In een wat lacherig opiniestuk reageert Tim Pauwels, nieuwsombudsman van de VRT, op de kritiek van “een 60-tal mensen” op de afwezigheid van PVDA-voorzitter Peter Mertens bij het ‘grote voorzittersdebat’ vandaag in De Zevende Dag. Zijn argumenten zijn geen hoogvliegers. Dat de PVDA nog nooit heeft mogen meedoen. Dat er in de studio maar plaats is voor zes voorzitters. En dat we hier de “Vlaamse democratie” bedienen. Of hoe Tim Pauwels de ombudsman vooral Tim Pauwels de journalist voor schut zet.
Je hoeft geen lid zijn van PVDA, wat ikzelf overigens wel ben, om aan te voelen dat de reactie van de VRT langs alle kanten rammelt. Journalistiek en democratisch zijn er minstens even zoveel argumenten om Peter Mertens wel een stoel en een micro te geven tijdens het ‘grote voorzittersdebat’.
Nieuw, nieuwer, nieuws
Journalisten leven van ‘nieuws’, ‘verhalen’ en tijdens debatten van ‘tegenspraak’. Nieuws krijg je doorgaans als iets pas gebeurd is. Dan hebben mensen het nog niet gehoord. En uiteraard, het moet voor voldoende mensen interessant genoeg zijn. Verhalen kunnen al wat langer meegaan, maar ze draaien rond hetzelfde. De feiten zijn nog ongekend bij het grote publiek, maar ze raken ons. De eerste vraag op de VRT-nieuwsdienst zou moeten zijn er over de PVDA verhalen te vertellen vallen. Het is niet ver zoeken naar een positief antwoord.
De eerste vraag op de VRT-nieuwsdienst zou moeten zijn er over de PVDA verhalen te vertellen vallen.
Om te beginnen is er het programma van de PVDA. Dat verschilt nogal van de andere partijen. In die mate zelfs dat in Franstalig België MR en CdH zich druk maken over een ‘cordon sanitaire’. Bij N-VA en Open VLD zijn gelijkaardige afkeurende geluiden te horen. De reden? Een mensenrechtenschendend 70-puntenplan? Neen, PVDA neemt gewoon duidelijk stelling tegen de neoliberale consensus. Het pleit voor de ‘miljonairstaks’ en lokaal een ‘sterkeschoudertaks’, om er één belangrijk punt uit te halen. De linkse partij wil via dergelijke vormen van herverdeling meer doen voor meer burgers. TINA (‘there is no alternative’ voor besparingen) gaat de schop op. Uiteraard zijn er gelijkenissen met de andere progressieve partijen, maar bij de PVDA ligt de lat nogal hoog. De overstap van besparen naar investeren is de unique selling proposition van de marxisten. Peter Mertens en Raoul Hedenbouw zullen nooit veel anders kunnen doen dan wat ze zeggen.
Is dat nieuws, misschien niet. Maar in elk geval hoorden heel wat mensen dit nog niet. En afgaande op de stabiel op stijging wijzende peilingen, wint de partij aan steun naargelang het dat verhaal verteld krijgt. En dan is er nog de tegenspraak, brandstof van elk debat. Die is er te over, ten aanzien van elke andere voorzitter heeft de PVDA-voorzitter wel iets fundamenteels te melden.
Een mooi programma, kan je zeggen. Maar zo zijn er zo velen. Tim Pauwels wijst op “het verdict van de kiezer”, overigens inmiddels meer dan vier jaar geleden. De zes grootste Vlaamse partijen zitten in het debat. Basta. Maar moeten journalisten niet iets meer kunnen dan dat? Wat met duidelijke trends? Zoals al aangegeven geven de peilingen de PVDA de wind in de zeilen. In die mate zelfs, dat elke politieke analist zal toegeven dat de PVDA de ochtenden na de gemeenteraadsverkiezingen in oktober, maar ook volgend jaar in mei, nieuws zal zijn.
Overal in de ons omringende landen bestaat een consequent linkse partij. België is wat achtergebleven, maar een correctie is op komst. Anders gezegd: in de loop van het komende jaar breekt de PVDA definitief door. Het aantal rood-rode gemeenteraadsleden en parlementsleden zal verveelvoudigen. Dat wordt nieuws. Er zal nogal een verhaal over te vertellen zijn. En die tegensprekelijke debatten met Peter Mertens, die zijn onherroepelijk op komst. Natuurlijk rekent de PVDA- voorzitter zich niet rijk. Dit debatakkefietje alleen al toont aan dat er hard moet geknokt worden voor de broodnodige zichtbaarheid. Maar van journalisten zou je verwachten dat ze als eerste dicht bij nieuwigheden willen komen. Dat ze op scoops jagen en graag van die dingen zeggen als: “ik bracht dat een half jaar geleden toch al”. Niet zo bij de VRT…
Anders gezegd: in de loop van het komende jaar breekt de PVDA definitief door. Het aantal rood-rode gemeenteraadsmeden en parlementsleden zal verveelvoudigen. Dat wordt nieuws.
Een derde en laatste nieuwtje. Bij een doorbraak van de PVDA in mei 2019 verandert de Belgische politiek fundamenteel. Wie zich afvraagt waarom hoeft maar naar de cijfers van de laatste verkiezingen te kijken. PVDA had in 2014 al meer stemmen dan het Vlaams Belang of Ecolo, met name 251.276. Dat op zich zou de aandacht moeten trekken. Zelfs bij een eenvoudige verdubbeling van het aantal kiezers (dat is een eerder voorzichtige interpretatie de peilingen) voegt de PVDA zich met 500.000 kiezers in het peloton van de middelgrote Belgische partijen, genre MR of sp.a.
Wanneer de partij later, op basis van de toegenomen zichtbaarheid, de overblijvende groeimarge realiseert, schuift de PVDA nog verder op naar voren. Op termijn kan de partij een stabiele tweede sterkste politieke kracht worden. Het geheim? Eenheid. Stemmen halen overal in het land. Dat is niet enkel electoraal een nieuwigheid (of terug van lang weggeweest), maar vooral een heel andere manier om te wegen op de Belgische politiek. Want wie kan een oppositieblok van dat kaliber aan? Een blok dat haar politieke kracht en capaciteit van overal haalt; dat haar sterktes in de ene stad of provincie kan gaan inzetten in een andere waar steun nodig is; dat over de taalgrens heen springt en terug; dat altijd wel ergens in België ruimte vindt om te groeien.
Er zullen over vijf jaar maar enkele opties zijn voor wie dit wil ontwrichten. Het programma overnemen (Elio Di Rupo deed al een gooi); een cordon sanitaire aanleggen (zoals de liberalen bepleiten, maar op welke grond?); het land opsplitsen (maar deze keer met een levendig unitair tegenverhaal) of hopen op heel grote politieke misstappen van de PVDA. Een luxevilla voor Raoul Hedenbouw. Daar zullen ze lang op mogen wachten. Opnieuw, tja, wat is daar allemaal de nieuwswaarde van …
Je kan moeilijk van de VRT-nieuwsdienst verwachten dat ze gratis propaganda maken voor de Partij van de Arbeid. Maar nieuws herkennen wanneer het zich aandient, op basis van een programma, voelbare politieke trends of een fundamentele politieke analyse, dat zou zo een sterk journalistencorps wel mogen lukken.
De mediacratie
En dan hadden we het nog niet over democratie. Politiek is spelen voor de bühne. Zichtbaar zijn en je zichtbaar maken. Geen wonder dat 60 PVDA-leden of sympathisanten de ombudsman mailen. Vier jaar terug strandde Peter Mertens in Antwerpen op een zucht van het parlement. Op een passage bij de VRT en één bij VTM na, zou je kunnen stellen. Media hebben de macht om politieke meningen en de politici die ze uitdragen zichtbaar te maken of onzichtbaar te houden. Tim Pauwels gaat daar behoorlijk lichtzinnig mee om.
Maar hij heeft een sterk verhaal om zich achter te verschuilen. Als onderdeel van de ‘vierde macht’ moeten nieuwsredacties onafhankelijk keuzes kunnen maken. Pauwels maakt zich wat druk over de vraag naar criteria. Die zijn op zich niet nodig, zo vindt hij. De journalist beslist. Soeverein over vorm en inhoud. Zo kunnen er maar zes voorzitters in de studio en is het met die zes al moeilijk genoeg om te modereren. Op enige creativiteit vallen hij en zijn collega’s hier alvast niet te betrappen.
Maar dan komt de kat op de koord. Uiteindelijk blijkt er toch een duidelijk criterium in het spel: “Niet dat dat criterium moeilijk is: de zes partijen die er zitten, zijn gewoon de zes grootste partijen in de Vlaamse democratie”. En hier valt veel over te zeggen.
Het punt over zichtbaarheid en stemmen is al gemaakt. Niemand die dat in twijfel zal trekken. Met de kiesdrempel op 5% houdt de particratieclub de deuren van het parlement al fiks op slot. De VRT-nieuwsdienst stelt dat allemaal niet in vraag en doet gewoon mee. Geen bedenkingen over onze democratische buurlanden zoals Nederland, waar een nieuwe stem sneller wordt opgepikt. Bovendien zijn die zes grootste partijen ook de enigen met leden in de raad van bestuur van de VRT.
Het meest problematische argument van de nieuwsombudsman zit hem echter in die “Vlaamse democratie”. Het idee van “twee democratieën” komt recht uit de mond van Bart De Wever. Er valt een eerlijke discussie te voeren over deze analyse, maar als je zoiets zonder poespas als uitgangspunt neemt voor politiek gevoelige beslissingen, hoef je geen applaus te verwachten. Te meer als we vaststellen dat zelfs de N-VA als Belgische regeringspartij zelf sterk inzet op het vluchtelingendebat. Zowaar federale materie. Meer bewijs dat we ook nog in een Belgische en zelfs Europese democratie leven, hoeft er niet te zijn. Het belet Tim Pauwels niet om Bart De Wever te playbacken, zowaar het toppunt van onafhankelijke journalistiek. Onze ‘vierde macht’ in actie. Mediacratie.
Het meest problematische argument van de nieuwsombudsman zit hem echter in die “Vlaamse democratie”. Het idee van “twee democratieën” komt recht uit de mond van Bart De Wever.
De Amerikaanse politicoloog David Easton (onverdacht, een doorsnee liberale denker) heeft het over ‘poortwachters’ (gatekeepers). Ze helpen de inkomdeuren van het politieke systeem bewaken. In elk geval lijkt dit een veel betere beschrijving van de rol die de VRT-nieuwsdienst hier speelt, bij monde van haar ombudsman. Met enige journalistieke heroïek als behoeder van de democratische rechtsstaat heeft dit anders toch maar weinig te maken. De moedig genegeerde zestig (en misschien inmiddels meer) mailtjes ten spijt.
Zoals gezegd zet Tim Pauwels de ombudsman hier zichzelf en zijn collega’s voor schut. Dat is jammer, omdat er onder de journalisten aan de Reyerslaan, voor en achter de schermen, wel verstandiger stemmen zullen zijn. Wat er ook van zij, de VRT-nieuwsdienst heeft nog iets minder dan een jaar de tijd om op zoek te gaan naar een of andere pundit, die uitleg geeft bij de opmerkelijke politieke doorbraak van de PVDA en de verwachte onverwachte terugkeer van de Belgische democratie. Die zal dan zinnen maken a la; “Zoals we al langer zagen aankomen …” en “van een politieke impact die we toch niet mogen onderschatten”.
Misschien diep ik dan deze reactie dan nog eens op: als dan eindelijk het ‘nieuws’ is toegekomen op de VRT.
