Amnesty vraagt aan België om het spreidingsplan uit te voeren zoals voorzien en daarnaast extra inspanningen te leveren voor alle mensen die uitgesloten zijn van het plan en nood hebben aan bescherming. 

“In Griekenland en Italië zitten duizenden asielzoekers nog steeds vast in mensonwaardige omstandigheden. Dat is de bittere realiteit van vandaag. Het zwakke Europese spreidingsplan heeft daar weinig aan verholpen. De solidariteit met mensen op de vlucht staat in Europa op een heel laag pitje”, zegt Eva Berghmans, asielexpert van Amnesty International Vlaanderen. 

Relocatieplan bij voorbaat niet ambitieus

In 2015 bereikten meer dan een miljoen asielzoekers Europa via de Middellandse Zee. Velen van hen reisden vanuit Griekenland en Italië door naar andere EU-lidstaten. Naarmate routes werden afgesloten, kwamen meer mensen vast te zitten in Griekenland en Italië. Dit alles leidde tot spanningen tussen lidstaten. Daarom werd op het niveau van de Europese Unie een spreidingsplan uitgewerkt, op basis van solidariteit tussen de lidstaten.

Het relocatieplan dat werd uitgewerkt in september 2015 was reeds bij de totstandkoming onvoldoende ambitieus. De Raad van de Europese Unie wilde op twee jaar tijd slechts 160.000 asielzoekers verspreiden over de EU. België verbond zich er oorspronkelijk toe om 3.812 asielzoekers te reloceren.

“Het oorspronkelijke streefcijfer lag al niet hoog, maar het werd onmiddellijk nog verder naar beneden gehaald omdat het solidariteitsplan slechts van toepassing was op een beperkt aantal personen. Alleen mensen met een nationaliteit waarvan de erkenningsgraad minstens 75 procent bedraagt, komen in aanmerking voor dit spreidingsplan. In de praktijk is het plan dus enkel van toepassing op Syriërs en Eritreërs”, zegt Eva Berghmans.

Zo werd het totale streefcijfer van het Europese spreidingsplan teruggebracht van 160.000 tot 98.255. Het engagement van België werd bijgesteld tot 1.530 personen.

“Bovendien trad op 20 maart 2016 de EU-Turkijedeal in werking. Alle asielzoekers die nadien nog aankwamen in Griekenland worden uitgesloten van het Europese spreidingsplan. Dat is onbegrijpelijk want duizenden asielzoekers – velen van hen met een legitieme asielclaim – zitten reeds maandenlang vast in mensonwaardige omstandigheden in Griekenland”, zegt Eva Berghmans.

3.812 = 1.530 = 997

Van de 1.530 personen heeft België slechts 997 mensen gereloceerd. Dat wil dus zeggen dat zelfs de bijgestelde minimale quota niet gehaald werden. Daarom riep Amnesty International op maandag 25 september de Belgische overheid op om meer te doen om de opvangquota te halen en om mensen te helpen die op een andere manier bescherming nodig hebben, zoals via procedures voor gezinshereniging en via werkvisa’s. 

De mensenrechtenorganisatie wijst de overheid op cijfers die tonen dat het ook anders kan. Andere EU-lidstaten leverden meer inspanningen en hebben een groter deel van hun quota kunnen invullen. Het aantal personen gereloceerd door Malta overstijgt het initiële engagement. Ook Finland en Ierland hebben, in het licht van hun oorspronkelijke engagement, lovenswaardige inspanningen geleverd.

De Europese Commissie en de Raad hebben de lidstaten, met inbegrip van België, herhaaldelijk opgeroepen om hun inspanningen te verhogen en het relocatieproces te versnellen, verklaart Amnesty International. De cijfers tonen volgens Amnesty dat België op dit punt tekort is geschoten. 

België schiet tekort

Francken noemde deze kritiek “intellectueel oneerlijk”. Volgens hem is het geschatte aantal van 160.000 asielzoekers nooit gehaald, juist door de deal die later tussen Europa en Turkije gesloten is. Griekenland zou hierdoor zelfs bijna niemand meer hebben om te reloceren. “Ik kan geen mensen reloceren die nooit toegekomen zijn in Italië en Griekenland. Van de mensen die wel toegekomen zijn, nemen wij ons aandeel over.” 

Maar Amnesty vindt dat België wel degelijk tekort is geschoten in de uitvoering van het Europese relocatieschema dat volgens de organisatie al niet bijster ambitieus was. “Het is duidelijk dat België zich niet op de borst kan kloppen. Het relocatiemechanisme is slechts in zijn meest minimalistische interpretatie toegepast, en zelfs de bijgestelde quota zijn niet volledig ingevuld. Bovendien behoort het tot de discretionaire bevoegdheid van de lidstaten om ook een oplossing te bieden aan mensen die niet onder het enge toepassingsgebied van het relocatieschema vallen. In Griekenland en Italië zitten duizenden mensen die nood hebben aan bescherming. Het zou van werkelijke solidariteit getuigen als ook zij niet aan hun lot overgelaten worden”, besluit Eva Berghmans.