Opinie - Lise Vandecasteele

Sociale fraude: wie ondermijnt er nu eigenlijk de sociale zekerheid?

Terwijl N-VA-voorzitter Bart De Wever deze week op een debat fiscale ontwijking een 'burgerplicht' noemde, verscherpen de regering en lokale overheden de jacht op sociale fraude. Lise Vandecasteele, Antwerps OCMW raadslid (PVDA) en huisarts bij Geneeskunde voor het Volk, kent een aantal slachtoffers van die jacht.

donderdag 5 oktober 2017 14:04
Spread the love

Said* is vader van drie kinderen. Zijn gezin overleeft met een leefloon. Hij vindt geen werk en heeft geen recht op een werkloosheidsvergoeding. Hij heeft het moeilijk thuis. Zijn vrouw kampte een hele tijd met een depressie en zijn puberende dochter heeft suikerziekte en volgt niet altijd strikt haar therapie.

De laatste tien maanden had hij toch wat kunnen werken, voor 50 tot 150 euro per maand. Hij veronderstelde dat deze inkomsten automatisch doorgegeven werden aan het OCMW. Dat bleek niet het geval, en wanneer het Antwerpse OCMW dit ontdekte werd hij gesanctioneerd voor sociale fraude. Alle ontvangen leefloon van de laatste tien maanden werd teruggevorderd. Het gezin zit zonder inkomsten en met een schuldenberg. Said is radeloos en dat is zacht uitgedrukt. Advies van een advocaat: het enige dat je kan doen is zoeken naar procedurefouten. De sanctie van het OCMW is wettelijk.

Erik* laat me weten dat hij uit zijn sociale woning moet. De sociale huisvestingsmaatschappij heeft ontdekt dat hij eigenaar is van één twaalfde van een huis uit een erfenis.

Maria* verliest haar leefloon wegens verzwegen samenwoonst. Ze heeft sinds een klein jaar een nieuwe relatie en verblijft inderdaad heel regelmatig bij haar nieuwe partner. Maar samen gaan wonen was nog niet aan de orde, in de prille relatie. Een buur verklikte haar, waarop de dienst Controle en Inspectie van het Antwerpse OCMW een twaalftal onaangekondigde huisbezoeken deed. Ze was niet aanwezig thuis. Ze werd op het matje geroepen bij het OCMW comité om uitleg te geven, maar verliest haar leefloon.

De kruimels van de taart

De strijd tegen de sociale fraude is een prioriteit voor de federale regering. ‘Sociale fraude ondermijnt het draagvlak van onze sociale zekerheid’, zo schrijft minister Philippe de Backer (OpenVLD) in zijn actieplan tegen sociale fraude 2017. De Antwerpse OCMW-voorzitter Duchateau (N-VA) neemt deze prioriteit ernstig. Zo werd een speciale fraudecel opgericht bij de sociale huisvestingsmaatschappij, en zo zal er samengewerkt worden met een privébedrijf om onroerend goed in het buitenland beter op te sporen.

Drie jaar geleden maakte staatssecretaris Maggie De Block (OpenVLD) de resultaten bekend van een studie die ze bestelde rond sociale fraude bij OCMW’s. Wat bleek: in minder dan 5 procent van de dossiers van financiële hulpverlening bij de OCMW’s worden misbruiken vastgesteld. “Dit lage cijfer is in hoofdzaak te danken aan het doorgedreven sociaal onderzoek dat maatschappelijk werkers voeren, waarbij huisbezoeken en de raadpleging van digitale informatiestromen centraal staan.” concludeert de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten.i

De Franse econoom Gabriel Zucman onderzocht sociale fraude aan het andere uiterste van het champagneglas. “Belastingontduiking gaat al bij al over weinig mensen. Maar aan de top is het algemeen verspreid. Bij wie tot de categorie van de 0,01 procent rijksten op aarde behoort, met een vermogen van meer dan 50 miljoen dollar, is er 70 procent kans dat ze een rekening hebben in een belastingparadijs.” Het nieuws afgelopen week dat er 62 miljard euro doorgesluisd werd naar het belastingparadijs Dubai deed geen wenkbrauwen fronsen bij de bevoegde ministers. Als het om miljarden gaat lijkt sociale fraude te worden gelegaliseerd. Het versluizen van miljarden kan via een ‘extreem gunstig dubbel belastingverdrag’ dat België met Dubai afsloot.

Wie ondermijnt het draagvlak van onze sociale zekerheid? Als de ministers alle vingers wijzen op de muis die er met kruimels van de sociale zekerheid van door gaat, lijkt het opportuun onze rug te keren en te kijken wat er met de taart gebeurt.

Sociale onderbescherming

Terwijl het Antwerpse OCMW nieuwe maatregelen neemt om sociale fraude nog beter te detecteren, lezen we dat de armoede zegeviert in België. Zo blijkt toch uit het rapport van Deccenniumdoelen2017. Na tien jaar armoedebeleid zijn er amper 30.000 armen minder. Dat is nog geen tiende van het vooropgestelde doel. De kinderarmoede is gestegen tot 12 procent. En dat terwijl de globale welvaart en het globale vermogen in België is gestegen.

Het rapport maakt de kritiek dat de armoede structureel ingebed zit in de samenleving, terwijl het beleid er vandaag op gericht is de armen op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Als zij hun best doen werk te vinden, een betaalbare woonst te vinden, zich goed te gedragen en zich in te burgeren zullen ze verlost worden van armoede. ‘Goede’ armen worden gescheiden van de ‘niet waardige’ armen. Terug naar de tijd van de liefdadigheid. Het is deze filosofie die van sociale fraude bij leefloners en sociale huurders een prioriteit maakt.

Met een leefloon overleef je niet

Eén van de structurele maatregelen waar de meeste specialisten het over eens zijn is het optrekken van het leefloon tot aan de armoedegrens. Een alleenstaande krijgt 892 euro leefloon, dat bedrag ligt ver onder de armoededrempel van 1.115 euro per maand.

Dit wetende. Domiciliefraude wil zeggen dat je eigenlijk samenwoont met iemand maar dat verzwijgt, en dus een leefloon van alleenstaande (892 euro) krijgt in plaats van dat van samenwonende (595 euro). Sociale fraude is niet goed te praten. Maar hier wordt wel een falen blootgelegd van de overheid in de sociale bescherming. Misschien is het optrekken van het leefloon ook wel een efficiënte maatregel tegen sociale fraude.

Bovenal blijkt dat een groot deel van de mensen die recht hebben op een uitkering hier geen beroep op doet. Het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin onderzocht deze onderbescherming (2013). “Sinds een tweetal decennia neemt in wetenschappelijk onderzoek de aandacht voor de problematiek van onderbescherming beduidend toe. Deze groeiende aandacht voor onderbescherming gaat gepaard met toenemend empirisch bewijs dat niet-gebruik een omvangrijk sociaal fenomeen betreft. Over verschillende landen en programma’s heen worden niet zelden niet-gebruik-ratio’s van meer dan 40 procent vastgesteld.” Meer dan 40 procent van de mensen die recht hebben op één of andere uitkering, vragen die om allerlei redenen niet aan.

Sociale fraude bij leefloners en sociale huurders is geen probleem dat vandaag noopt tot extra maatregelen. Het is niet deze sociale fraude die onze sociale zekerheid ondermijnt. Het is de armoede die na tien jaar armoedebeleid zegeviert waar we een prioriteit van moeten maken. En net de jacht op sociale fraude vergroot – zoals blijkt uit de voorbeelden – de armoede. We moeten werk maken van een vermogenskadaster en een miljonairstaks, net om onze sociale zekerheid te versterken zodat het armoedeprobleem structureel kan worden aangepakt.

ihttp://www.vvsg.be/nieuws/Paginas/AmpersocialefraudebijOCMWs.aspx

*Omwille van de privacy gebruik ik fictieve namen.

take down
the paywall
steun ons nu!