Uitspraak van het Europees Hof: meer duidelijkheid rond nieuwe GGO-technieken?
Op woensdag 25 juli 2018 (om 11 uur ‘s morgens) zal het Europese Hof van Justitie (EHvJ) een uitspraak publiceren die mogelijk meer duidelijkheid verschaft over de wettelijke status van voedsel- en voedergewassen afgeleid van bepaalde nieuwe technieken voor genetische modificatie. Daarna is het woord weer aan de politiek (Europese Commissie en lidstaten) om precieze beslissingen te nemen over de nieuwe GGO-technieken.
Biotech-ontwikkelaars hebben een nieuwe generatie GM-technieken ontwikkeld om nieuwe voedselgewassen, bomen, dieren en insecten te creëren en hebben overeenkomstige octrooien ter waarde van enorme bedragen ingediend. De Franse Conseil d’État legde een aantal vragen met betrekking tot de juridische status van producten ontwikkeld op basis van deze nieuwe technieken voor aan het Europees Hof van Justitie.
Waarom is de uitspraak belangrijk? De uitspraak moet helpen verduidelijken of, en zo ja, welke van deze nieuwe genetisch gemodificeerde producten moeten worden onderworpen aan test- en etiketteringsvereisten die van toepassing zijn op de producten ontwikkeld op basis van GM-technieken die bekend waren toen de wet werd geschreven.
Uitzonderingen?
Volgens de Advocaat-Generaal van het EHvJ, die in januari al een voorlopige uitspraak deed, zijn de producten van nieuwe ‘gene-editing’ technieken te beschouwen als GGO’s. De vraag is alleen of ze uitgezonderd mogen worden van de toepassing van de regels, net als de oude ‘random mutagenesis’ technieken (waarbij onder hoge doses straling of chemicaliën allerlei mutaties werden geprovoceerd).
Door de manier waarop de vragen aan het Europees Hof zijn geformuleerd wordt echter de suggestie gewekt dat nieuwe gene-editing technieken óók “mutagenese”-technieken zijn. Volgens CEO en andere organisaties en juristen, mogen alleen de oude mutagenese technieken worden uitgezonderd van de wetgeving, niet de nieuwe, want die kon de wetgever niet kennen.
De Advocaat-Generaal concludeerde verder dat ‘gene-editing’ technieken alléén dan uitgezonderd kan worden als er geen “gebruik wordt gemaakt van recombinante nucleïne-zuren of GGOs”. Bij de CRISPR-Cas techniek wordt normaliter gebruik gemaakt van recombinante nucleïne-zuren (hoogstwaarschijnlijk ook in het geval van het VIB-veld, waarmee dit een illegaal veld zou worden indien het EHvJ de voorlopige uitspraak bevestigt).
De vraag of iets ook in “de natuur” of door de oude mutagenese technieken had kunnen worden geproduceerd, is niet relevant voor de GGO-wetgeving. (De Nederlandse regering kwam tot dezelfde conclusie, en lanceerde daarom in september 2017 in Brussel het idee om de wetgeving aan te passen).
Ten slotte zijn er ook aanwijzingen dat de aard van de veranderingen teweeg gebracht door gene-editing technieken als CRISPR-Cas wel degelijk verschillen van die teweeg gebracht door de oude mutagenese technieken.
Wat staat er op het spel?
De EU maakt deel uit van het VN-Protocol van Cartagena inzake bioveiligheid. Dit verplicht haar de rechten van andere landen om bepaalde GGO’s te weigeren, te respecteren. Als een partij bepaalde GGO-rassen die zij uitvoert niet controleert en labelt, kan deze partij niet voldoen aan haar verplichtingen krachtens het Cartagena-protocol.
Samen met de biotech-industrie lobbiet het VIB om de GGO-regels zwakker te maken of overboord te gooien: dus geen risicobeoordeling, traceerbaarheid en etikettering (zie kader). Om dit te bereiken is het VIB samen met biotech-bedrijven lid van een platform (het ‘New Breeding Techniques Platform), dat gecoördineerd wordt door een lobby firma in Brussel. Ook in de Algemene Vergadering van het VIB zitten niet minder dan 13 bedrijven, waaronder BASF en Bayer.
Financiële belangen
Met tientallen octrooien voor nieuwe GM-technieken die al zijn ingediend, hebben de patenthouders, waaronder grote agrochemische bedrijven zoals Bayer / Monsanto, BASF en Dow Agrosciences grote financiële belangen om de regelgeving voor hun technieken zo minimaal mogelijk te houden, mogelijk op kosten van gezondheid en het milieu.
Maar als de lobbycampagne van de biotech-industrie slaagt, kan dit leiden tot een situatie waarbij nieuwe genetisch gemodificeerde organismen en voedingsmiddelen in het milieu terechtkomen en de voedselketen zonder dat zij getest, gelabeld of traceerbaar zijn.
Wetenschappers, consumentengroepen, boeren en NGO’s hebben gepleit om producten uit gen-editing en andere nieuwe GM-technieken te reguleren volgens de bestaande GMO-regels, omdat elke nieuwe methode voor het produceren van voedsel- en voedergewassen volledig moet worden getest. Ook pleiten zij er voor dat de producten moeten worden geëtiketteerd. Alleen op die manier kan hun veiligheid voor het publiek en het milieu gewaarborgd worden.
De geheime CRISPR-veldproef van het Vlaams Instituut Biotechnologie (VIB)
De informatie over de lopende veldproef met CRISPR-maïs van het VIB werd gedeeld tijdens een recente conferentie door een onderzoeker van de Universiteit van Gent. Maar de veldproef komt niet voor in de databases van gentech veldproeven. De Morgen kwam te weten dat de Belgische overheid op een vraag van het VIB heeft geantwoord dat ze geen vergunning moeten aanvragen voor deze proef, omdat die buiten de werkingssfeer van de Belgische en Europese GGO-voorschriften zou vallen.
De GM-maïs is ontwikkeld met behulp van CRISPR / Cas-technologie, een nieuwe ‘gene editing’ techniek. Al jaren wordt er door de Europese Commissie gewerkt aan een juridische interpretatie van de GGO-regels die duidelijk moet maken welke technieken hoe gereguleerd moeten worden. De EU heeft de lidstaten dan ook expliciet gewaarschuwd om in tussentijd geen veldproeven toe te laten zonder aan de normale procedures te voldoen, omdat er dan illegale situaties kunnen ontstaan.
De beslissing van het federale ministerie van volksgezondheid net als het wetenschappelijke advies waarop het gebaseerd is, werden al die tijd geheim gehouden. Biotech-bedrijven beweren dat organismen verkregen door deze technieken geen regulering behoeven als ze “geen vreemd DNA” bevatten. Maar volgens EU-regels moeten alle organismen verkregen door een GGO-techniek onderworpen worden aan de veiligheidseisen. De Minister heeft dus nagelaten om de regels toe te passen.
De biologische landbouw wijst het gebruik van gentechnieken, inclusief CRISPR, in de landbouw af. Verschillende bezorgdheden spelen mee. Een belangrijke vraag is dan ook hoe boeren in de omgeving van het veld kunnen voorkomen dat er kruisbestuiving optreedt met de CRISPR-Cas mais.
Kader: De lobby-campagne rond nieuwe GGO’s Corporate Europe Observatory heeft de lobbycampagnes van de biotech-industrie die ervoor zorgen dat de nieuwe generatie genetisch gemodificeerde technieken wordt uitgesloten van bestaande EU-regelgeving voor GGO’s uitgebreid gemonitord en gerapporteerd. Die lobbycampagnes omvatten juridische trucs en druk via handelspartners op de lidstaten. Vorige maand rapporteerden we over documenten die laten zien hoe pro-biotech-lobby-platform – “het Public Research Regulation Initiative” (PRRI) – industrie, onderzoekers en regelgevers in ‘gelijkgestemde’ groepen verenigt om internationale bioveiligheidsgesprekken te beïnvloeden. Deze documenten werden vrijgegeven na een verzoek om vrijheid van informatie aan de Nederlandse overheid. PRRI heeft haar kantoor op het IPBO, dat onderdeel is van het VIB. Meerdere VIB-onderzoekers zijn lid van het PRRI. We documenteerden dit in het kader van het VN-Verdrag inzake biologische diversiteit (CBD) en het bijbehorende Cartagena-protocol inzake bioveiligheid – die beide zijn ondertekend en geratificeerd door de EU. We publiceerden ook onderzoek naar de manier waarop de wereldwijde zaadlobbygroep de International Seed Federation (ISF) haar leden een interne communicatietoolkit toezond over welke PR-trucs te gebruiken in hun communicatie over nieuwe GM-technieken. Hun strategie: nieuwe technologieën, zoals oligonucleotide-gerichte mutagenese, CRISPR-Cas9 of zinkvinger-nuclease, moeten geframed worden als een simpele voortzetting van de klassieke plantenveredeling “die de mensheid al duizenden jaren toepast”. De PR-campagne in de bredere sector met als titel ‘#EmbracingNature’, geïnspireerd door de ISF-aanpak, is ontworpen door het in Brussel gevestigde bedrijf ZN Consulting, dat niet is geregistreerd in het EU-transparantieregister. E-mails die door de Europese Commissie zijn vrijgegeven hebben aangetoond dat Amerikaanse en EU-functionarissen in het kader van de TTIP-onderhandelingen de nieuwe GM-technieken met vertegenwoordigers van de industrie bespraken. |