Inderdaad, vorig jaar noteerde de VDAB een goede 258.000 vacatures, een stijging van bijna 14 procent. Tegelijk waren er eind 2017 202.000 Vlaamse werkzoekenden, een daling van 5,9 procent. De conclusie van zowel werkgevers als bevoegde ministers: de arbeidsmarkt moet om. Waarop een aantal min of meer bekende recepten volgen. Meer flexibiliteit, meer arbeidsmobiliteit, activeer de werklozen en controleer ze beter. Opvallend in alle voorstellen, de antwoorden moeten volledig van de kant van de werkzoekenden en werknemers komen. Zij moeten zich flexibeler en mobieler opstellen, en vooral harder hun stinkende best doen.

258.000 of 18.000

Serieus? Toch maar even kijken naar de cijfers. Van de 258.124 vacatures op de site van de VDAB waren er nog 228.714 op grondgebied Vlaanderen. Dat zijn al 30.000 vacatures minder. Van die 228.000 raakten 210.000 vacatures effectief ingevuld. Dat betekent dat in 2017 amper 18.000 of 7 procent van de vacatures niet ingevuld raakte. Of, voor 93 procent van de vacatures vond men wél een kandidaat. Over die cijfers hoorden we de werkgevers nog niet.

Moeten we echt op basis van 7 procent niet ingevulde vacatures met zijn allen flexibeler, mobieler en meer beschikbaar worden?

Maar goed, 18.000 vacatures die niet ingevuld raken is nog steeds een probleem. Alleen, moet dat dan een probleem zijn van iedereen die werkt én van iedereen die werk zoekt? Moeten we echt op basis van 7 procent niet ingevulde vacatures met zijn allen flexibeler, mobieler en meer beschikbaar worden? Bovendien, de reden voor het niet ingevuld raken van 18.000 vacatures zou wel eens helemaal niet bij de werkenden en werkzoekenden kunnen liggen. Daar zijn twee redenen voor.

Instroom

Toch is onze totale werkzaamheidsgraad in vergelijking met de rest van Europa helemaal niet zo goed. Met 72 procent bengelen we zelfs aan de staart van het peleton.

België is in Europa koploper in de werkzaamheidsgraad bij hooggeschoolden tussen 25 en 50 jaar. Bijna nergens anders zijn er meer van hen ingeschakeld in de arbeidsmarkt: 85,2 procent. Enkel in IJsland en Zwitserland ligt dat cijfer hoger. Toch is onze totale werkzaamheidsgraad in vergelijking met de rest van Europa helemaal niet zo goed. Met 72 procent bengelen we zelfs aan de staart van het peleton. Slechts drie landen doen het slechter. Spanje, Italië en Griekenland. Niet toevallig drie landen waar de kredietcrisis van 2008 zeer hard toesloeg.

Hoe komt dat? Eenvoudig: de werkzaamheid van al wie NIET hooggeschoold en jong genoeg is. Zo werkt amper 46,7 procent van onze 55+ers (Zweden 75 procent, Duitsland 68 procent). Voor personen met een handicap ligt het cijfer op 41 procent, en dat is dalend. Ook onze laaggeschoolden doen het met 50,4 procent lager dan het Europees gemiddelde. En dat mensen met een migratieachtergrond lager dan gemiddeld toegang hebben tot de arbeidsmarkt was u waarschijnlijk ook nog niet vergeten.

Het lijkt ons sterk dat in heel Europa enkel de Vlaamse ouderen, laaggeschoolden of mensen met een handicap of migratieachtergrond werkonwillig zouden zijn en daarom onder druk gezet moeten worden of extra gecontroleerd. Zou het omgekeerd misschien kunnen dat de werkgevers te kieskeurig zijn?

Steeds meer mensen, zo leren andere statistieken, kunnen immers de stijgende werkdruk niet meer aan.

Uitstroom

Bovendien is er ook nog de vraag waarom er zoveel vacatures zijn. Door de groeiende economie, zo wordt ons voorgespiegeld. Maar is dat wel het hele verhaal? Steeds meer mensen, zo leren andere statistieken, kunnen immers de stijgende werkdruk niet meer aan. Het aantal langdurig zieken stijgt (in 2017 zo maar even 400.000) en vooral het aantal mensen dat langer dan een jaar ziek is. Tussen 1996 en 2015 steeg hun aantal van 169.831 tot 346.971 of meer dan 177.000 extra. Nog eens 780.000 Vlaamse werknemers gaven in 2016 aan dat werkstress een negatieve impact had op hun functioneren. 1 op 6 werkende Belgen loopt risico op burn-out. Vacatures iemand? Waarom wijst geen enkele expert op die vaststelling?

Antwoorden

De vraag is of de voorstellen die vandaag op tafel liggen bovenstaande vaststellingen aanpakken. Meer druk op werkzoekenden zal niks veranderen aan de kwaliteitsvereisten van de vacatures. En een hogere arbeidsmobiliteit of zelfs meer arbeidsmigratie verandert niks aan onze slechte cijfers op vlak van werkzaamheid. Erger, bij zowel de Vlaamse als de federale regering zien we dat nieuwe maatregelen die cijfers zelfs slechter dreigen te maken. Zo steeg het aantal leefloners bij jongeren dramatisch (1 op de 3 leefloners is nu jonger dan 25) na de afschaffing van de wachtuitkering. En afgelopen jaar sneuvelden opnieuw twee Vlaamse maatregelen voor kansengroepen. Zo krijgen oudere werknemers straks geen bonus meer als ze voor een lager loon elders aan de slag gaan en doekte minister Muyters het PWA-systeem op waarin 11.000 van de allerzwaksten toch nog konden bijdragen aan de economie.

Verspil geen talent

Wat dan wel? In essentie moeten we af van het idee dat de arbeidsmarkt iets is dat we met flinke uitspraken en ‘strenger zijn’ kunnen bijsturen. De arbeidsmarkt is een boom met talloze vertakkingen. Oplossingen situeren zich daarbij steeds op de lange termijn.

Mogen we enkele suggesties doen?

• Investeer in het potentieel van mensen en zorg voor meer opleidingen
• Investeer in arbeidsorganisatie en de kwaliteit van werk zodat je mensen langer houdt
• Investeer in werkbaar werk zodat er minder mensen uitvallen
• Investeer in ongebruikte talenten: ouderen, laaggeschoolden, personen met een handicap en migranten
• Doorbreek het mantra van de vacature waar alsmaar meer gevraagd wordt en ga naar vacatures die op langere termijn kijken

Er is nog zeer veel talent beschikbaar, zowel in als buiten de bedrijven. Verspil het niet.

En stop vooral met te doen alsof je de zelfverklaarde krapte op de arbeidsmarkt kan beantwoorden met simpele verhalen van wortels en stokken. Er is nog zeer veel talent beschikbaar, zowel in als buiten de bedrijven. Verspil het niet.

Deze blog verscheen eerder op hln.be

Dit artikel verscheen ook op ABVV-Experten.

Auteur Philippe Diepvents, directeur studiedienst Vlaams ABVV