Johan Verbruggen en Peter Keus, twee onderzoekers van de Nederlandsche Bank gingen na hoe de Nederlandse economie het deed tussen 2002 en 2017. Blijkt dat Nederlandse ondernemingen in die periode vooral succesvol waren door goederen te exporteren. In de Europese Unie doet enkel Duitsland het beter op dat vlak.

Dat Nederland tegelijkertijd toch een middenmotor bleef qua groei ligt volgens de onderzoekers aan de slabakkende groei van de particuliere consumptie. Per hoofd van de bevolking bleef die nagenoeg gelijk sinds 2002, waar andere landen een groei optekenden van 10 tot zelfs 25 procent.

De twee onderzochten ook waarom die consumptie achterbleef. Zij stellen vast dat het deel van het nationale inkomen dat naar lonen vloeit scherp gedaald is in Nederland. De opkomst van flexwerk zou daar één van de grote boosdoeners zijn. Een ander onderzoek van De Nederlandsche Bank wees vorige week aan dat de helft van de daling van het arbeidsaandeel toegeschreven kan worden aan de doorgeschoten flexibilisering van de arbeidsmarkt.

Dankzij die flexibilisering kunnen werkgevers beroep doen op goedkopere werknemers en dat ging dus ten koste van de consumptie en de economische groei.

Die enorme toename van flexwerk zie je in de cijfers: in 2004 had nog 73 procent van de werkende bevolking een vast contract. In 2010 was dat al gedaald naar 67 procent en in 2017 werkte nog maar 61 procent in vaste dienst. Het aantal mensen met een tijdelijk contract en de zogenaamde zzp’ers steeg gestaag (zelfstandigen zonder personeel kan je vergelijken met freelancers, maar vaak gaat het om schijnzelfstandigen, dat wil zeggen mensen die eigenlijk maar één opdrachtgever hebben).

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat hun inkomen gemiddeld lager is dan werknemers en ook lager dan zelfstandigen met personeel. In 2012 was maar liefst 15 procent van de zzp’ers arm. Bij de werknemers in loondienst zijn er 2 procent ‘working poor’.

In het regeerakkoord van het rechtse kabinet-Rutte III wordt beloofd iets te doen aan de precarisering bij de flexwerkers. Het akkoord wijst er zelf op dat flexwerkers moeilijker een hypotheek kunnen afsluiten en geen betaalbare huurwoning kunnen vinden.

België, op één na traagste groeier

Nu zou dat een les kunnen zijn voor de Belgische regering. België kampt momenteel met lage groei in vergelijking met de andere eurolanden. Alleen Italië groeit nog trager. Landen als Oostenrijk, Finland en Nederland steken ver boven ons uit.

Maar de regering-Michel kiest er voor om de arbeidsmarkt nog flexibiler te maken. Geen enkel regeringslid nam het op voor de werknemers van Deliveroo die weken actie voerden tegen de invoering van het zelfstandigenstatuut bij de koerierdienst.

Van alle soorten banen groeiden de interimjobs het hardst de afgelopen jaren. Volgens een studie van de Sociaal-Economische Raad Vlaanderen (SERV) stijgt ook het aantal freelancers snel. In Vlaanderen werken nu ongeveer 120.000 mensen freelance, vooral in de wereld van communicatie en managementadvies en in de culturele sector. Dat aantal is tussen 2004 en 2013 met 53 procent gestegen.

Werkgeversorganisatie Voka vindt dat het allemaal nog niet snel genoeg gaat. Eind vorig jaar publiceerde de organisatie een paper over de verdere flexibilisering van de Belgische arbeidsmarkt. Voka ijvert onder meer voor een nieuw statuut tussen werknemers en zelfstandige in. Dergelijke freelancers zouden iets meer zekerheid hebben dan een zelfstandige – bijvoorbeeld in de vorm van een jaarlijkse betaalde vakantie – maar veel minder dan werknemers met een vast contract. Zo wil Voka geen zwangerschapsverlof en geen opzegtermijn bij ontslag.

Het Nederlandse onderzoek toont waar zo’n voorstellen op uitdraaien: meer winst voor de bedrijven, minder loon voor de werknemers, maar dus ook minder consumptie en minder groei. Zouden we toch nog Italië kunnen voor laten gaan in een ultieme poging om de rode lantaarn te pakken te krijgen?