Angsten, depressie en nachtmerries vloeien allemaal voort uit de stijgende onzekerheid waarmee kinderen en jongeren te kampen hebben. Kinderen in de ‘hotspots’ vrezen dat ze nooit meer herenigd raken met hun familie elders in Europa. In Duitsland en Zweden, waar de meeste niet-begeleide minderjarigen verblijven, krijgen kinderen nu ‘tijdelijke vergunningen’ waardoor ze niet in aanmerking komen voor gezinshereniging. Die kinderen, vaak jongens van zestien jaar, gaan kapot van de spanning en eenzaamheid, die bovenop het trauma van de reis komt.
De voortdurende onzekerheid en barslechte behandeling duwt kinderen ondergronds waar ze minder zichtbaar zijn en dus meer risico lopen. Massale uitdrijvingen en pushbacks in de Balkans, waar kinderen telkens weer de grens over geduwd worden, maken van hen een gemakkelijke prooi voor mensensmokkelaars. Veel kinderen geven toe dat ze liever zonder papieren door het leven gaan dan teruggestuurd te worden naar een land waar hun leven mogelijk in gevaar is.
Met initiatieven zoals een Europees netwerk van voogden en betere gegevensverzameling tracht de Europese commissie het probleem aan te pakken, maar dat blijft een druppel op een hete plaat tegenover het strenge grens- en terugkeerbeleid dat vele landen aanmeten.
Welke crisis?
Onder het mom van een crisis, trachten verschillende politici de grenzen af te sluiten en migratie te herleiden tot nul. De waarheid is dat vrijwel alle Europese lidstaten vandaag evenveel of minder asielzoekers opvangen dan voor de crisis startte. Dat terwijl Italië en Griekenland samen dertig procent van alle asielzoekers opnemen. Er is dus geen sprake van een crisis, wel van een acuut gebrek aan solidariteit tussen lidstaten.
Migranten maken 0,3 procent van de Europese bevolking uit, toch werd er tijdens Europese raadsbijeenkomsten van het voorbije jaar 40 procent van de tijd over hen gesproken. Waarom is dat? Een reden is dat veel mensen bang zijn voor het onbekende en voor mogelijke terreur. Die angst moet zeker aangepakt worden. Maar als politicus heb je dan de keuze: je kan die angst voeden of je kan als leider het hoofd koel houden en een redelijk antwoord bieden. Een gevoel van ‘imminente dreiging’ komt verschillende politieke partijen echter goed uit. Telkens als het op een ander beleidsdomein wat minder gaat, kunnen ze een onzichtbare vijand – ‘de migrant’ – uit de kast halen. Punten scoren door je volk te leren haten, het is erg cynisch. En het brengt duizenden kinderen in gevaar.
Het kan ook anders
Als landen op een eerlijke manier samenwerken en verantwoordelijkheid nemen, kan Europa gemakkelijk een antwoord bieden op migratiestromen. Natuurlijk moeten we onze grenzen controleren, maar migratie herleiden tot nul is niet mogelijk – en ook niet wenselijk. Laat ons daar eerlijk over zijn. In plaats van massaal geld te investeren in buitengrenzen, politie en defensie, kunnen we ook zekerheid en bescherming bieden, zowel in Europa als in landen van herkomst. De rechten die we zelf zo vanzelfsprekend vinden – recht op onderwijs, onderdak, gezondheidszorg – mogen we anderen niet ontzeggen. Niet elke asielzoeker heeft een plaats in Europa, maar een terugkeerbeleid werkt enkel als het mensen in hun waarde laat en oplossingen biedt in landen van herkomst. Het belang van het kind komt altijd eerst, en dat moet in de wet verankerd worden.
In een nieuw rapport geeft Save the Children een aantal concrete aanbevelingen voor een fair en humaan asiel- en migratiebeleid. Iedereen wint erbij als kinderen naar school kunnen gaan, gezond zijn en bescherming genieten. In de nasleep van Brexit kreeg de EU meer zelfvertrouwen. Dat vertrouwen kan alleen maar groeien als leiders samen ook dat laatste heikele punt – migratie – op een waardige manier aanpakken.
Dit artikel is een overname van een blog van Karen Mets.
