Antidepressiva

Van alle CM-leden die in een woonzorgcentrum verblijven, nam 39 procent in 2016 gedurende minstens dertig dagen een antidepressivum. Tegenover eerdere studies is dat nauwelijks een verbetering. Dat is verrassend, want sinds 1 april 2015 worden geneesmiddelen in woonzorgcentra per eenheid aangerekend, bijvoorbeeld niet meer per volledige doos, maar per pilletje. De maatregel had net als bedoeling om overgebruik van medicatie tegen te gaan.

Even verontrustend, meer dan de helft van de bewoners die een antidepressivum gebruiken, krijgt een antidepressivum dat eigenlijk niet aanbevolen wordt voor ouderen. Het gaat om geneesmiddelen die voor deze leeftijdscategorie niet aanbevolen worden, hinderlijke bijwerkingen hebben of eerder voor andere ziektes voorgeschreven worden.

Van zodra iemand wordt opgenomen in een woonzorgcentrum stijgt de kans op gebruik van antidepressiva met 18 procent. Vaak gaat het om langdurig tot blijvend gebruik. Bewoners van woonzorgcentra gebruiken ook meer antidepressiva dan ouderen met een gelijkaardig zorgprofiel die nog thuis wonen (respectievelijk 46 tegenover 32 procent). 

Antipsychotica

Ook het gebruik aan antipsychotica bij ouderen is zorgwekkend. Deze medicatie heeft een remmend effect op angst en opwinding, maar wordt normaal gezien gebruikt om de symptomen van wanen en hallucinaties tegen te gaan.

Van alle bewoners in een woonzorgcentrum (CM-leden, 2016) gebruikt maar liefst 19 procent antipsychotica. Van zodra iemand in een woonzorgcentrum opgenomen wordt, stijgt het verbruik van antipsychotica met bijna 40 procent. Ook hier gaat het meestal om langdurig gebruik. Ouderen die thuis wonen, gebruiken beduidend minder antipsychotica dan mensen met een gelijkaardige zorgbehoefte in een woonzorgcentrum (respectievelijk 7 tegenover 24 procent).

Grote verschillen

De cijfers zijn zonder meer alarmerend. “Als gezondheidsfonds pleit CM voor een doordacht gebruik van antidepressiva en antipsychotica”, zegt Luc Van Gorp. “Natuurlijk kunnen deze geneesmiddelen voor sommige ouderen in sommige omstandigheden hun nut hebben, maar het mag geen automatisme worden om bij symptomen van neerslachtigheid of angst en opwinding meteen naar een pilletje te grijpen. Kwaliteitsvolle en waardegedreven gezondheidszorg draait om meer dan alleen maar medicatie. Luisteren, tijd maken voor bewoners, oprechte bezorgdheid en een ongedwongen omgang kunnen wonderen doen. Uit de meting van de kwaliteit van leven in Vlaamse woonzorgcentra van eind vorig jaar blijkt dat het net op dat vlak is dat veel woonzorgcentra tekortschieten. Om maar een voorbeeld te geven, rusthuisbewoners geven aan dat hen nauwelijks nog om hulp of om raad gevraagd wordt.”

Het kan anders. Dat bewijzen de grote verschillen tussen de woonzorgcentra. Voor de bewoners met de laagste zorgcategorie bijvoorbeeld, zijn er woonzorgcentra waar 46 procent antidepressiva gebruikt. In de best scorende woonzorgcentra is dat maar 12 procent. “Sommige woonzorgcentra zijn er al in geslaagd om het geneesmiddelengebruik terug te dringen. Zij zetten bijvoorbeeld in op intens overleg tussen behandelende artsen, personeel, bewoners en hun familie. Die ervaringen moeten zoveel mogelijk uitgewisseld worden, zodat andere woonzorgcentra mee op de kar kunnen springen.”

In woonzorgcentra moet de focus veel meer richting kwaliteit van leven vanuit waardegedreven zorg, vindt CM. “Met de resultaten van ons onderzoek willen wij als gezondheidsfonds het debat openen over levenskwaliteit in woonzorgcentra. Die ga je lang niet altijd verbeteren met een pilletje. Om bewoners een gelukkige oude dag te bezorgen, moeten we veel meer inzetten op preventie. Als samenleving is het onze plicht om te investeren in ouderenzorg en onze zorgorganisatie zo in te richten dat bewoners zich thuis voelen en gewaardeerd weten. We moeten indien nodig bereid zijn hiervoor de bestaande normen en regels in vraag te stellen. Alleen op die manier kunnen we het gebruik van antidepressiva en antipsychotica naar beneden krijgen.”