Protesten in 12 Iraakse provincies
Analyse -

Opstand in Irak. De leeuw van Babylon roert zich

Juli was altijd al een politiek roerige maand in Irak. Maar de gewelddadige protesten die Zuid-Irak de afgelopen weken hebben overspoeld zijn ongezien, zowel qua omvang als qua doelwitten. Havens werden geblokkeerd, luchthavens gesloten, provinciale overheidsgebouwen belegerd en in brand gestoken. De hoofdkantoren van islamitische sjiitische partijen en geallieerde milities werden aangevallen. Het dodental wordt geschat op zestien en er vielen honderden gewonden. De rivaliteit tussen de VS en Iran neemt toe. Irak moet zwak en verdeeld blijven.

maandag 30 juli 2018 23:05
Spread the love

Opstand van de sjiieten

Het einde van de bezetting door de Islamitische Staat (IS) van een derde van Irak en de heroverde controle door regeringstroepen van het hele grondgebied, heeft niet voor vrede en stabiliteit gezorgd in Mesopotamië.

De heersende elite van Irak heeft wel het Koerdische separatisme en het soennitische jihadisme overleefd, maar de opstand van haar eigen sjiitische basis zou wel eens de grootste bedreiging kunnen worden. Sinds 8 juli is het olierijke zuiden in beroering. In de verzengende hitte protesteren tienduizenden Irakezen tegen een tekort aan banen, elektriciteit, water, basisvoorzieningen en ongebreidelde corruptie. Ze hebben overheidsgebouwen en kantoren van politieke partijen in brand gestoken, wegen naar olievelden geblokkeerd, de luchthaven van Najaf en de oliehaven van Um Qasr, de belangrijkste uitweg van Basra naar de Perzische Golf, van waaruit bijna alle olietankers met Iraakse olie vertrekken. Ook werden de twee belangrijkste grensovergangen in het zuiden, Safwan met Koeweit en Shalamcheh met Iran, bezet door de demonstranten.

Honderden demonstranten trachtten de toegang tot belangrijke olieproducerende faciliteiten te blokkeren, waaronder het olieveld West Qurna-1, geëxploiteerd door Exxon Mobil, het olieveld West Qurna-2, beheerd door de Russische firma Lukoil, en Rumaila, een van ‘s werelds grootste olievelden, beheerd door de Iraakse oliemaatschappij. Ook probeerden de demonstranten de hoofdingang van het aardgasveld van Siba in Basra te blokkeren.

Toen de eerste minister, Haider al-Abadi, naar Basra ging om de gemoederen te bedaren met de belofte van 10.000 nieuwe banen, schreeuwden demonstranten hem weg. Sindsdien heeft hij het leger en de milities ingezet tegen de demonstranten, heeft hij een uitgaansverbod uitgevaardigd en het internet afgesloten. Meer dan een dozijn mensen zijn gedood en meer dan 700 gewond, de meesten door kogels van de ordestrijdkrachten.

Dergelijke onrust, in de gebieden van de sjiitische partijen die de Iraakse politiek domineren, voorspelt niet veel goeds. De omvang en de doelwitten van de nieuwste protesten duiden op ongenoegen dat veel dieper zit dan alleen maar simpele frustratie over een gebrek aan diensten en banen. De demonstranten zijn boos over de mislukkingen van het Iraakse politieke systeem na 2003 en het gebrek aan competent leiderschap. Dus is de huidige crisis de meest serieuze existentiële uitdaging waarmee de politieke elite van Irak te maken krijgt sinds de invasie van de VS.

Tekenen van populaire ergernis zijn al lange tijd zichtbaar. Toenemende ontevredenheid met de erbarmelijke staat van lokale diensten en slecht bestuur heeft geleid tot periodieke demonstraties in het hele land – inclusief de zuidelijke sjiitische gebieden – in de afgelopen jaren. Protesten in Basra verspreidden zich in 2015 snel naar andere zuidelijke provincies en culmineerden in massale demonstraties in Bagdad, waar Muqtada al-Sadr en zijn aanhangers de Groene Zone bestormden. Sindsdien zijn er kleinere demonstraties in het zuiden geweest, die in de afgelopen paar maanden zijn toegenomen.

Een ander teken van de algemene ontgoocheling in het politieke systeem was de lage opkomst bij de verkiezingen van 12 mei: officieel boycotte meer dan 55 procent van de kiezers de verkiezingen, maar het echte cijfer zal aanzienlijk hoger zijn geweest omdat veel cynisch geworden Irakezen hun ongenoegen hebben geuit door te stemmen met hun….. voeten.

De oorzaken van de vervreemding van de politiek zijn gemakkelijk te duiden. Jaren van wanbeheer, corruptie, slecht functionerende openbare voorzieningen, waaronder onderwijs en gezondheidszorg, een onbestaande rechtsstaat, sektarisme, terugkeer naar feodale toestanden, zoals de afbraak van de vrouwenrechten, hebben het vertrouwen ondermijnd in de politieke elite en hun onvermogen om de problemen van het land op te lossen. In de praktijk betekent ‘overheid van allen’ enkel maar ‘regering voor de weinigen’, geleid door een groene zone-elite die niet meer wordt vertrouwd door het publiek.

Generationele verandering draagt ??ook bij aan het schisma. Voor de steeds jongere bevolking van Irak, waarvan bijna 75 procent jonger is dan 35 jaar en 60 procent jonger dan 24 jaar, zijn de herinneringen aan het Saddam-tijdperk en de repressie vaag. Hun politieke bewustzijn is geëvolueerd na 2003 en ze beoordelen hun leiders sindsdien op de prestaties van de overheid. Omdat de politieke islam van de sjiieten veel van zijn aanzien en invloed heeft verloren, zijn niet de identiteit, maar degelijk bestuur van het allergrootste belang geworden voor dit electoraat.

De regering kijkt toe en doet niets. De politici denken dat in september de volkswoede wel zal afnemen als de temperaturen dalen. Achter de muren van de uitgestrekte groene zone van Bagdad gaat het zakendoen verder zoals gewoonlijk, in paleizen met airconditioning. Leiders van sjiitische facties kibbelen over de resultaten van de omstreden verkiezingen in mei en eisen een hertelling. De partijbonzen onderhandelen intussen over de meest lucratieve ministeries.

De sjiitische middenklasse ontwaakt

Het verhaal van de opstanden begon, eenvoudig voorgesteld, als een spontane opstand in de door sjiïtische milities gecontroleerde provincies in het zuiden van Irak, vergelijkbaar met de Arabische lente van 2011, met dit verschil dat de sociale lagen die stil zijn geweest of zelfs profijt hebben gehaald uit de politieke bevoordeling van de sjiieten in de afgelopen 15 jaar, nu ook in actie zijn gekomen. De lont werd voornamelijk aan het vuur gestoken door de middenklasse en werkloze afgestudeerden. Hun woede was vooral gericht tegen de regerende sjiitische partijen in de provincies, omdat het land geen degelijk functionerende centrale autoriteit heeft. Advocaten, artsen en academici en functionarissen in Najaf en Nasiriyah, bijvoorbeeld, namen deel aan de demonstraties.

Op 8 juni was er een betoging in Basra na een langdurige stroomuitval en een tekort aan drinkbaar water in een hittegolf die 50 graden bereikte. De protesten escaleerden toen de officiële instanties de betogers negeerden, wat werd gezien als een belediging voor de waardigheid van de mensen (vooral de notabelen onder hen). Sommige regeringsleden beschuldigden  de demonstranten ervan Daesh (IS) aanhangers en Baathisten te zijn. Sommige mensen lanceerden toen een aanval op de gebouwen en partijlokalen van die politici. De protesten breidden zich snel uit naar 12 van de 18 Iraakse provincies, inclusief Bagdad.

Deze intifada lijkt geen uniform of duidelijk leiderschap of slogans te hebben, zelfs niet op lokaal niveau. Het ziet er echt uit als een explosie van woede waarbij verschillende stromingen samen ageren en met elkaar concurreren. De regerende factie op nationaal niveau is gefragmenteerd binnen elke provincie, binnen elke instelling, binnen de veiligheidstroepen en milities.

Het regime heeft tot nu toe de gebeurtenissen niet kunnen controleren. Er zijn geen snelle hervormingsmaatregelen mogelijk om de professionals van de sjiitische middenklasse aan het werk te helpen en uitzicht op een beter leven te bezorgen. Er lijkt een nieuwe fase te zijn ontstaan waarin niemand buiten de lokale gemeenschappen kan ingrijpen en de situatie in elke provincie verschilt enorm.

Inkomsten van de olie komen de bevolking niet ten goede

Basra ligt op een gigantisch olieveld, het grootste ter wereld, met bovendien grote gasvoorraden. Basra produceert gemiddeld 3,2 miljoen vaten per dag en Irak exporteert naar schatting 4,6 miljoen vaten per dag via de zuidelijke haven. Het Rumaila-veld op zichzelf, een van de grootste velden van Basra (met 340 oliebronnen), bevat de beste olie ter wereld. Ondanks de hoge olieopbrengst in het zuiden van Irak (in de provincies Basra, Dhi Qar, Maysan, Muthanna en Wasit), heeft de bevolking van die rijkdom alsnog weinig gezien.

Het persagentschap Reuters reageerde nogal paniekerig: “Lokale functionarissen zeiden dat demonstraties de ruwe productie en transport van olie in Basra, goed voor meer dan 95 procent van de Iraakse staatsinkomsten, niet beïnvloeden. Elke verstoring zou ernstige gevolgen kunnen hebben voor de tanende economie van het land en de wereldwijde olieprijzen kunnen opdrijven.”

Maar het nieuwsagentschap Bloomberg haastte zich om de olieboeren en de beurzen gerust te stellen: “Irak pompt olie op normale niveaus, zelfs nu de protesten zich over de zuidelijke regio verspreiden, van waaruit de op een na grootste producent van OPEC het grootste deel van zijn ruwe olie exporteert, aldus een woordvoerder van de regering.”

Politieke partijen in Irak roepen de regering op om zich los te maken van de OPEC en voor onbeperkte dagelijkse productie te gaan. Het land heeft geld nodig want het heeft veel geld geïnvesteerd in het bestrijden en verslaan van IS. En dan blijft er niet veel over om de meest elementaire noden van de bevolking te lenigen.

Sjiieten moeten kiezen tussen Iraaks nationalisme en trouw aan Iran

De leider van de sjiitische geestelijkheid in Irak, groot-ayatollah Ali al-Sistani, betuigde zijn sympathie met de demonstranten tijdens het vrijdaggebed in Karbala, de heilige stad van de sjiieten. Basra was een van de “ellendigste gebieden in Irak”, vertelde zijn vertegenwoordiger aan de pers. De mensen van Basra “lijden onder een gebrek aan openbare diensten”, eraan toevoegend dat al-Sistani er bij de “federale en lokale overheid op aandrong om de eisen van de burgers ernstig te nemen en dringend met oplossingen te komen.”

Echter, in een onheilspellende waarschuwing hekelden sommige sjiitische mediakanalen die met Iran verbonden zijn de demonstranten als “infiltranten”, in navolging van de veroordelingen van het Teheran-regime van volksprotesten begin dit jaar in Iran over de economische omstandigheden.

Er kunnen enkele verbanden zijn tussen Iraanse protesten en de protesten die nu in Irak woeden. Slechts een week voordat de protesten in Basra begonnen, waren er gewelddadige botsingen tussen politie en demonstranten in de steden Abadan en Khorramshahr, minder dan twee uur rijden naar het oosten over de grens tussen Irak en Iran, over dezelfde problemen. Vier mensen werden doodgeschoten door de Iraanse Revolutionaire Garde op 30 juni in Khorramshahr.

Demonstranten hebben Abadi ervan beschuldigd dat hij niet in staat is om gewelddadige politie-, militaire en paramilitaire eenheden te controleren, inclusief de door Iran gesteunde sjiitische militanten in de populaire mobilisatie-eenheden (PMF) – een militante groep die nu formeel deel uitmaakt van de Iraakse krijgsmacht. De PMF of Hashd al-Shaabi en zijn samenstellende milities volgen vaak alleen de bevelen van hun eigen lokale commandanten, of Iraans Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC), en ondermijnen volledig de rol van de eerste minister als opperbevelhebber.

PMF-militanten, waaronder de notoir sektarische Asa’ib Ahl ul-Haq-militie, de Harakat Hezbollah al-Nujaba-groep en Kata’ib Hezbollah, hebben allemaal deelgenomen aan de gewelddadige onderdrukking van de protesten. Dit nadat de kantoren van de gezaghebbende Dawa-partij en die van de IRGC-gelieerde milities door demonstranten in de eerste week van de protesten in brand waren gestoken.

Sjiitische demonstranten vervloekten verschillende politieke partijen en militante groeperingen als “Iraniërs” en niet als Irakezen, en noemden hen “Safavids”, een verwijzing naar het sjiitische Perzische rijk dat eeuwenlang vocht tegen de Ottomaanse Turken om de controle over Irak. Het gebruik van de term ‘Safavid’ wordt meer geassocieerd met soennitische groepen die kritisch blijven ten opzichte van het voormalige Perzische rijk vanwege hun sektarische pogroms in Bagdad en andere steden. Het gebruik van deze term door sjiitische Irakezen is indicatief voor de omvang van de woede tegen het Iraanse interventionisme in Irak.

Een verkeerde gok van Iran?

Uday al-Zaidy uit de provincie Dhi Qar, veteraan van de 2011 demonstraties, gemarteld, veroordeeld, gevangengezet en laureaat van de BRussells Tribunal prize for resistance in 2010, heeft op 22 juli het kronkelige traject van de huidige opstand in de zuidelijke provincies uitgelegd. Op zijn gebruikelijk enthousiaste manier vertelde hij dat de start door Iran geïnspireerd was omwille van het Amerikaanse embargo tegen Iraanse olie en bedoeld om de Iraakse olieproductie lam te leggen. Activisten hebben het momentum gebruikt en veranderd in een Iraakse nationalistische anti-sektarische strijd en de huidige Intifada is het gevolg.

Verschillende waarnemers lijken dit te bevestigen. Ze wijzen er op dat Iran niet alleen verantwoordelijk is voor het verminderen van elektriciteit en water in het zuiden, maar ook voor het aanzetten van de inwoners van Basra om in opstand te komen tegen de oliemaatschappijen, die te weinig Iraakse arbeiders aanwerven. Immers, hoewel de Iraakse oliesector goed is voor 99 procent van de uitvoer van het land, vertegenwoordigt deze slechts 1 procent van de banen in Irak, en is de overgrote meerderheid van de jobs in handen is van buitenlanders. Diezelfde waarnemers zeggen dat Iran een “vuil spel” speelt, omdat het land heeft beloofd chaos in de regio te creëren om de olieproductie en -export in de Golf te verstoren.

Geen elektriciteit

Zuid-Irak heeft, ondanks zijn rijkdom aan olie- en gaswinning, een groot gebrek aan elektriciteit. Basra en andere provincies kopen elektriciteit uit Iran. Irak heeft immers sinds 1990 te kampen met een tekort aan elektriciteit. Veel Irakezen ervaren regelmatig stroomuitval – huishoudens krijgen slechts een paar uur elektriciteit per dag – ondanks het feit dat miljarden dollars zijn uitgegeven sinds de Amerikaanse invasie in 2003. Door mismanagement en corruptie en verkwisting van miljarden dollars om dat elektriciteitsnet terug op te bouwen, is Irak tot op heden nog steeds niet in staat om zelfbedruipend te zijn.

De Iraakse premier Haider al-Abadi heeft op 29 juni zijn minister van elektriciteit ontslagen. De demonstranten hadden zijn vertrek geëist. Het is al de zoveelste minister die wordt ontslagen. Ten minste twee vorige ministers van elektriciteit zijn beschuldigd van corruptie, waaronder het sluiten van vele nepcontracten voor miljarden dollars. Dit ontslag zal waarschijnlijk weer niets veranderen. Met een cosmetische opsmukoperatie wordt het endemisch probleem van corrupte politici niet opgelost.

Mohamed Fathi, de woordvoerder van het Iraakse Ministerie voor Elektriciteit, had op 8 juli aangekondigd dat Iran zijn elektriciteitsvoorziening aan Irak zou afsnijden als gevolg van wanbetaling door Bagdad van een schuld van meer dan $ 2 miljard aan Iran.

Het is trouwens niet de eerste keer dat Iran de elektriciteitsvoorziening naar Irak afsnijdt. Begin 2017 had Iran zijn stroomtoevoer naar Irak ook al afgesloten wegens het niet betalen van schulden. Ook leidde de schuldopbouw in juli 2016 ertoe dat Iran zijn elektriciteitsvoorziening aan Irak voor twee maanden afsneed. De stroomvoorziening werd pas hervat nadat Irak een deel van die schuld betaald had.

Een andere reden voor het afsluiten van de stroomtoevoer is dat ook Iran te kampen heeft met elektriciteitstekorten in de hoofdstad en enkele zuidelijke steden als gevolg van het toegenomen elektriciteitsverbruik in de zomer.

Geen water

De vijandigheid tegenover Iran is ook veroorzaakt door het omleiden en afdammen van rivieren die in Iran ontspringen.

Rijstboeren in de gebieden Salahiya, Mhanawiya en al-Shamiya in de provincie Diwaniyah hielden protesten op 25 juni, om hun ongenoegen te uiten over hun benarde toestand, veroorzaakt door de droogte.

De protesten van de boeren waren gericht tegen het besluit van de minister van Landbouw van 17 juni om de aanplant van acht zomergewassen te verbieden: rijst, witte en gele maïs, sesam, katoen, gierst, zonnebloempitten en mungbonen. Volgens het ministerie was dit te wijten is aan de verminderde waterstanden van de rivieren de Tigris en de Eufraat.

Ook op 12 juni werd een overheidsbesluit uitgevaardigd om de rijstteelt in de provincie Diwaniyah op te schorten. Water mag alleen nog worden aangewend voor drink- en tuindoeleinden. In de zuidelijke provincie Dhi Qar had het ministerie van Landbouw in 2017 het areaal voor de rijstteelt al verminderd tot de helft. Voor de invasie door de VS had Irak overvloedige watertoevoer. Nu niet meer.

De buurlanden, Turkije en bondgenoot Iran, startten immers grote projecten die in Irak ernstige waterschaarste veroorzaken door verschillende damprojecten op de twee belangrijkste rivieren, de Eufraat en Tigris en hun zijrivieren.

“Er bestaat geen overeenkomst tussen de landen over het delen van de watervoorraden van de twee rivieren,” aldus Fadel Al Zubi, Iraaks FAO verantwoordelijke (de VN-Voedselorganisatie). “Elk buurland, of het nu Turkije, Iran of Syrië is, controleert de waterstroom naar Irak op basis van zijn belangen, behoeften en omstandigheden, zonder enig quotum in overweging te nemen. Uiteindelijk is degene die de prijs betaalt altijd het land waar de rivier eindigt – in dit geval dus Irak”, zei hij.

De watercrisis zal naar verwachting toenemen wanneer Turkije begint aan de werkzaamheden aan de Ilisu-dam. Turkije zegt dat zijn decennialange project om 22 dammen te bouwen, op het eind van volgend jaar zal voltooid zijn.

De acties van Iran zijn ook bijzonder zorgwekkend voor Irak, volgens de Iraakse vice-minister van Watervoorraden Mahdi Rasheed. In totaal heeft Iran volgens experts zo’n 14 projecten aan alle zijrivieren van de rivier de Sirwan uitgevoerd. De Sirwan mondt uit in de Tigris. Teheran heeft ook projecten uitgevoerd aan de zijrivieren die de Dukan-dam voeden in Noord-Irak.

De Tigris en de Eufraat bevatten de belangrijkste watervoorraden in Irak. Na IS dit jaar militair te hebben verslagen hangt het handhaven van de vrede voornamelijk af van het bieden van een betere toekomst aan de Iraakse bevolking. Water is daar cruciaal voor: meer dan 80 procent van het Iraakse water gaat naar de landbouw, die meer dan een derde van de bevolking van 37 miljoen mensen voedt.

Op 16 juli verbrandden demonstranten in Basra foto’s van Khomeini en bestormden ze de politieke kantoren van de islamitische, door Iran gesteunde Dawa-partij, Badr-organisatie en de National Wisdom Movement. Zij demonstreerden tegen Iraanse drainage van de Shatt al-Arab stroom (de samenvoeging van Tigris en Eufraat) die verzilting veroorzaakt van het water in Zuid-Irak. De totale lengte van Shatt Al Arab is 192 km, en er zijn Iraanse projecten op meerdere zijrivieren die in de Shatt al Arab uitmonden, vooral de Karkheh en de Karun.

Een falend rechtssysteem

“Op drie dagen eind mei behandelde de voorzitter van de contraterrorisme-rechtbank in Bagdad gemiddeld 12 tot 13 gevallen per dag en veroordeelde ten minste tien verdachten die ervan werden beschuldigd leden van IS te zijn”, aldus het persagentschap Associated Press (AP)

Het rechtssysteem van Irak blijft een grap. Processen duren slechts enkele minuten. Er zijn maar weinig beklaagden die een adequate verdediging krijgen. Bewijsmateriaal is niet vereist voor een veroordeling. Vrouwen wiens ‘misdaad’ bestaat uit getrouwd te zijn met een lid van IS of iemand die ervan verdacht wordt lid te zijn van IS, kunnen worden opgesloten en ter dood veroordeeld.

IS-processen zijn vaak gebaseerd op persoonlijke wrok en niet op werkelijke gebeurtenissen. Het hele systeem is een puinhoop. AP rapporteert: “Elke aantijging dat iemand de wapens heeft opgenomen voor IS kan de ultieme straf opleveren, zelfs als het bewijs flinterdun is. De sterke afhankelijkheid van informanten is bijzonder in het oog springend, gezien het feit dat sommige aantijgingen worden ingegeven door persoonlijke wrok. Informanten verschijnen nooit voor de rechtbank Hun claims worden doorgegeven aan de rechters in schriftelijke rapporten van inlichtingendiensten zonder enige vorm van onderzoek.

Duizenden beklaagden worden snel door de rechtbank gesleept, met rechtszaken van 10 tot 15 minuten duren en een derde van de zaken eindigen met de doodstraf. Getuigen worden zelden gehoord en er wordt geen forensisch bewijsmateriaal gepresenteerd, waardoor de kans groot is dat veel onschuldige mensen de dood worden ingejaagd.

Waar blijven de soennieten?

De demonstraties hebben zich wel verspreid naar verschillende andere provincies, evenals de hoofdstad Bagdad. Maar er zijn geen vergelijkbare protesten geweest in de provincies met een soennitische meerderheid – en dat ondanks het feit dat de levensomstandigheden niet beter zijn in centraal en noordelijk Irak, wel integendeel. Dus waarom protesteert niemand daar?

“We delen de zorgen van onze mensen in het zuiden,” vertelde Abdul Rahman al-Fahdawi, een van de soennitische gemeenschapsleiders uit Ramadi in Anbar. “Onze leefomstandigheden zijn niet beter dan die in Basra of Dhi Qar, waarschijnlijk zelfs slechter. Onze huizen zijn verwoest en er is geen infrastructuur vanwege de militaire operaties tegen IS. Maar we kunnen niet deelnemen aan de demonstraties omdat we beschuldigd worden terroristen te zijn en Baathisten die de regering willen vernietigen.”

Toen mensen in soennitische gebieden in 2012 anti-overheidsprotesten begonnen, waren ze vreedzaam, voegt al-Fahdawi eraan toe. “Maar de regering heeft meer dan een jaar niet gereageerd op onze protesten”, zegt hij, wat uiteindelijk de opkomst mogelijk maakte van de extremistische Islamitische Staat, of IS, die hun ideologie baseren op een bijzonder extreem en pervers beeld van soennitische islam. IS speelde in op de ontevredenheid van de soennieten met de Iraakse regering, die toen werd geleid door premier Nouri al-Maliki, wiens regering de demonstranten neerschoot.

Nadat het Iraakse leger de protesten en vreedzame sit-ins brutaal onderdrukte, bood de IS-groep zichzelf aan als beschermer van de soennieten tegen de dreiging van de door de sjiieten geleide regering. De lokale bevolking ontdekte slechts later het brutale niveau van extremisme van IS.

“De Iraakse regering heeft de fout gemaakt door niet eerder naar de demonstranten te luisteren,” zegt Al-Fahdawi. “Vandaag kunnen we de demonstranten alleen vanop een afstand bekijken en wensen we hen geluk en veiligheid. We hopen dat de regering luistert naar hun zeer legitieme eisen.”

“Onze leefomstandigheden zijn niet verschillend van die van hen”, zegt Iman al-Qaysi, een activist van het maatschappelijk middenveld uit Mosoel die een opmerking schreef ter ondersteuning van de protesten op Facebook. “We krijgen maar een paar uur water per dag en het water is niet zuiver vanwege de vernietiging van waterzuiveringsinstallaties. We krijgen slechts ongeveer drie uur elektriciteit per dag en de vuilnis van de stad stapelt zich op in de straten omdat er geen ophaaldiensten zijn. Er zijn ook geen jobs”, voegt al-Qaysi voegt eraan toe, en de mensen hier moeten dringend aan het werk omdat ze geld nodig hebben om hun huizen te kunnen herbouwen.

Maar hij en zijn buren weten ook dat als ze durven te protesteren, ze zullen worden begroet met de gebruikelijke beledigingen en bedreigingen: terroristen, Baath-aanhangers, extremisten.

“Ik was zo teleurgesteld over de antwoorden op mijn opmerking”, zegt al-Qaysi. “Mensen zeiden dingen zoals: “waarom zou je protesteren? Je zou God moeten danken dat het Iraakse leger je heeft gered. Het lijkt alsof je graag zou willen dat IS terugkeert naar je regio.”

De situatie is niet zo verschillend in andere delen van de soennitische provincies. In de provincie Salahaddin heeft de lokale bevolking de demonstraties in het zuiden wel gezien, maar om dezelfde redenen hebben ze ook geen eigen protesten georganiseerd. Ze zijn bang voor de gevolgen, zegt Hussam al-Jibouri, een inwoner van Tikrit. “Mensen hier hebben nog steeds slechte herinneringen aan hun eigen anti-overheidsprotesten vanaf 2013”, zegt hij, “waarna de IS-groep arriveerde. Elke vorm van chaos kan de extremisten terugbrengen. Mensen maken zich zorgen. Bovendien zullen de veiligheidstroepen ons gewoon Baathisten noemen,” legt Al-Jibouri uit. “Omdat Saddam Hoessein oorspronkelijk uit Tikrit kwam.”

En de Koerden?

De inwoners van de semi-autonome Koerdische regio hebben zich tot nu toe niet aangesloten bij de protesten. Maar de regio heeft eind vorig jaar al hevige protesten gekend omwille van dezelfde grieven.

Ten minste zes mensen werden gedood en meer dan 70 gewonden op dinsdag 19 december 2017. Ze werden gedood tijdens demonstraties over onbetaalde ambtenarensalarissen, de toenemende spanningen met Bagdad, voor betere elektriciteits- en watervoorziening en andere openbare diensten in de Koerdische steden Rania, Sulaymaniyah en Halabja

Gebouwen van de overheid en politieke partijen waren het doelwit en werden in brand gestoken en geplunderd, wat leidde tot aanzienlijke materiële schade.

Video’s op sociale media toonden hoe demonstranten overheidsgebouwen in brand staken, evenals partijgebouwen van de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK) en de Koerdische Democratische Partij van Irak (KDP) in Sulaymaniyah, Kuya en Taktak. Banden en auto’s stonden ook in lichterlaaie. Sommige video’s toonden juichende menigten toen demonstranten posters van de voormalige Koerdische president Masoud Barzani in brand staken.

Het onzekere lot van premier Haider al Abadi

En alsof de toestand nog niet erg genoeg is: ook de rivaliteit tussen Iran en de VS is toegenomen. De huidige premier Haider al-Abadi is niet langer de favoriete kandidaat van Iran, maar voor de VS en hun regionale partners uit het Midden-Oosten blijft hij dat wel. De grote vraag is dan: wiens kandidaat zal de winnaar zijn, die van Iran of van de VS? Beiden zijn vastbesloten om niet te verliezen en gebruiken alle beschikbare middelen om hun eigen kandidaat te promoten.

Amerikaanse ambassadeurs in het Midden-Oosten en de speciale gezant van de VS in Irak, Brett McGurk, doen hun best om de Golfstaten te overtuigen van de noodzaak om Haider al-Abadi en Moqtada al-Sadr te ondersteunen en deze te promoten, zodat zij de macht kunnen verwerven in de nieuwe regering en daarin staan ??ze lijnrecht tegenover Iran en diens bondgenoten in Irak. De VS vraagt buurlanden Saoedi-Arabië en Koeweit om Irak van elektriciteit te voorzien, zodat de Iraanse economie daar niet van zou kunnen profiteren.

“VS-gezant Brett McGurk bezocht ons in Bagdad en vroeg ons om Moqtada en Abadi in één coalitie te steunen om de huidige premier te herkiezen. We vertelden hem dat Moqtada al-Sadr onvoorspelbaar is en niet als betrouwbaar kan worden beschouwd. Uw (VS) beleid in Irak is nooit succesvol geweest en uw keuzes zijn niet in ons belang”, aldus de hoogste twee politieke soennitische autoriteiten in Irak die door de Amerikaanse gezant werden bezocht. Ambassadeur McGurk hield kennelijk niet van dit onverwachte antwoord: als de Iraakse leiders zich niet houden aan de ‘aanbevelingen’ van de VS, dreigt hij met represailles.

De repliek van de soennietische leiders was kort: “We vertelden ambassadeur Brett dat als hij ons bedreigt, hij geen samenwerking van onze kant zal ontvangen en een negatieve uitkomst voor iedereen zal creëren”.

De soennieten zijn niet de enigen die weigeren Moqtada en Abadi te ondersteunen. De Amerikaanse gezant bezocht Koerdistan en ontving vergelijkbare antwoorden van de Koerdische leiders.

De VS roept ook sjiitische partijleiders op om samen te werken, maar alleen Sayyed Ammar al-Hakim, de meest volgzame van al diegenen die zijn gecontacteerd, toont zich daartoe zeer bereid.

Irak moet zwak en verdeeld blijven

Het lijkt er dus op dat de kansen van Haidar Abadi om zijn mandaat voor nog eens vier jaar te verlengen, met de minuut afnemen. Iran en zijn bondgenoten, of beter de anti-Amerikaanse partijen in Irak bij de sjiieten, soennieten en Koerden, hebben alsnog de overhand. Er was een tijd dat zowel Iran als de VS instemden met dezelfde kandidaat. Vandaag hebben de VS een economische oorlog tegen Iran afgekondigd, met  desastreuze gevolgen voor het Iraanse volk en de lokale munt. Het embargo zal een aanvang nemen begin augustus en zal in november nog worden verstrengd.

Daarom kan Iran een vijandige regering in Bagdad niet accepteren en de VS vinden het moeilijk om Irak onder Iraanse invloed te laten, vooral omdat dit de uitkomst van hun eenzijdig uitgeroepen embargo negatief zal beïnvloeden. Irak kan immers helpen de olie van Iran te verkopen en de handel met Teheran uit te breiden, waardoor het plan van Donald Trump om de “Islamitische Republiek” tot onderwerping te dwingen, wordt uitgehold.

Bovendien voelen de VS zich erg ongemakkelijk bij de Iraakse milities, de Hashd al-Shaabi, die in 2014 zijn opgericht om IS te bevechten, in navolging van de oproep van de Groot-Ayatollah Sistani. Die irreguliere troepen worden – terecht of ten onrechte – beschuldigd onder het bevel van Iran te staan. Ze hebben posities ingenomen langs de grens tussen Irak en Syrië en op 18 juni bombardeerden en vernietigden Israëlische straaljagers het hoofdkwartier van die Hasd al-Shaabi aan de grenzen met Syrië.

In ieder geval lijkt het er sterk op dat de politici van de VS, Iran en Saoedi-Arabië zijn overeengekomen om Irak zwak en politiek verdeeld te houden. Een stabiel Irak zou immers weer een macht kunnen worden in de regio, wat geen van deze landen wenst.

Een sterk Irak zou een bedreiging kunnen vormen voor Israël en buurlanden in het Midden-Oosten, voornamelijk Saoedi-Arabië. Irak mag – in de ogen van de Saoedi’s – niet opnieuw sterk worden terwijl het in de greep is van de sjiieten en onder de invloed van Iran. Het is dus meer wenselijk om een ??verdeeld Irak te hebben, zodat een coalitie met Iran en Syrië tegen de Saoedi’s in de regio minder machtig is.

Iran is ook bang voor Iraakse politici die zeer enthousiast Amerikaanse wapens kopen. Die wapens zouden zich immers tegen hen kunnen keren. Amerikaanse troepen, huurlingen en waarnemers zijn immers nog steeds talrijk aanwezig. Dus steunt Iran de sterke Hashd al-Shaabi milities, die Irak kunnen verdedigen tegen elke Amerikaanse hegemonie.

Irak dreigt een wankele en verdeelde regering te krijgen. Het parlement is al onder de controle van de milities in de meeste sleutelposities, een scenario dat de meeste betrokken buitenlandse spelers (VS, Iran, Saudi-Arabië) wel bevalt, omdat ieder van deze landen nu sterke spelers heeft in het Iraakse politieke forum, spelers die elkaars bloed wel kunnen drinken….. zolang de olie maar blijft stromen.

Besluit

Het Iraakse volk blijft de speelbal van geopolitieke krachten, winsthonger van de oliemaatschappijen en corrupte politici in een bezet land. Irakezen blijven de volledige last dragen van 28 jaren sancties, oorlogen, ellende, dood, vernieling, chaos en extreem neoliberalisme. De bevolking blijft echter alert, staat telkens weer op tegen de onmenselijke situatie waarin ze werd gedwongen en wil een eerlijker herverdeling van de beschikbare middelen. De demonstranten verzetten zich ook telkens weer tegen de opdeling van het land, tegen het van bovenaf opgelegd sektarisme en tegen buitenlandse inmenging. De vredesbeweging en alle progressieven hebben de plicht om de rechtmatige verzuchtingen van het Iraakse volk in verzet te steunen, ook al wordt de toestand in Irak in de media voorgesteld als “gecompliceerd”. De eis voor herstelbetalingen blijft nodig en elke steun aan het corrupt Iraaks regime door onze regeringen moet worden afgewezen.

“De frustraties van deze mensen, als ze niet worden aangepakt, zouden kunnen veranderen in een krachtiger vijand van het regime in Bagdad dan zelfs IS. Of het nu gaat om soennitische Arabische gebieden die recentelijk zijn bevrijd van IS of Koerdische gebieden die gedwongen werden om hun onafhankelijkheid op te geven, de regering in Bagdad heeft maar een beperkte tijd om de problemen aan te pakken. Als Bagdad de soennieten en koerden hun beloofd aandeel in machtsdeelname en rijkdom niet geeft, als het regime doorgaat met het pompen van olie uit plaatsen zoals Basra en Kirkuk, terwijl de mensen daar nog steeds in armoede leven, zal de volgende grote Iraakse crisis niet lang op zich laten wachten. De protesten van de afgelopen weken in het zuiden zijn slechts een waarschuwing dat het geduld van mensen – of het nu sjiieten, soennieten, koerden of anderen zijn – limieten heeft en bijna op is.” – David Romano (Rudaw)

Dirk Adriaensens is lid van het uitvoerend comité van het BRussells Tribunal

Bronnen:

https://www.iraqinews.com/features/observatory-mass-protests-in-iraq-left-831-people-killed-wounded/ 

http://www.niqash.org/en/articles/politics/5957/Haunted-By-History-Iraq%E2%80%99s-Sunni-Muslims-Won%E2%80%99t-Join-Shiite-Led-Protests.htm 

https://www.alaraby.co.uk/english/news/2018/7/24/iraqi-forces-fire-on-and-beat-up-peaceful-protesters 

https://www.alaraby.co.uk/english/news/2018/7/22/fresh-protests-in-iraq-as-death-toll-rises 

https://www.middleeastmonitor.com/20180724-iraqs-southern-rebellion-defies-defeat-in-the-face-of-state-violence/#.W1dP6c0emdM.facebook 

http://www.middleeasteye.net/news/Protests-continue-rock-Iraq-rights-groups-report-beatings-killings-2008778061 

https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/07/iraq-security-forces-deliberately-attack-peaceful-protesters-while-internet-is-disabled/ 

http://www.gicj.org/positions-opinons/gicj-positions-and-opinions/1439-demonstrations-in-iraq-july-2018 

http://blogs.lse.ac.uk/mec/2018/07/18/iraqs-humpty-dumpty-challenge-who-can-put-the-country-together-again/ 

https://musingsoniraq.blogspot.com/2018/07/government-crackdown-shuts-down-many.html?m=1 

https://www.iraqinews.com/features/iraqi-expert-expects-sweeping-protests-says-government-untrusted/ 

https://www.alaraby.co.uk/english/indepth/2018/7/12/the-iraq-report-mosul-a-dystopian-wasteland-after-is 

https://www.alaraby.co.uk/english/indepth/2018/7/19/the-iraq-report-basras-fury-spreads-to-baghdad 

https://www.middleeastmonitor.com/20180718-iraqs-southern-uprising-could-ignite-the-largest-revolt-the-country-has-witnessed-in-recent-memory/#.W08-VzgE0FU.facebook 

https://www.independent.co.uk/news/world/iraq-protests-bad-government-roads-weather-people-haider-abadi-sadr-oil-a8451736.html 

https://www.theguardian.com/world/2018/jul/18/protests-spread-through-cities-in-iraqs-oil-rich-shia-south?CMP=share_btn_fb 

https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/protests-in-southern-iraq-to-demand-better-services-jobs/2018/07/15/8e3be8a4-87ff-11e8-9e06-4db52ac42e05_story.html 

https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-07-15/iraq-says-oil-safe-as-government-cuts-social-media-amid-protests 

http://www.dailymail.co.uk/wires/afp/article-5953697/Two-killed-southern-Iraq-protests-spread.html 

https://www.washingtonpost.com/world/widespread-unrest-erupts-in-southern-iraq-amid-acute-shortages-of-water-electricity/2018/07/14/b9077b90-86c2-11e8-9e06-4db52ac42e05_story.html 

https://www.axios.com/protestors-storm-provincial-iraqi-government-building-in-kerbala-543e01f0-e22c-46ee-8904-d4bada075e97.html 

https://www.reuters.com/article/us-iraq-protests-port/iraq-protests-spread-to-najaf-in-fifth-day-of-unrest-over-services-corruption-idUSKBN1K31OP 

https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/07/iraq-basra-oilfield-protests.html 

https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/07/iraq-protests-south-demands-abadi-government.html 

https://www.dw.com/en/iraqs-protests-what-you-need-to-know/a-44779555 

https://www.globalresearch.ca/the-us-is-in-constant-arm-wrestling-with-iran-over-iraq-and-syria/5648568 

https://www.globalresearch.ca/a-weak-and-divided-iraq-is-stumbling-towards-an-unbalanced-future/5643777 

https://www.ft.com/content/82ca2e3c-6369-11e8-90c2-9563a0613e56 

https://www.dw.com/en/iraqs-electricity-minister-fired-after-weeks-of-protests/a-44867913 

https://www.aa.com.tr/en/analysis-news/analysis-iraq-demonstrations-from-basra-to-baghdad/1207386 

https://thearabweekly.com/unrest-grows-iraq-south-health-system-broken-northern-city-mosul 

https://www.democracynow.org/2018/7/17/headlines 

http://www.wsws.org/en/articles/2018/07/17/iraq-j17.html 

http://www.xinhuanet.com/english/2018-07/18/c_137331375.htm 

http://www.rudaw.net/english/opinion/17072018  

https://thearabweekly.com/deadly-iraq-protests-put-social-problems-spotlight 

https://gulfnews.com/news/mena/iraq/iraq-protests-continue-for-the-sixth-day-1.2251775 

https://www.thenational.ae/world/mena/iraq-protests-spread-fuelled-by-anger-and-hopelessness-1.750922 

take down
the paywall
steun ons nu!