In een brief aan de Franstalige vakbond CNE naar aanleiding van het sociale conflict bij Ryanair toonde eurocommissaris Marianne Thyssen nog maar eens de ware aard van de Europese Commissie.

Bij de vorige staking had de vakbond enkele vragen voorgelegd aan de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker en aan Marianne Thyssen. Vlak voor de nieuwe staking van vrijdag 10 augustus kwam er een antwoord. Thyssen geeft in naam van Juncker toe dat de werknemers van Ryanair die vanuit de Belgische luchthavens werken eigenlijk onder de Belgische wetgeving zouden moeten vallen.

In de woorden van Thyssen en Juncker klinkt dat natuurlijk wat meer Schuman-ees. “En ce qui concerne le droit du travail applicable, l’article 8 du règlement Rome I reconnaît au travailleur la protection des dispositions auxquelles il ne peut être dérogé par accord en vertu de la loi du pays dans lequel, ou à défaut, à partir duquel le salarié travaille habituellement (“lieu habituel de travail”).”

Ryanair lapt die regels al decennia aan de laars en dat is net één van de belangrijkste oorzaken van de huidige stakingsgolf. ‘Irish aircraft = Irish law = Irish contract’, zo vindt CEO Michael O’Leary. “Wij zijn een Ierse luchtvaartmaatschappij, geen Spaanse”, zei hij toen in juli de Spaanse piloten staakten. Maar die bepaling heeft grote gevolgen voor de niet-Ierse werknemers van Ryanair. Ze vallen onder de niet al te gulle Ierse sociale zekerheid, maar om beroep te doen op die sociale zekerheid zouden ze in Ierland gedomicilieerd moeten zijn. Naar werkloosheidsvergoedingen, pensioenopbouw en zelfs moederschapsrust kunnen ze fluiten.

Maar als de Europese Commissie echt vindt dat Ryanair in de fout gaat, moet het toch makkelijk zijn om het bedrijf in de pas te laten lopen? Dat zou je kunnen verwachten, maar dat is niet wat Thyssen en co doen. Ze zette Michael O’Leary netjes in cc, dat wel. Voor de rest deed ze gewoon een oproep om het conflict via sociale dialoog op te lossen.

Ironisch want het conflict draait ook rond de totale afwezigheid van sociale dialoog binnen het bedrijf. Na het debacle van december vorig jaar – toen Ryanair door gepruts met uurroosters heel wat vluchten moest annuleren – beloofde de lowcostmaatschappij wel om voortaan vakbonden te erkennen, maar van veel dialoog kwam niets in huis. Ryanair wil zelf de werknemersvertegenwoordigers kiezen en liep om die reden al verschillende keren weg van de onderhandelingstafel.

“Het is heel goed dat Thyssen Ryanair herinnert aan de wet, maar hoe gaat ze er voor zorgen dat die ook toegepast wordt”, reageerde vakbondsverantwoordelijke Didier Lebbe (CNE).

Beloftes

Ook de Internationale Transportvakbond (ITF) klaagt in een brief aan eurocommissarissen Marianne Thyssen en Violeta Bulc (Transport en Mobiliteit) over de laksheid van de Europese Commissie. De vakbond herinnert er aan dat Thyssen en Bulc in juli 2017 een ‘Social package in aviation’ beloofden en in het voorjaar van 2018 zou die het licht zien. Maar de vakbondsfederatie vernam dat er niets van in huis zal komen. “Het is nochtans precies door dat wettelijke vacuüm dat er deze zomer gestaakt wordt bij Ryanair”, schrijft de ITF.

Het Europees hof gaf in recente uitspraken al de weg aan. De werkplaats van de werknemer is de plaats van waaruit de werknemer werkt, zo simpel is het volgens het Europees Hof. Volgens de internationale transportvakbond moet de Europese Commissie met een wetgevend initiatief alle twijfel voor goed wegnemen.

Het conflict tussen Ryanair en de vakbonden leert nog iets anders over de aard van de Europese Commissie. In zijn strijd tegen mogelijke wettelijke initiatieven kan O’Leary rekenen op de steun van oud-Europees Commissaris Charlie McCreevy. Enkele maanden nadat McCreevy afzwaaide als Europees Commissaris voor de Interne Markt en Diensten ging hij in de raad van bestuur van Ryanair zetelen, het bedrijf dat hij in de zes jaar daarvoor geacht werd ‘streng’ te bewaken.

Geen probleem

Het ethisch comité van de Europese Commissie zag daar geen graten in. Het vroeg enkel aan McCreevy om zich terughoudend op te stellen in zaken waarin hij zelf had opgetreden.

In 2019 treedt na de Europese verkiezingen een nieuwe Commissie aan. Het is nu al uitkijken welke lucratieve postjes de oud-Commissieleden deze keer in de wacht zullen slepen.

Meer nog dan nieuwe bewijzen aandragen voor de ruggengraatloosheid van de Europese Commissie leert het conflict bij Ryanair dat er sprake is van een nieuwe evolutie in de Europese werknemersstrijd. Nooit eerder gingen vakbonden in heel Europa zo eensgezind de strijd aan met een multinational. Andere landen sluiten zich uit solidariteit bij de staking aan of weigeren zich te laten gebruiken als stakingsbrekers.

In een bericht aan de aandeelhouders liet Ryanair in juli weten dat “stakingen beter zijn dan toe te geven aan hogere kosten of lagere productiviteit”. Het bedrijf wil met andere woorden de stakingen uitzweten, liever nog dan een strobreed toe te geven aan de werknemers. Door die alles-of-niets-houding speelt Ryanair hoog spel. De uitkomst is daardoor van belang voor alle werkende mensen in heel Europa.