De cultuurstrijd die N-VA voert, heeft er weer een nieuwe episode bij. Na de klopjacht op werkloze kunstenaars, de afbraakpolitiek van de federale kunstinstellingen en de censuurpolitie op kritische stemmen uit het brede culturele veld is er nu ook de regelrechte criminalisering van kunstenorganisaties: onder het mom van maatschappelijk engagement is de cultuursector handlanger in mensensmokkel, aldus parlementslid Meremans in een opinie op Knack.be.

Met deze aanpak kiest N-VA voor het paaien van de rechtse achterban, gedreven door een aversie voor de cultuurwereld zoals we die alleen kennen van de verdachtmakingen van het Vlaams Belang. Cultuurmanagers die voor ‘de goede vrede’ blijven beweren dat N-VA gewoon een partij is als alle anderen, moeten hun zelfbedrog bijstellen.

Meremans miskent de verontwaardiging na de brute inval in een laagdrempelig, open cultuurhuis in Brussel en kiest voor een scheve framing: cultuurorganisaties zouden vinden dat je ze niet mag controleren, omdat ze vrijhavens zijn waar het er wild en wetteloos aan toe mag gaan. ‘Je zou zelfs niet eens de vraag mogen stellen of hun activiteiten wel stroken met datgene waarvoor subsidie in eerste plaats verkregen is.’

Een theatrale overdrijving, want die bevraging is continu en zelfs obsessief aan de gang, ondermeer door de parlementaire vragen van de heer Meremans en zijn ploeg. Bovendien kon de politie Globe Aroma slechts betrappen op activiteiten waarvoor ze ook subsidies krijgt: nieuwkomers en asielzoekers helpen te participeren aan onze samenleving. Het is vooralsnog niet de taak van een cultuurhuis om mensen bij de ingang te fouilleren en aan identiteitscontrole te doen.

Aufmachen ist aufmachen!

Meremans blijft bewust doof voor de verontwaardiging: die komt vooral door de brutaliteit van de razzia tijdens de opening van een tentoonstelling. Meer dan twintig agenten, matrak in aanslag, vielen binnen. Iedereen moest de handen op het hoofd leggen, sommigen vielen in het rumoer op de grond, mensen werden opgepakt en tot diep in de nacht verhoord.

Wie een filmpje maakte met z’n telefoon moest dat onder dwang verwijderen. Wat onwettelijk is. De artistiek directeur werd in de boeien geslagen voor de ogen van het publiek. Twee mensen zonder papieren op zak werden afgevoerd naar een gesloten centrum. Dat noemt N-VA gewoon een ‘controle van de vzw-wetgeving’?

De Dienst Vreemdelingenzaken was samen met de politie op pad. De inval steunt op de dubieuze antiterreurwetgeving die terugkerende Syriëstrijders moet opsporen. De uitzonderingstoestand als opportuniteit voor de uitbouw van een politiestaat, weet je wel? Of hoe een deradicaliseringsbeleid leidt tot het radicaliseren van repressie op gewone mensen.

Waar Meremans over zwijgt, is dat de razzia als provocatie een onderdeel is van een bredere campagne om het engagement te breken van burgerplatformen en organisaties die proberen op te vangen wat de overheid bewust nalaat te doen: vluchtelingen helpen.

Het gaat niet om een willekeurige controle maar om een bewuste intimidatie. De inzet: trauma en schrikeffect. Het zit N-VA natuurlijk hoog dat steeds meer gewone mensen toch het initiatief blijven nemen om solidair te zijn met mensen in nood, bijvoorbeeld in het Maximiliaanpark.

Globe Aroma probeert in vertrouwen te werken met een erg kwetsbare groep mensen en dat kan alleen als je een veilige en integere context kan creëren. Dat moest kapot, in opdracht van Jambon en zijn opkuis-Kanaalplan.

Meremans bestormt prompt daarna de media en laat het uitschijnen alsof het om een decadente en elitaire vrijzone ging die zich boven de gewone mensen en de wet stelt. Na de gespierde inval, de scheldende aanval.

Culpabiliseren als beleidscultuur

De keuze om de situatie systematisch te verdraaien is veelzeggend: gewone mensen die weigeren weg te kijken, zouden plots een bende verwaande ordeverstoorders zijn die zich beter voelen dan gewone mensen.

Op het moment dat N-VA nog maar net probeerde om de onschendbaarheid van woningen op te heffen, dat Homans hakt in het Agentschap Integratie en Inburgering, pretendeert Meremans dat hij de inval in Globe Aroma verdedigt ‘in naam van de rechtstaat.’

Ondertussen gaat Theo Francken gewoon door met het uitleveren van Soedanezen aan een folterregime en veegt Jambon als minister van Binnenlandse zaken zijn voeten aan de scheiding der machten. N-VA verdedigt alleen de rechtsstaat en de mensenrechten als het in haar kraam past.

Deze dubbele moraal is een treffend voorbeeld van wat cultuurwetenschapper Ico Maly in zijn nieuw boek Nieuw Rechts (2018, EPO) omschrijft als de aanpak die we kennen van Trump of Wilders: wanneer je zelf uit de bocht gaat, schuif je de schuld op een ander en draai je de rollen om. Het zijn de migranten (en links) die de oorzaak zijn van het falen van het migratiebeleid. Het zijn de migranten (en links) die onze sociale zekerheid in gevaar brengen, enzovoort.

Zij zijn laf en hypocriet, wij maken de moeilijke en moedige keuzes. Niet door mensen te helpen die op de bevroren straat liggen. Nee, door ze te laten creperen om zo het ‘aanzuigeffect’ te vermijden. Laat mensen verzuipen, geef ze geen medische hulp, want je zou de dood van vele anderen op je geweten halen? Een driest excuus om onze verantwoordelijkheid voor het leed dat vluchtelingen nu al dagdagelijks meemaken, in naam van de menselijkheid af te wimpelen.

Dat de rechtse migratiepolitiek van mensensmokkel big business maakt, wordt toegedekt door de vinger te wijzen naar kleine cultuurvzw’s die nieuwkomers wat sociale context of gewoon wat soep willen geven. Maak medemenselijkheid verdacht, tot zover de cultuurvisie van N-VA.

Scoren op kap van de kunsthuizen

Terwijl je zelf electoraal wilt scoren door migratie als thema op te kloppen, verwijt je hulpverleners dat zij alleen maar hun migratiebusiness in stand willen houden. Maak van vreedzame kunstenaars en gevaarlijke terroristen één pot nat, zo kan je jezelf als de fatsoenridder profileren.

De nieuwrechtse inbreuken op een menselijke samenleving worden verpakt als iets moreel superieur, een moedige strijd voor orde en rechtschapenheid. De ander die zich engageert, krijgt het label van pretentieuze Gutmensch opgeplakt.

En een verkwister van belastinggeld, uiteraard. Meremans gaat nog verder: de cultuurwereld is een elite die ons allen in het belang van haar eigen privileges doet afglijden naar ‘de Middeleeuwen, toen er ook van die vrijplaatsen waren waar lokale krijgsheren geen recht hadden te komen’.

De keuze, aldus N-VA: ‘het verschil tussen een geordende beschaving en de chaos waar mensen met mindere nobele bedoelingen gebruik van zullen maken.’ Het culpabiliseren van een vzw die werk maakt van integratie illustreert weliswaar vooral dat het N-VA-discours van een inclusieve samenleving relatief is.

Meremans’ mediagenieke tegenstelling tussen geordende samenleving en chaos dient om een pijnlijke realiteit te verhullen: de tegenstelling tussen basisrechten en politiestaat.

‘I Can’t Work Like This’

Opmerkelijk is ook hoe Meremans de kritiek van cultuurmakers ineens doortrekt naar ‘hypocriet links’ dat warm en koud zou blazen omdat ‘ze wel voor een terugkeerbeleid zijn maar controles niet ok zouden vinden.’ Die valse tegenstelling is een variatie op het thema: je gaat akkoord met onze aanpak of je bent voor open grenzen. Het punt dat N-VA mist is dat veel mensen inderdaad niet akkoord zijn met het huidige terugkeerbeleid inclusief de folterdeals van Theo.

Wat N-VA frustreert is de burgerlijke ongehoorzaamheid. De realiteit waar ze het moeilijk mee hebben is dat de civiele samenleving en gewone mensen alsnog datgene proberen op te vangen waar hun beleid faalt.

Het beste antwoord op de nieuwrechtse intimidatiepolitiek is bijgevolg dat cultuurwerkers en anderen nog veel méér dan voordien hun armen uit de mouwen steken en niet langer aan de zijlijn blijven staan. Als de grenzen dicht gaan, zet dan op zijn minst de deuren open.

In de reader I Can’t Work Like This (2017) lezen we over de verschillende recente boycotts wereldwijd in de kunstwereld. Daaruit bleek dat censuur en intimidatie als een ethische grens geldt. ‘Een morele grens is flagrant overschreden’, zo verklaren vele cultuurwerkers vandaag in De Morgen. In een Open brief geven kunstenaars aan dat ze volharden in hun samenwerking met Globe Aroma. Hoog tijd voor een algemene boycott dus: hang ze ondersteboven, die Vlaamse vlaggen en kies voor burgerlijke ongehoorzaamheid.

Een collectieve reactie van Brusselse directeuren van kunstinstellingen windt er geen doekjes om: Als de meest kwetsbare inwoners van onze steden verworden tot opgejaagd wild, worden wij allemaal deel van een jachtgebied.”

“De inval van vrijdag bij Globe Aroma is geen detail. Als de vele kleine oplossingen voor de integratieproblematiek in het vizier komen als hét grote probleem, naderen we een essentiële grens: die tussen menselijke basisrechten als culturele ontplooiing en blind staatsgeweld. Wapens richten op mensen die aan theater of fitness doen, is die grens voorbij.”

“Daarom vragen we van de betrokken beleidsmakers, ministers Jambon en Gatz voorop, een helder signaal. Zullen wij stoppen met ons cultureel of sportief te bekommeren om nieuwkomers, of stoppen jullie met ze af te schrikken? Het antwoord zal ons leren voor welk soort samenleving we binnenkort kunnen stemmen.”

Robrecht Vanderbeeken is vakbondsverantwoordelijke voor ACOD Cultuur.