Naar eigen zeggen is Micheil Saakasjvili een “symbool van de strijd tegen corruptie”. Als statenloze geniet hij momenteel het privilege van gezinshereniging en leeft hij met zijn vrouw, de Zeeuwse Sandra Roelofs, en hun beide zonen in Nederland. Eind maart liet de man echter weten dat hij terug naar Oekraïne wil. De vraag is: om wat te doen? De tijd van de kleurenrevoluties lijkt immers onherroepelijk voorbij wegens te transparant geworden.

Micheil Saakasjvili is/was een Georgiër. In 2003 haalde hij voor het eerst de internationale actualiteit toen hij zowat eigenhandig toenmalig president Edvard Sjevardnadze aan de deur zette. De oud-Sovjetminister van Buitenlandse Zaken schipperde immers teveel tussen Moskou en Brussel/Washington en met de Rozenrevolutie klapte Tbilisi de deur met Moskou dicht. “Genoeg” (Kmara), luidde de slogan van de ontevreden bevolking. Zonder ruggensteuntje van buitenaf zou het volksprotest echter gebleven zijn wat het was – een uiting van ongenoegen. Met een uitgesproken pro-Westers regime in de Kaukasus kon, op termijn, de NAVO zich aan de zwakke zuidflank van Rusland posteren. Tot op heden is dat nog niet verwezenlijkt.

Mits flinke hulp uit het Westen – remember Boris Jeltsin in 1996 – wist Saakasjvili zich in 2004 tot president te laten verkiezen. Hij deed dat met een Stalinistische (ook Vadertje Rusland was een Georgiër …) score van 94 procent. Zoals bij alle kleurenrevoluties, toevallig of niet enkel in landen met een socialistisch systeem en/of behorend tot de vroegere Sovjet-invloedssfeer, beloofde Saakasjvili “hervormingen”, een vriendelijke benaming voor scherpe neoliberale ingrepen die, intussen aantoonbaar, in het begin veel pijn doen en daarna nog veel meer.

Tijdens zijn eerste ambtsperiode maakte Saakasjvili komaf met de oude nomenklatoera van oligarchen om een nieuwe klasse van kleptocraten te introduceren. Tijdens die periode van veel prestigewerken en nog meer zakkenvullerij verloor Saakasjvili veel van zijn electorale pluimen, maar hield hij nog voldoende aanhangers over om in 2008 met 54 procent van de stemmen herkozen te worden.

Datzelfde jaar maakte hij zijn eerste grote blunder, getuigend van al te veel hoogmoed. Hij stuurde het Georgische leger naar Tsjinvali, hoofdstad van de autonome aan Rusland (Noord-Ossetië) grenzende deelrepubliek Zuid-Ossetië om de Ossetiërs manu militari in de pas van Tblisi te doen lopen. Moskou was evenwel voorbereid op dit stukje overmoed, de Westerse partners niet.

Gevolg: tijdens de korte Kaukasusoorlog werd Saakasjvili vernederd. Een foto destijds van een verbouwereerde Saakasjvili leverde hem de bijnaam “de dassenvreter” op. In de Westerse pers kon nog een en ander vergoelijkt worden door de schuld bij de “Russische agressie” te leggen en vanuit Washington kraaide senator John McCain, een notoir havik, dat “we allen Georgiërs (zijn)”.

Ondanks die blunder deed Saakasjvili zijn tweede ambtstermijn uit. Voor een derde kwam hij constitutioneel niet in aanmerking, en dus werd het uitkijken naar een andere job, maar nog voor hij het goed en wel wist, had de justitie in Georgië haar tanden in zijn presidentsverleden gezet.

De ex-president kreeg een waslijst beschuldigingen naar het hoofd geslingerd: het toedekken van de moord op bankier Sandro Girgvliani (en de gratieverlening aan vier agenten die daar bij betrokken zouden geweest zijn), machtsmisbruik en corruptie. Die waslijst is vermoedelijk niet meer dan de tip van een ijsberg, maar voldoende om Saakasjvili een nieuw statuut te bezorgen: dat van gedetineerde. De “dassenvreter” verdween echter tijdig met de noorderzon (in westerse richting). De nieuwe beleidsmakers beslisten daarop Saakasjvili zijn Georgische nationaliteit te ontnemen.

Wil het toeval toch dat niet ver van Georgië een andere “revolutie” aan het broeden was, een kolfje naar Saakasjvili’s hand. Een – mislukte – kleurenrevolutie, de Oranjerevolutie van 2004, hadden de Oekraïners al achter de kiezen en de nieuwe poging om tot regimewissel in Kiev te komen, het Maidanprotest, had dan ook meer nodig dan vreedzaam volksprotest. Maidan was dan ook geen revolutie, maar een staatsgreep. Net als tien jaar voordien met Sjevardnadze gebeurde, werd een president – Viktor Janoekovitsj – afgezet wegens dubbel spel, relaties met zowel Rusland als Brussel/Washington.

Uit een recente Italiaanse tv-documentaire moest blijken dat Saakasjvili van meet af bij het Maidanprotest betrokken was. Hij zou degene geweest zijn die de (naar verluidt Georgische) sluipschutters de opdracht gaf om in het wilde weg op de menigte op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev te schieten. Daarbij vielen tientallen doden, burgers én ordehandhavers.

Waar of niet, eens zijn oude studiemakker Petro Porosjenko plaats had genomen in het presidentiële pluche, kreeg Saakasjvili – uit vriendschap of voor bewezen diensten – twee dikke cadeaus. Vooreerst werd hij Oekraïens staatsburger en voorts mocht hij als gouverneur aan de slag in Odessa.

Die oblast (district, met gelijknamige hoofdstad Odessa) grenst aan de Zwarte Zee en is van groot geostrategisch belang, zeker na het Oekraïense “verlies” van de Krim. Die job hield hij 18 maanden vol, waarna hij ontmoedigd de handschoen gooide. Naar eigen zeggen werd Saakasjvili in zijn hervormingsstreven tegengewerkt door niet alleen de plaatselijke oligarchen, maar zelfs door president Porosjenko. Porosjenko moest het zelfs ontgelden wegens “corrupt”: een perfecte illustratie van het spreekwoord over de pot en de ketel.

Saakasjvili trok dan maar politiek ten aanval en richtte onder de naam Verenigde Nationale Beweging (Oekraïense afkorting RNS) een eigen anticorruptiepartij op. Om die corruptie te bestrijden en, allicht, een nieuwe klasse kleptocraten gelukkig te maken, werkte hij samen met het neonazistische Svoboda (Vrijheid), het radicale Samopomitsj (Zelfhulp) van zijn goede vriend, burgemeester van de stad Lviv Andrij Sadovij en het schimmige Anti-Corruption Action Center.

Juli 2017 zijn we inmiddels, en Saakasjvili was amper op studiereis naar Washington of Porosjenko ontnam hem het Oekraïense staatsburgerschap. Wat volgde was een heuse, erg mediagenieke soap. In september wist Saakasjvili zich met zoemende camera’s op de hielen via Polen weer in Oekraïne te wurmen, waar hij door Sadovij hartelijk werd onthaald.

Volgden een mislukte poging tot arrestatie (waarbij onze held door aanhangers uit een politiecombi werd bevrijd in volle stadscentrum), een haast koldereske achtervolging op de daken van Kiev en een verrassende gerechtelijke uitspraak, die Saakasjvili terug op vrije voeten liet. Nochtans was hij door procureur Joeri Loetsenko aangeklaagd als “Russisch agent”, en dat is in het huidige Russofobe Oekraïne zowat de ergste misdaad mogelijk. Deze beschuldiging houdt overigens amper steek: Saakasjvili doet al jaren zijn uiterste best om het Westen terwille te zijn door de Russische president Vladimir Poetin af te schilderen als de reïncarnatie van het kwaad.

En de geschiedenis herhaalde zich: ook als staatloze wist Saakasjvili weer ongehinderd met de noorderzon (alweer in westerse richting) te ontsnappen. Met vrouw en kinderen zit hij momenteel ergens bij onze Noorderburen. Maar van idyllisch mosselen rapen in Zeeuws-Vlaanderen is geen sprake. In Nederland vinden Oranjerevoluties enkel plaats wanneer het sportevenementen betreft, en dus wil Saakasjvili terug naar Oekraïne om er “orde op zaken te stellen”.

Dat zorgt voor een dilemma bij zijn westerse sponsors. De Russofobie van zowel Porosjenko als Saakasjvili valt in de meeste Westerse hoofdsteden in goede aarde. Maar wat schiet je op met twee vijanden van de vijand (Poetin) die elkaar naar het lijf staan? Brussel mag dan wel ontevreden zijn over de “hervormingen” van Porosjenko, met name op justitieel vlak, het vervangen van de chocoladekoning door een staatloze persoon met een notoir kort lontje lijkt geen optie.

Saakasjvili zelf blijft ijveren voor de goede zaak. Hij wil blijven vechten “tegen de oligarchen (die) aan het roer (staan) in Georgië, in Moldavië, in Oekraïne en overal in de wereld”. Dat zou wel eens een gevecht tegen zichzelf kunnen worden.