Opinie -

De KVS en Congo: Is het foei Hugo Claus of foei Raven Ruëll?

Het door Hugo Claus geschreven theaterstuk Leven en Werk van Leopold II leidt tot blijvend debat. Maar volgens Lucas Catherine is Claus wellicht niet diegene die veel te verwijten valt.

woensdag 14 maart 2018 11:50
Spread the love

Het koloniale verleden van België in Congo duikt steeds weer op, of het nu acties zijn tegen koloniale monumenten of tegen neo-koloniale visies in de kunst.

Herinner u hoe De Stoete Ostendenoare in 2008 een hand afhakte van het Leopold II monument op de Oostendse dijk en hoe daarna een resem contestaties volgden van Blankenberge over Diksmuide en Halle tot in Brussel waarbij men de koloniale monumenten en geschiedschrijving in vraag stelde en de misdaden van de Belgische kolonisatie aanklaagde. Later volgden acties om de Congolezen bij name van hun eerste premier Patrice Lumumba –vermoord met medeweten en goedkeuren van België en zijn vorst – een plein of een standbeeld te geven. Ze zijn nog steeds aan de gang. Ook in het Afrikamuseum debatteert men over hoe om te gaan met al die koloniale voorwerpen.

Aan Nederlandstalige kant was het vooral de KVS die Congo artistiek naar zich toetrok. Met Missie van David Van Reybroeck in 2007 en Het Leven en Werk van Leopold II van Hugo Claus (2009), beiden in een regie van Raven Ruëll.

Missie werd dadelijk onder vuur genomen als ‘nogal koloniaal’ door Bambi Ceuppens (nu Afrikamuseum) en Sarah De Mul, en later ook door Ludo De Witte (auteur van o.a. De Moord op Lumumba) of prof. Didier Govaerts (UA & VUB). En nu heerst er controverse rond de herneming van Het Leven en Werk van Leopold II.

De Keniaans-Nederlandse artiest Ogutu Muraya weigerde uit protest tegen het stuk dat zijn voorstelling Fractured Memory die op 9 en 10 maart in de KVS was gepland, werd opgevoerd. De huisdramaturg van de KVS Tunde Adefioye sloeg in een opiniestuk in De Standaard (13 maart) uitgebreid mea culpa.

En ook bij de Afrikaanse toeschouwers was de commotie groot. Een Congolese kennis- postkoloniale activiste stuurde mij zelfs foto’s van de voorstelling: kijk, hoe durven ze !

Claus?

Wat mij opviel was dat niemand de tekst van Hugo Claus ter hand nam, maar enkel naar de voorstelling refereerde. Nu ben ik geen Claus-fan maar ik heb wel de gepubliceerde tekst van het stuk (versie 1969). Indertijd gekregen van de KVS omdat ik op hun vraag enige historische duiding aan de acteurs had gegeven.

 Dus die heb ik weer opgediept en gecheckt hoe de ‘n**ers’ (want Claus schrijft in 1969 nog niet Afrikanen of Congolezen) in het stuk worden opgevoerd en het resultaat hiervan heb ik naar mijn Congolese kennis gestuurd. Dit is het:

Hugo Claus geeft zoals altijd heel veel regie-aanwijzingen, want theater is meer dan tekst. In dit geval maakt ook een soort pantomime er deel van uit.

Hij gebruikt zeven Congolezen. Een zekere Bongo-bongo en zes figuranten. Ze krijgen geen tekst, geen spreekrecht zoals tijdens de koloniale periode.

Voor zover mijn Swahili reikt betekent Bongo: hersens. Claus hecht altijd veel belang aan de namen van zijn personages.

Bongo opent het stuk en sluit het. Op de 29 scènes van het stuk komt hij 18 maal voor.

Het stuk begint als Leopold dood is en opgebaard ligt in een lijkkist versierd met bloemen. Bongo gaat pissen, eerst op de bloemen, dan op de kist zelf. Geen woorden, maar daden.

De rest van het stuk is een lange flash-back, behalve dan weer op het einde.

In dit deel draaft Bongo telkens op als een soort boy, net als in de koloniale periode. De zes andere Congolezen dienen als decorstukken: dode en opgezette lijken.

Op het einde van de flash-back worden ze levend, ze slaan en schoppen het lijk van Leopold en hangen hem daarna op met een katrol. Bongo laat hem weer zakken en steekt hem definitief in zijn lijkkist en sluit het doek.

 Heel dit symbolische stuk pantomime met Congolezen ontbreekt blijkbaar in de versie van Raven Ruëll. Volgens mijn Congolese kennis begint de voorstelling met Bongo die de scène met een stofzuiger schoon maakt, zijn groot geslacht laat zien en verder in het stuk krijg je nog wat van dat soort blanke grappigheden te zien.

Blijkbaar is vooral Raven Ruëll de neo-koloniale toer opgegaan, meer dan Hugo Claus. En dat werd hem ook al indertijd met Missie verweten.

Lucas Catherine

 

Lucas Catherine is auteur van ‘Kongo’, een voorgeschiedenis, EPO 2017

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!