Het is een traditie dat de voorzitter van sp.a mee het glas komt heffen op de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie van ACOD, de centrale van de openbare diensten van de socialistische vakbond.

Twee dagen later verslikte menig syndicalist zich weliswaar in de koffie bij het lezen van de ronkende verklaringen van Crombez over het ‘nieuw socialisme’ in de krant. Een toekomstbegroting 2060, zo klonk het, die werk maakt van wat heet nieuwe gelijkheid, nieuwe zekerheden en nieuwe oplossingen.

Nieuwe oplossingen? De focus ligt als vanouds op economische groei – want “investeren in mensen kan alleen als de economie bloeit” – en sp.a zet daarvoor andermaal in op neoliberale instrumenten zoals privaat-publieke projecten en fiscale hefbomen (taxshelters en andere verdienmodellen voor beleggers) om private investeringen aan te moedigen.

Frontale aanval

Nieuwe gelijkheid? Eerder dan de financiering van onze pensioenen te garanderen – die trouwens tot de laagste in Europa behoren – kiest Crombez voor een interne herverdeling door te besparen op de pensioenen vanaf € 3.000 bruto (€ 2005,45 netto). Lagere pensioenen betekent ook lagere koopkracht, dat gaat ten koste van de economie en dus de groei die sp.a beoogt.

€ 2005,45 netto, dat gaat ook niet over gepensioneerde hoge ambtenaren zoals generaals of rechters, zoals Crombez laat uitschijnen. Dat is het pensioen van leraren, brandweerlui, verplegers, enzovoort, na 42 jaren hard werken. Een gemiddeld rusthuis – zonder medische kosten, kapper, tv- en telefoon, kamerbediening en persoonlijke uitgaven – kost overigens al gauw € 1.690.

Pijnlijk daarbij is dat sp.a een principe wil doen sneuvelen: ambtenarenpensioenen liggen gemiddeld hoger dan de pensioenen in de privé (het maximumpensioen bedraagt er € 2988,45 bruto) om de jobs in de openbare diensten aan te moedigen en ook om in het sociale overleg over de pensioenen in de privé een stok achter de deur te hebben bij eventuele besparingsrondes. De pensioenen in de privé verhogen, niet die van de ambtenaren verlagen: dat is de gelijkheid waar vakbonden voor ijveren.

Daarnaast pleit Crombez doodleuk voor een cut van zomaar eventjes € 11 miljard in de openbare diensten. Zogezegd om de papierwinkel te verminderen. Maar iedereen die in de openbare diensten werkt, weet dat zo’n liberaal riedeltje niet overeenstemt met de realiteit.

Gevaarlijke strategie

Administratieve vereenvoudiging is vanzelfsprekend wenselijk, er blijft desondanks meer dan genoeg werk te verzetten in publieke dienstverlening. En een kleinere overheid is niet noodzakelijk goedkoper als blijkt dat je dan op private diensten aangewezen bent.

Sp.a speelt strategisch tevens een gevaarlijk spel. Want wat moeten N-VA en Open Vld nu uit hun mouw schudden om het verschil met de sociaaldemocraten duidelijk te maken? 15 miljard besparen? 20 miljard? De ambtenarenpensioenen vanaf € 2.000 bruto plafonneren?

Open Vld gaf in haar reactie op het nieuw socialisme van sp.a al aan dat ze het aftoppen van de ambtenarenpensioenen va € 3.000 al te drastisch vinden! Dat worden surrealistische onderhandelingen.

Liberaal versus socialistisch

Het nieuw socialisme van sp.a blijft in ideologisch opzicht vanuit een liberale logica redeneren. Voor liberalen dient de sociale zekerheid zich te beperken tot het bestrijden van armoede.

Wie bijvoorbeeld meer wilt voor zijn pensioen moet zich maar verzekeren op de private markt. Zo drijf je mensen in de richting van dure en risicovolle verzekeringen waar vooral het bankwezen beter van wordt. Ieder voor zich en de markt voor ons allen?

Een sociale visie zet daarentegen in op behoud van levenskwaliteit. Inzake pensioenen behoud je een deel van je loon, bijvoorbeeld drie vierde, omdat je daar ook sociale bijdragen voor betaalde.

Natuurlijk, er moet ook een maximum zijn en het is belangrijk dat de factor ongelijkheid zo klein mogelijk blijft. Een factor 2 bijvoorbeeld, van 1.500 minimum tot pakweg 3.000 netto maximum.

Parlementairen, diplomaten en directeur-generaals hebben weliswaar veel hogere pensioenen die ze ook nog eens aanvullen met een private verzekering. Maar laat deze excessen geen excuus zijn om dan maar meteen in de ambtenarenpensioenen te snijden vanaf € 2.000 netto.

Clichés herhalen

“Geen eindeloze audits, evaluaties of andere rompslomp meer maar mensen die de handen uit de mouwen steken”, zo vatte Crombez de motivatie van zijn besparingsplan samen. Een slag in het gezicht van vele ambtenaren die overuren kloppen om studies, verslagen en administratie rond te krijgen. Het cliché van die overbetaalde, overbodige en nuffige ambtenaar is weer eens bevestigd. Was dat nu nodig?

De regering Di Rupo schrapte duizenden overheidsjobs. Onder de vorige Vlaamse regering daalde het ambtenarenkorps met 7 procent. Deze regering kiest ervoor om twee op de drie ambtenaren die op pensioen gaan niet te vervangen. Het nieuw socialisme van sp.a houdt die koers aan. Hoezo, ‘nieuw’?

‘Door te snijden in de overheid bespaar je tonnen geld en gaan diensten als vanzelf beter functioneren.’ Donald Judt, auteur van Ill Fares the Land (2010), wees er jaren geleden al op dat dit win-win waanidee al meedraait sinds de Thatcher-jaren. Zijn boek bespreekt een andere realiteit: diensten worden duurder, efficiëntie daalt, minder mensen worden geholpen.

Gemiste kans

Bij lokale besturen zijn er weliswaar medewerkers te vinden die met de rug naar de burger toe werken, met één oog op de klok. Maar er zijn evengoed medewerkers die tijd noch uren kennen en doorwerken in het weekend. Ze zijn extra gemotiveerd in hun job omdat ze het algemene belang voor ogen hebben. Een nieuw socialisme mag dat wel eens voor het voetlicht brengen.

De privé stelt daarentegen mensen in dienst die ervoor moeten zorgen dat klanten hun garanties niet terug betaald krijgen, die de kost op dienstverlening moeten drukken door klachten af te wimpelen. U denkt er de callcenters zelf maar even bij.

Veel overheidsmanagers zijn trouwens stressbestendiger dan hun collega’s uit de privé en slagen erin administratief heel complexe klussen te klaren. Toen Tax On Web online ging en voorspelbaar haperde, werd er gelachen. Maar intussen zijn de kinderziektes uitgezweet en maken miljoenen mensen er gebruik van. Nu hoor je niet, ‘handig, goed gedaan overheid!’

Natuurlijk, de belastingdienst of bijvoorbeeld de dienst bouwaanvraag, dat gaat doorgaans om regelgeving die sommige burgers liever zien verdwijnen, hoe noodzakelijk ze ook is voor een rechtvaardige organisatie van onze samenleving.

Op veel openbare diensten, niet toevallig bijvoorbeeld bij de sociale inspectie of de dienst fiscale fraude, is er vandaag vooral een tekort aan personeel. Crombez kent nochtans het probleem, hij was staatssecretaris voor fraudebestrijding.

Kortom, met z’n verkiezingscampagne heeft sp.a de kans verkeken om eens tegen de blauwe stroom in te gaan met een boodschap die we vandaag veel te weinig horen: ‘leve de ambtenaar!’

Robrecht Vanderbeeken is vakbondsverantwoordelijke voor ACOD Cultuur.