machtspartij. Het enige wat De Wever wil, is zoveel mogelijk macht genereren. Hij denkt in termen van winnaars en verliezers. En wie verliest hoort volgens hem te zwijgen. Het is een manier van aan politiek doen, die je overal ziet opduiken. Duterte, Orban, Salvini, ze vergroten hun macht door verdeeldheid te zaaien en oppositie monddood te maken.

Je hebt De Wever nu net in het rijtje van Orban, Salvini en Duterte geplaatst?

Wat ik heel duidelijk wil zeggen, is dat je in deze turbulente tijden een opstoot ziet van populisme dat aangedreven wordt door sterke, mannelijke leiders. Dat is een wereldwijd fenomeen. Ik zeg niet dat De Wever of Francken hetzelfde zijn als Duterte of Orban. Maar ik frons wel mijn wenkbrauwen als ik Francken Orban of Salvini zie verheerlijken. Dat gebeurt net iets teveel. Dan ben je mee het hellend vlak aan het organiseren. De Wever is zeer slim, weet zeer goed wat daar de gevolgen van zijn. Het is doelbewust dat er een heel dunne lijn wordt bewandeld.

Daarom hebben wij ook in Antwerpen gezegd dat we met deze figuur en dit discours niet kunnen samenwerken. Voor ons wordt die grijze zone tussen democratie en demagogie te veel opgezocht. Ook binnen de meerderheidspartijen bestaat daar steeds meer wrevel rond merk ik.

Maar een organisatie als Human Rights Watch (HRW) plaatst Francken wel degelijk samen in het rijtje met Orban of Salvini, en maakt geen onderscheid meer.

Klopt, en dat is een reactie op een staatssecretaris die ngo’s als HRW in het rijtje heeft geplaatst van mensensmokkelaars. Dit is ook het proces dat ik probeer te beschrijven. Het is een opbod dat bezig is en het vergt veel moeite om met die logica te breken. Als er bagger wordt gesmeten heb je de neiging om terug te smijten, maar net dat moet je niet doen. Hoe moeilijk dat ook is.

Dat is de keuze die wij met Groen hebben gemaakt. Wij proberen de bagger die we in onze richting krijgen te negeren. Nu, ik snap de reactie van HRW wel. Maar iemand als Theo Francken is wel nog steeds staatssecretaris binnen een regering die op democratische wijze tot stand kwam. Wat je volgens mij vooral moet doen is die regering appelleren op de maatregelen die ze nemen. Ook de regeringspartijen moeten daarin hun verantwoordelijkheid nemen.

Is het denkbaar dat binnen pakweg een jaar een groene minister de N-VA op haar verantwoordelijkheid wijst?

Nee. Wat de N-VA-top doet staat zo haaks op waar wij voor staan dat ik dit niet mogelijk acht.

Nochtans lijkt het er wel op dat N-VA de verkiezingen opnieuw zal winnen en een coalitie met Groen is niet ondenkbeeldig.

Het valt nog te bezien of de N-VA zal scoren. En zeker in Antwerpen. Wat N-VA aan het doen is, dreigt als een boemerang terug te komen. Wat was hun slogan? Veilig thuis in een welvarend Vlaanderen? Welnu, ik woon in Deurne. Drie straten verder ontploffen er granaten. Ik moet bekennen dat het niet bepaald mijn veiligheidsgevoel ten goede komt. En welvarend? Het gat in de begroting is verre van gedicht. Soms lijkt N-VA wel een parodie op zichzelf, en mensen merken dat ook.

Je bent dus hoopvol?

Ja. Ik vraag me oprecht af hoeveel effect al die afleidingsmanoeuvres van N-VA nu hebben. Het is niet omdat ze de media domineren, dat ze ook iedereen mee hebben. Als ik hier in Antwerpen rondloop en praat met mensen, merk ik dat mensen heel goed snappen dat deze verkiezingen gaan over twee modellen, twee manieren om de stad te besturen. Ga je parkings of parken aanleggen? Geef je auto’s of fietsers de voorrang? Mensen zijn zich daar best wel van bewust. Een progressieve coalitie ligt binnen handbereik. De ommekeer is mogelijk.

Kantelpunt

In tegenstelling tot N-VA zetten jullie in op een positief verhaal. Maar is het probleem niet dat je met het cultiveren van angst en onzekerheid gewoon beter scoort?

In een wereld die steeds complexer wordt, is verbondenheid minder evident om electoraal mee te scoren. Dan is het veel makkelijker om op angsten in te spelen en onzekerheid uit te buiten. Maar ik denk echt dat we op een keerpunt leven in de geschiedenis en dat het nodig is om mensen duidelijk te maken dat we zaken wél ten goede kunnen veranderen. Wat zijn de grote uitdagingen van vandaag? Globale ongelijkheid en klimaatverandering. Die klimaatverandering is zo groot geworden dat het alle andere uitdagingen nog verergert en tegelijk overkoepelt. Ik denk dat het bewustzijn daarrond ook fel is aangescherpt deze zomer. Er is een mentaal kantelpunt geweest en heel veel mensen beseffen dat het zo niet verder kan.

Nu, wat doe je dan als je ziet dat het bewustzijn rond klimaatverandering groeit bij de mensen? Je kan de onheilsprofeet uithangen en benadrukken dat wat we deze zomer gezien hebben nog maar het begin was. Of, je kan de nadruk leggen op hoe je het wil aanpakken.

Laat het duidelijk zijn, ik kies voor de tweede optie. En ik denk eigenlijk dat veel mensen dat doen. Er is beweging aan het ontstaan. Steeds meer mensen doen mee aan dagen zonder vlees, de leerlingen en ouders die aan de schoolpoorten betogen tegen de uitstoot door auto’s, de roep om statiegeld op blikjes en plastic flessen, en zo meer.

Maar het gaat ook over kleine dingen. Hier in Antwerpen heb je bijvoorbeeld de opruimacties van sigarettenpeuken. Gestart door een gewone vrouw die het beu was en begon op te kuisen. Omdat peuken via de riolen in de rivieren en zeeën terechtkomen en zo één van de grootste vervuilers zijn. Het gaat om mensen die hun handen uit de mouwen steken en zelf initiatief nemen.

Maar zullen dat soort van kleine, lokale initiatieven in staat zijn om het tij te keren?

Dat is niet genoeg natuurlijk. We moeten al die kleine initiatieven zoveel mogelijk met elkaar in contact brengen en er een grote beweging van maken. Want het is een wedloop hé. Zullen wij het halen of zal de klimaatverandering het halen van ons? Dat is de vraag.

En hoe maken jullie als partij concreet het verschil op dat vlak?

Wij nemen verantwoordelijkheid op. Je kunt een grote visie hebben en veel beloftes doen, maar als je de moed niet hebt die in praktijk om te zetten, wat betekent dat dan? Dat is ook een verschil tussen ons en een aantal andere partijen, wij hebben de de moed om onze plannen in praktijk om te zetten. Kijk maar naar wat we gedaan hebben in Gent met het circulatieplan.

Het is ook een kunst om de ideologie waar je voor staat om te zetten in beleid. Wij kunnen dat, maar vaak zijn we er als groenen te bescheiden over. Onterecht, want we hebben al heel wat verwezenlijkt en we hebben ons ideeëngoed echt ingang laten vinden. Ik draai mee sinds 1999 en ik heb nog nooit gezien dat thema’s als meer groen, propere lucht of mobiliteit zo belangrijk zijn tijdens lokale verkiezingen. Het zijn thema’s die prioritair staan bij elke partij.

Als elke partij mobiliteit en luchtkwaliteit hoog in het vaandel voert, waarom zouden kiezers dan nog op Groen moeten stemmen?

Als je die mooie woorden ook in beleid wil omzetten, moet je moedige keuzes maken. Dan gaan we bijvoorbeeld geen parking aanleggen onder de Opera in het midden van de stad, zoals de huidige Antwerpse coalitie deed. Telkens zie je dat een aantal grote lobby’s hun slag thuishalen ten koste van de bevolking. Daar zullen wij tegen vechten. Anderen doen dat niet. Een stem voor Groen is een stem voor gezonde lucht.

Ondertussen zullen jullie wel die parking onder de Opera gewoon erven. Kan je daar nog iets aan veranderen?

Tuurlijk. Van de kleinste gemeente tot de grootste stad kan je beslissen om bezoekers aan de rand een parkeerplaats te laten zoeken, zodat ze daar kunnen overstappen op openbaar vervoer. Zo geef je de stad terug aan de inwoners. In Amsterdam zijn de parkeerplaatsen aan de rand spotgoedkoop. Het centrum bereik je enkel via een lange spiraal en daar vind je alleen dure parkeerplaatsen.

Als het verder blijft gaan zoals nu, zal Antwerpen binnenkort zelfs voor de eigen inwoners niet meer bereikbaar zijn. Wie naar het ziekenhuis moet of slecht ter been is, staat gewoon mee aan te schuiven. Parkings bouwen zuigt nog meer auto’s naar het centrum.

Met die parkinguitbater van de Opera kunnen we onderhandelen over wat we met die parkeerplaatsen gaan doen. Waarom zouden ze niet nuttig kunnen zijn voor de bewoners? Het is niet omdat men nu deze keuzes gemaakt heeft, dat we gedoemd zijn om nog vijftig jaar een mobiliteitsknoop te zijn.

Toch is de auto nog altijd sneller dan de trams of bussen in Antwerpen.

Ik neem altijd het openbaar vervoer. Maar het klopt, als je aan een bushalte wacht, heb je drie systemen om te checken wanneer de bus eraan komt. Geen enkele van de drie klopt. Dat is omdat er te weinig chauffeurs zijn en er dus regelmatig een bus tussenuit valt. Dit beleid straft de eigen bewoners.

Zit het probleem bij De Lijn?

“In Antwerpen heeft De Lijn veel geld gekregen.”

Maar Gent niet?

“Gent, dat niet in hetzelfde ideologische kader past, krijgt minder investeringen. Daar zoekt de Vlaamse regering te weinig partnerschap. De Lijn wordt mee ingezet als politieke pasmunt.”

Niet alleen in Gent wordt geklaagd over het openbaar vervoer.

Ze zijn het openbaar vervoer gewoon aan het kapot knijpen. Overal, in Europa gebeurt het omgekeerde. Ik ben het ook kotsbeu om elke keer te laat op bomvolle trein te stappen omdat er drie stellen verdwenen zijn en je dan in de oudste trein terechtkomt die ze nog in een garage gevonden hebben. Zo jaag je mensen weg van het openbaar vervoer.

Dat heeft alles te maken met het mantra: meer doen met minder van dit beleid, het is een facade om via verrotting richting privatisering te gaan. Natuurlijk kunnen die vervoersmaatschappijen veel efficiënter werken. Maar door elke keer alleen maar middelen te schrappen, krijg je uiteindelijk het verdwijnen van het openbaar vervoer. De lokale besturen en vooral hun inwoners en het klimaat zijn daar het slachtoffer van.

Harde onderhandelingen

Opvallend is wel dat Groen de neus ophaalt voor gratis openbaar vervoer.

Voor financieel kwetsbare groepen kan het wat ons betreft heel goedkoop en in sommige gevallen zelfs gratis. Dat was ook waarvoor we gepleit hebben bij de invoering van de lage emissiezone (LEZ), net zoals de invoering van een slooppremie van dieselauto’s, taxicheques en beter openbaar vervoer. Moet dat een algemene regel zijn? Nee. Het is geen taboe, maar wel een belangrijk onderdeel van de strijd tegen ongelijkheid.

Waarom dan geen algemene regel? Buitenlandse voorbeelden tonen dat dat uitstekend werkt.

Heel eenvoudig, de budgetten van lokale besturen zijn beperkt. Kies voor basismobiliteit en spring bij voor mensen die het moeilijk hebben. Voor sterkere groepen is er het mobiliteitsbudget. Op smogmomenten in Parijs is het bijvoorbeeld algemeen gratis. Maar moeten we het echt zo ver laten komen?

Aangezien de ticketverkoop maar een heel klein percentage opbrengt van de kosten van De Lijn, gaat het nochtans maar om een kleine investering.

Het probleem is dat veel gemeenten het financieel moeilijk hebben door beslissingen van de Vlaamse regering. Denk aan de pensioenlasten die doorgeschoven zijn. De Vlaamse regering zegt basically ‘trek uw plan’. Het is daardoor bijvoorbeeld aan de gemeenten om te beslissen of ze nog een bibliotheek willen of niet. De regering heeft de mond vol van het belang van taal en kansen grijpen. Maar als je geen centen hebt om boeken of kranten te kopen, dan kan je alleen maar terecht in de bib. Het is waanzin dat een nabije bibliotheek voortaan geen optie wordt.

Het is voor mij een confronterend voorbeeld. In de kleuterklas was mijn moedertaal Turks. Ik heb Nederlands geleerd omdat een juf zich over mij ontfermd heeft. Mocht ik toen geen bibliotheek gehad hebben in mijn gemeente, dan zat ik hier nu niet.

Of het nu gaat over steden waar Groen in de meerderheid zit of niet. Overal wordt wonen in de stad heel duur.

Een aantal jaar geleden is op Vlaams niveau de belachelijke norm van 9 procent sociale woningen afgesproken, waardoor steden waar een concentratie is van mensen op zoek naar betaalbare woningen, ondanks die tekorten geen sociale woningen meer hoefden te bouwen. De Vlaamse overheid trok zich terug. Vlaanderen heeft ook het dossier van de huursubsidies niet vastgepakt. Het is zelfs nog duurder geworden.

Vraag is ook hoe hard je op tafel klopt bij bouwpromotoren die nieuwe projecten bouwen. Het is een complexe problematiek, want voor zo’n woning er staat, zijn we ettelijke jaren verder.

In Gent heeft Groen op dat vlak dan toch weinig gewogen.

“Dat is toch kort door de bocht. Stad Gent heeft zelf 17 miljoen euro in sociale woningen gestopt. Een deel daarvan ging naar het energiezuinig maken van bestaande woningen, wat helpt om de woonkost te verminderen. Daarnaast ging het geld naar de strijd tegen de leegstand en het ondersteunen van de sociale huisvestigingsmaatschappij WoninGent.

In Gent en Antwerpen zeggen we dat er nieuwe sociale woningen moeten bijkomen. In Antwerpen moet dat 20 procent van het patrimonium vormen. Als we met projectontwikkelaars rond de tafel zitten, zullen wij bepalen hoeveel sociale woningen er moeten deel van uitmaken. Ook een stad als Harelbeke bewijst dat je wel degelijk iets kan doen. Daar hebben we er voor gezorgd dat alle nieuwe sociale woningen energiezuinig zijn. Vanuit de redenering: die bewoners zijn kwetsbaar, die moet je niet ook nog eens met hoge energiefacturen opzadelen. Dat zijn twee vliegen in één klap: ecologisch én sociaal. Zoals we ook in Gent doen.”

De inspanning om binnensteden aantrekkelijk te maken, lijkt wel een prijs te hebben. Minder kapitaalkrachtige bewoners worden naar de rand gejaagd.

“Het feit dat we de levenskwaliteit verhoogd hebben, heeft de prijzen omhoog gejaagd. Daar moeten we in een volgende stap rond werken. De bruisende binnenstad moet leefbaar blijven voor iedereen. Nogmaals: dat zal neerkomen op harde onderhandelingen met diegenen die die plaatsen ontwikkelen.”