Het beeld van de criminele, profiterende, radicale en onaangepaste migrant is in de nasleep van de vluchtelingencrisis door verschillende actiegroepen aan het verschuiven naar dat van de wanhopige, hulpbehoevende en dankbare vluchteling die door de verschillende nationale en Europese regeringen in de steek gelaten wordt.  ‘De migrant’, of althans het beeld ervan, wordt zo de inzet van de reeds ingezette verkiezingscampagne.

NV-A zet in op gevoelens van bedreiging bij de Vlaamse kiezer

Sedert 1991, na de electorale doorbraak van het Vlaams Belang in Vlaanderen, leeft onder de Vlaamse partijen de idee dat immigratie een zeer belangrijk thema vormt voor de Vlaamse kiezer. De zogenaamde traditionele partijen (met PS op kop) zouden te gemakkelijk asiel verleend hebben aan vluchtelingen, zonder hen voldoende te wijzen op de rechten en plichten van het land. Hierdoor zouden zij vrouwonvriendelijk, onvoldoende geïntegreerd en oververtegenwoordigd zijn in de werkloosheid -en criminaliteitsstatistieken. Na de aanslagen op de WTC-torens kwam daar ook nog eens ‘radicaal’ en ‘terroristisch’ bij.

Op hetzelfde moment werd ook een gecontesteerd onderzoeksrapport van Marion Van San gepubliceerd die “allochtone” jongeren linkte aan criminaliteit. Alle maatschappelijke problemen met asielzoekers en mensen van een andere etnische origine werden dus geculturaliseerd, hierdoor raakten de sociaal-economische verklaringsmodellen in de verdringing. Volgens dit culturaliserende verklaringsmodel moesten nieuwkomers zich aanpassen aan de ontvangende maatschappij en niet omgekeerd. De successen die nieuwkomers boekten werden niet benoemd of stilgezwegen. In deze context kreeg het beeld van de vluchteling als ongewenste indringer vorm.

Rechtse (en later ook centrumlinkse) politici en opiniemakers wezen telkenmale naar de bedreiging die “de Vlaamse kiezer” zou voelen tegenover migranten en dat dit gevoel “te lang genegeerd” werd door de traditionele partijen. Deze gevoelens van bedreiging onder de kiezers zouden zich voornamelijk op twee verschillende dimensies richten. Enerzijds zouden Vlamingen zich bedreigd voelen in hun symbolische ruimte. Door nieuwkomers zouden Vlamingen het gevoel hebben dat hun manier van leven bedreigd wordt door een buitenstaande cultuur.

Anderzijds zou het ook zorgen voor een gevoel van reële bedreiging. Vlamingen vreesden voor hun fysieke veiligheid (door criminaliteit en terrorisme), lagere uitkeringen, lagere pensioenen, minder sociale woningen, enzoverder.

In werkelijkheid zien we natuurlijk een mix van reacties tegenover deze opkomende superdiversiteit. Het kan inderdaad bij sommigen voor gevoelens van bedreiging zorgen, maar bij anderen het ook voor toenemend contact zorgen tussen nieuwkomers en oudere bewoners. Hierdoor kunnen geleidelijk gevoelens van bedreiging verdwijnen en eerder plaats maken voor tolerantie[1], empathie of vriendschap.

De initiële psychosociale reacties van bedreiging op migratie zijn voor rechtse politieke partijen echter een goudmijn. Deze gevoelens kunnen namelijk gemakkelijk versterkt worden door straffe uitspraken van politici. De polariserende uitspraken van Vlaams Belang en N-VA dienen dan ook om er politieke munt uit te slaan. Of zij hiermee de waarheid onrecht aandoen, lijkt voor hen steeds minder van belang.

De uitspraken van De Wever over de last die migratie is voor de sociale zekerheid, werd al door verschillende experten genuanceerd en als ‘kortzichtig’ beschouwd.[2] Bovendien dient men de sociale zekerheid te beschermen door ze voldoende te financieren. Iets wat deze regering nalaat door, via de taxshift, werkgeversbijdragen fors te laten dalen.[3]

Ook eerdere negatieve uitspraken van N-VA kopstukken die de gevoelens van symbolische bedreiging tegenover vluchtelingen en mensen met een andere etnische achtergrond moesten aanwakkeren, bleken gebakken lucht. Denk bijvoorbeeld aan de uitspraak van ‘dansende moslims’ door Jan Jambon.[4] Ook vertelde Jambon onlangs in De Afspraak dat het aantal Soedanezen door de stopzetting van de repatriëring in het Maximilaanpark exponentieel is toegenomen. Deze uitspraak werd vrij snel afgedaan als onwaar.[5] Maar het creëert wel een beeld van een ‘overrompeling’ van vluchtelingen. Een overrompeling waarbij N-VA tegengewicht kan bieden.

In het licht daarvan moet men dan ook de tweets van Theo Francken lezen. Zij zijn vooral stemmenmakerij en geven niet aan wat er momenteel aan het gebeuren is op het vlak van migratie. Hij haalt verschillende keren sterk uit naar ‘illegale, criminele immigranten’ en kondigt hun gedwongen terugkeer fier aan op twitter. Tegelijkertijd heeft zijn beleid het grootste aantal asielzoekers erkend als vluchteling sinds 2008. De uitleg hiervoor is tweeërlei[6]. Enerzijds was er sedert 2015 een migratiestroom op gang gekomen waarop het land geen enkele invloed had. Dit is voornamelijk een Europese fenomeen waarbij vluchtelingen via de middellandse zee of via de balkanroute naar Europa komen. Anderzijds is hij met handen en voeten gebonden aan internationale verdragen en de beslissingen van het Commissariaat-Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen. De harde taal kan hij voorlopig niet omzetten in een hard beleid, waardoor hij steeds verder tweet in de hoop de rechtse kiezer steeds meer voor zich te winnen om het beleid verder aan te passen. Ook probeert hij via juridische weg, breed uitgesmeerd op de sociale media, een zo streng mogelijk beleid te voeren. Hierdoor raakt hij vaak in aanvaring met de nationale en internationale wetgeving.[7] Het dieptepunt is wat dat betreft waarschijnlijk nog niet bereikt. België riskeert hiermee internationaal steeds meer gezien te worden als een land dat er niet in slaagt vluchtelingen te beschermen. [8]

Het middenveld zorgt voor een ander beeld van de vluchteling

Het verhaal aan de linkerzijde is eerder gefragmenteerd. Terwijl de rechtse partijen volop asielzoekers trachten te framen als een bedreiging voor de manier van leven en de sociale zekerheid zien we dat de voornaamste oppositie tegen deze beeldvorming komt van NGO’s, actiecomités, burgerbewegingen en sympathiserende facebookgroepen die ontstaan zijn in de nasleep van de vluchtelingenstroom. De beklijvende beelden van mensen op de vlucht raakten een gevoelige snaar bij velen waardoor zij ‘iets’ willen doen. De foto van de verdronken kleuter, Aylan, die stierf terwijl hij met zijn gezin de middellandse zee wou oversteken, gingen bij velen dan ook door merg en been en zorgden voor een mobiliserend effect.

Een opvallend voorbeeld van de wijze waarop burgerinitiatieven en NGO’s het voortouw nemen in de meer humane behandeling van asielzoekers en transmigranten is dat van het negatief advies dat de gouverneur van West-Vlaanderen, Carl Decaluwé en de burgemeester van Brugge, Renaat Landuyt in de winter van 2016 aan het CAW en Dokters van De Wereld gaven. [9] Het CAW en Dokters van De Wereld wilden namelijk een info -en zorgpunt oprichten naar aanleiding van het toenemend aantal vluchtelingen die zich in Zeebrugge vestigden om de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk te maken. Het negatief advies maakte weinig indruk en uiteindelijk beslisten de organisaties om dit infopunt toch op te richten. Eerder hadden De Caluwé en Landuyt ook al het initiatief van de pastoor van Zeebrugge, Fernand Marechal, afgekeurd omdat het een aanzuigeffect zou hebben.[10] De pastoor zorgde voor slaapplaatsen, voeding en douches voor de vluchtelingen. De afkeuring door de twee politici maakte ook toen weinig indruk en de pastoor werd een cultfiguur op de sociale media en werd achteraf gehuldigd door de Liga van de mensenrechten en de West-Vlaamse afdeling van Groen voor zijn inzet voor de humane opvang van vluchtelingen.

Het laatste wapenfeit van steun aan vluchtelingen hebben we onlangs gezien aan het Maximiliaanpark te Brussel waar in geen tijd een solidariteitsnetwerk van enkele duizenden Brusselaars een razzia van de politie voorkwam om transmigranten op te pakken en op te sluiten. [11]

Waarom de linkse partijen een ander verhaal moeten brengen

De wil van deze individuen en organisaties om mensen in nood te helpen en de steun van medeburgers die ze hiervoor krijgen, lijkt dus niet alleen moreel juist en benijdenswaardig: het kan eveneens electoraal verzilverd worden. Dit kan op twee manier gebeuren.

Enerzijds door de kiezers te overtuigen van de onvolmaaktheden in de denkkaders van de rechtse partijen. Op dat punt heeft Carl Devos van de UGent gelijk dat het bij kiezers ontnuchterend kan werken dat de schattingen naar het budget voor migratie slechts zo laag uitvallen.[12] De taartdiagram van de sociale zekerheid waarin aangetoond wordt dat slechts een heel klein gedeelte gaat naar het leefloon van erkende vluchtelingen is dan ook een zeer sterk beeld dat gemakkelijk gedeeld en begrepen kan worden.

Anderzijds kan het voor politici ook veel stemmen opleveren om te wijzen op de oorlogen en schendingen van mensenrechten die er heersen in de wereld. En op de rol die een rijk land als België kan spelen in de opvang van mensen die in nood zijn. Veel mensen herkennen het beeld dat Jambon, De Wever en Francken van asielzoekers schetsen niet. Zij zien geen profiterende, illegale, radicale criminelen, maar gezinnen, mannen en vrouwen die op de vlucht zijn in zeer gevaarlijke omstandigheden en hier in zeer precaire omstandigheden moeten leven. Zij vragen naar politici die deze mensen in nood helpen en niet verder criminaliseert. Zij willen ook dat politici ingrijpen wanneer de politie de migranten aan het Maximilaanpark verwondt of besteelt bij hun arrestatie. [13]

Dat deze strategie geen politieke zelfmoord hoeft te betekenen, toonde Labour-voorzitter Jeremy Corbyn aan begin 2016 toen hij de vluchtelingkampen van Duinkerke en Calais in Frankrijk bezochte. Achteraf riep hij de regering Cameron op om meer te doen voor de vluchtelingen en een humaner beleid te voeren. Hij stelde ook voor om de bewoners van de vluchtelingenkampen die familie hadden in het Verenigd Koninkrijk toe te laten in het land (dit zou om zo’n 3.000 personen gaan). Sommige media zeiden dat zijn weigering om te pleiten voor een strenger immigratiebeleid electorale zelfmoord was[14], maar in de vervroegde verkiezingen van juni 2017 haalde Corbyn met Labour zijn grootste verkiezingswinst sinds 1997.

Willen de linkse Vlaamse partijen er werkelijk op vooruit gaan bij de komende verkiezingen zullen zij ook dit soort van lef moeten tonen. De rechtse dogma’s en stereotypen van asielzoekers bestrijden, het politieke verlengstuk zijn van de vele kiezers die wel pleiten voor een meer humane opvang van asielzoekers en transmigranten. Zij kunnen hier wel bij varen.

Noten

[1] http://zoeken.bibliotheek.be/detail/Henk-Meert/Van-balen-tot-onthalen-de-geografische-en/?itemid=%7Clibrary%2Fmarc%2Fvlacc%7C2788812

 [2] http://zoeken.bibliotheek.be/detail/Henk-Meert/Van-balen-tot-onthalen-de-geografische-en/?itemid=%7Clibrary%2Fmarc%2Fvlacc%7C2788812

 [3] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2018/01/26/de-sociale-zekerheid-behoort-toe-aan-wie-ertoe-bijdraagt

 [4] https://www.demorgen.be/binnenland/geen-bewijzen-te-vinden-voor-dansende-moslims-ba379580/

 [5] https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/01/13/hulporganisaties-spreken-jambon-tegen—geen-grote-toename-soeda/

 [6] https://jmeblommaert.wordpress.com/2015/08/25/die-arme-theo-francken-toch-over-de-staatssecretaris-voor-onbeperkbare-instroom/

 [7] https://www.demorgen.be/opinie/uitzetten-van-mensen-die-hier-geboren-zijn-laten-we-dit-zomaar-passeren-bf419c53/

 [8] https://www.demorgen.be/opinie/uitzetten-van-mensen-die-hier-geboren-zijn-laten-we-dit-zomaar-passeren-bf419c53/

 [9] https://www.demorgen.be/opinie/uitzetten-van-mensen-die-hier-geboren-zijn-laten-we-dit-zomaar-passeren-bf419c53/

 [10] https://www.demorgen.be/buitenland/pastoor-van-zeebrugge-over-vluchtelingencrisis-nazisme-is-blijkbaar-nooit-weggeweest-ba227277/

 [11] https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2018/01/22/ongeziene-solidariteit-duizenden-burgers-weten-grootscheepse-razzia-te-vermijden

 [12] http://www.knack.be/nieuws/belgie/hoe-raakt-links-uit-een-asieldebat-dat-door-rechts-geleid-wordt/article-analyse-958731.html?utm_source=Newsletter-01/02/2018&utm_medium=Email&utm_campaign=Newsletter-RNBOCHKN&M_BT=942088833729

 [13] http://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20171218_03249527

 [14] http://uk.businessinsider.com/corbyn-to-rule-out-immigration-cut-at-labour-conference-2016-9?r=UK&IR=T