De briefing, Between the devil and the deep blue sea. Europe fails refugees and migrants in the Central Mediterranean, onthult de desastreuze impact van een beleid dat geleid heeft tot meer dan 721 verdrinkingen in juni en juli 2018 alleen. De briefing analyseert het nieuwe Italiaanse beleid, dat ertoe geleid heeft dat mensen dagenlang vast zitten op zee, en het Europese beleid, waarbij Europese lidstaten samenspannen om vluchtelingen en migranten vast te houden in Libië, waar ze het slachtoffer worden van foltering en misbruiken.

“Hoewel het aantal mensen die proberen om de Middellandse Zee over te steken de voorbije maanden is afgenomen, is de dodentol sterk toegenomen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt ontegensprekelijk bij Europese regeringen, die het belangrijker vinden om mensen tegen te houden dan om mensenlevens te redden,” aldus Matteo de Bellis, asiel- en migratieonderzoeker bij Amnesty International.

“Het Europese beleid versterkt de capaciteit van de Libische kustwacht om mensen te onderscheppen op zee, geeft minder prioriteit aan reddingen, en hindert het levensbelangrijke werk van reddingsorganisaties. De recente toename van het aantal verdrinkingen is niet enkel tragisch – het is ronduit schandelijk,” zegt Matteo de Bellis.

De toename van het aantal verdrinkingen gaat gepaard met een dramatische toename van het aantal mensen in overbevolkte detentiecentra in Libië. De voorbije maanden is het aantal gedetineerden meer dan verdubbeld. In maart bevonden zich ongeveer 4.400 mensen in de Libische detentiecentra; in juli was dat aantal opgelopen tot meer dan 10.000, met inbegrip van ongeveer 2.000 vrouwen en kinderen. Nagenoeg al deze mensen werden naar detentiecentra overgebracht na onderschepping op zee door de Libische kustwacht, die wordt uitgerust, opgeleid en ondersteund door Europese overheden.

“Europese regeringen werken samen met de Libische autoriteiten om vluchtelingen en migranten vast te houden in Libië, ondanks de verschrikkelijke misbruiken die deze mensen ondergaan in handen van de Libische kustwacht en in de Libische detentiecentra. Plannen om dit beleid verder uit te breiden doorheen de regio zijn diep verontrustend,” aldus Matteo de Bellis.

Het voorbije jaar zijn Europese lidstaten er niet in geslaagd een overeenkomst te bereiken over de cruciale hervorming van het Dublin-systeem. Dat had de conflicten over het aanmeren van reddingsschepen kunnen voorkomen.

Als reactie hierop ontzegt Italië aan schepen met geredde mensen te toegang tot zijn havens. Dit nieuwe beleid is van toepassing op ngo-schepen, commerciële schepen, en zelfs buitenlandse legerschepen.

Als gevolg van dit beleid zaten schepen vol mensen met een dringende nood aan hulp en bescherming – zieken en gewonden, zwangere vrouwen, slachtoffers van foltering, getraumatiseerde mensen en niet-begeleide minderjarigen – dagenlang vast op zee.

“Door deze hardvochtige weigering om geredde vluchtelingen en migranten toegang te geven tot zijn havens, speelt Italië een politiek spel ten koste van mensenlevens. Wanhopige mensen komen zo vast te zitten op zee zonder voldoende voedsel, water en onderdak, terwijl Italië probeert om de andere lidstaten onder druk te zetten om de verantwoordelijkheid te delen,” zegt Matteo de Bellis.

“Bovenop dit alles hebben Italiaanse en Maltese autoriteiten de heldhaftige ngo’s die mensenlevens redden op zee belasterd, geïntimideerd en gecriminaliseerd, toelating geweigerd om aan te meren, en zelfs schepen in beslag genomen.”

“Italië en andere Europese lidstaten en instellingen moeten dringend een prioriteit maken van redding op zee, en ervoor zorgen dat mensen die gered worden op zee snel aan land gebracht worden in landen waar ze niet blootgesteld worden aan ernstige misbruiken, en waar ze asiel kunnen aanvragen.”

De briefing beschrijft ook recente gevallen van schendingen van internationaal recht. Zo werd op 16-17 juli een incident gerapporteerd waarbij de ngo Proactiva een nog levende vrouw en twee lichamen aantrof op een zinkende boot, achtergelaten na een interventie door de Libische kustwacht. Op 30 juli heeft het Italiaanse commerciële schip Asso Ventotto 101 mensen naar Libië gebracht, in strijd met internationaal en Europees recht.

“Er moet een snel en effectief onderzoek komen naar deze ernstige incidenten, die de dodelijke gevolgen van het Europese beleid illustreren,” aldus Matteo de Bellis. “Europese regeringen moeten een einde maken aan deze vicieuze cirkel van gesloten grenzen en externalisering, en in de plaats daarvan investeren in een beleid dat orde brengt in de chaos, door voor vluchtelingen veilige en legale manieren te creëren om bescherming te zoeken in Europa.”

“Ook voor migranten moeten realistische, legale manieren gecreëerd worden om in Europa te komen werken of studeren. In samenwerking met andere landen moet de bescherming van de mensenrechten van vluchtelingen en migranten centraal staan. Intussen moeten Europese leiders terug naar de basis, en werk maken van een hervorming van het Dublin-systeem op basis van gedeelde verantwoordelijkheid.”