Een krantenadvertentie waarin hij zocht naar ervaringsdeskundigen voor een voorstelling over radicalisme? Een rits parlementairen van N-VA riep meteen de cultuurminister op om dit te veroordelen. Mocht het opportuun geweest zijn, ze zouden hun beklag bij de koning hebben gedaan. In cultuurpolitiek opzicht wel leerrijk om het ware gelaat van deze mandatarissen te zien: ze zitten te popelen om kritische kunstenaars te wippen door hun subsidies te knippen. Deze radicale politieke reactie was opmerkelijker dan de auditie zelf: censuur, terwijl het maken van de voorstelling nog moest beginnen.

De keuze om een feeëriek in situ werk van Honoré d’O te verwijderen om plaats te maken voor een divers project? Meteen zochten opiniemakers de media op om vliegen te meppen. Kunst zou moeten wijken voor een goud geschilderd plafond! Iconoclasme! NTG gaf nochtans aan dat ze een open ruimte willen creëren voor diverse artistieke interventies waar jong en oud aan bod kunnen komen. Zoals de KASK-studenten die vorig jaar de schouwburg symbolisch hadden bezet, acteurs met beperkingen, vaste waarden zoals Luk Perceval, enzovoort.

Natuurlijk is dit niet leuk voor d’O – NTG wil hem nog steeds betrekken bij dit nieuwe project – maar je laat het decor van een vorige voorstelling toch ook niet op het podium staan? Hoeveel installaties zouden er in het SMAK al niet verdwenen zijn om plaats te maken voor een nieuwe tentoonstelling? Het verdwenen museakerkhof van kunstenaar Leo Copers in het Citadelpark indachtig, is het SMAK ook een begraafplaats van kunstwerken.

Therapie

NTG komt uit een impasse en Rau kiest voor een nieuwe start. Die begint bij de inkomhal, waar het een traditie is dat een nieuw artistiek team kiest voor een herinrichting. Met een pamflet over theater als visitekaartje heeft Rau zijn entree niet gemist. Als kunst een donkere spiegel is, dan leren we uit de verschillende replieken ook hoe bijvoorbeeld schilder Jan Vanriet (DM, 25/7), Rik Torfs (HLN 26/7) of filosoof Frank Vande Viere (DS 14/8) dit schandaaltje als aanleiding nemen om hun gemoed te ventileren. Gratis therapie.

Bij de eerste komt de angst naar boven dat een oude generatie wat plaats moet maken. Vanriet sleurt er meteen Stalin en de taliban bij. Torfs doet wat schamper over de diverse aanpak. Beiden vinden het opmerkelijk dat Rau N-VA als partij vergelijkt met andere nieuwrechtse partijen. Het is hun verbazing die verbaast. Vande Veire laat er een hele droomsessie op los met persoonlijke thema’s zoals schuld, erfzonde, machteloosheid, vingeren en iets rechts over links.

Meteen een uitlaatklep voor zijn ongenoegen met een sector waar debatten lopen over antiseksisme, racisme en dekolonialisering. Het is nochtans logisch dat deze culturele thema’s net in een cultuursector het voetlicht zoeken.

Love art

Vande Veires repliek bevat interessante bokkensprongen. Hij maakte jaren geleden ophef met een pamflet I love art (2002) waarin hij de crisis in de kunsten aan de kaak stelde. Met een in het zwart gehulde stilzwijgen zouden kunstenaars pretenderen dat ze een progressieve voorhoede zijn, hoewel de ideologische zwaartekrachtpanne manifest was. Gelijk had hij: ook kunstenaars zijn een kind van hun tijd.

Vandaag merken we hoe kunstenaars hun stem wel laten klinken in het maatschappelijke debat, vanzelfsprekend met enige provocatie en kleur. Waarom omarmt deze kunstfilosoof dat woelige, barende debat niet enthousiast eerder dan met geknepen neus de deur toe te gooien?

Vande Veire wil Rau liever niet serieus nemen. De regisseur zou onbescheiden zijn omdat ook hij in een pamflet grote uitspraken over kunst doet. De kunstfilosoof wil hem vervolgens betrappen: Rau zou als theatermaker zoals d’O zelf theatraal werken! Daarmee ontmaskert Vande Veire vooral zichzelf. Wie Raus voorstellingen kent, weet dat hij geen sociaalrealisme brengt maar op meesterlijke wijze speelt met esthetische strategieën.

Wat Rau met realisme bedoelt, gaat over een terugkeer naar de realiteit: door de thematiek, de mensen die hij vanuit het dagdagelijkse leven op het podium zet en vooral omdat je als toeschouwer via het verkeerde been voortdurend met je eigen hier en nu in deze hypocriete wereld wordt geconfronteerd.

Rau kon zich niet vinden in de toverstokken en andere illusionistische of magische referenties in het werk van d’O omdat het voor hem verwijst naar een circus-musical traditie in het theater waar hij weg van wil.

Is het geen verademing dat kunstenaars open hun mening geven over het werk van collega’s in een sector waar het een aandoenlijke traditie is om op de tippen te lopen en kritiek alleen in achterkamers te ventileren? Het is belangrijk dat een artistieke leider – aangezocht om een nieuwe wind te doen waaien in een gestrand huis – de kans krijgt een eigen koers uit te zetten.

Soumission?

Vande Veire knoopt nog wat flaters aan elkaar. Europees links zou geen alternatief meer hebben. Over welke partij heeft hij het? De kunstwereld zou een linkse kerk zijn waarin ‘cultuurmarxisten’ zich terugtrekken. Een rechtse frame die haaks staat op de realiteit. Je hebt creatievelingen van alle slag en de institutionele boventoon is eerder linksliberaal. Kunstenaars die een links engagement opnemen botsten juist op weerstand. Als afweer om hun eigen dominante positie niet te verliezen, roepen gevestigde waarden het uit dat een ideologische monocultuur het artistieke dreigt te verpletteren. Soumission!

Het omgekeerde is waar: wie het anders wil aanpakken rest de marge. Kritiek wordt verketterd. Nog eentje: Links zou beseffen dat kunst machteloos is en daarom in een moraliserende overdrive gaan? Over een vingertje gesproken. Is fatalisme beter dan blijven proberen de vlag omhoog te steken? Is er dan een tijd geweest waarin kunst de wereld kon veranderen los van haar symbolische kracht? Dat laatste hebben de intelligente voorstellingen van Rau in overvloed. Laten we het de volgende keer daar eens over hebben.