De EU en haar lidstaten haalden slechts 18 procent van het oorspronkelijke doel. De overige 82 procent van de 160.000 mensen wachten in Griekenland en Italië in slechte omstandigheden tot oververzadigde diensten hun vraag naar bescherming kunnen onderzoeken.

Ook België legde de lat steeds lager. Op basis van de initiële Europese raadsbesluiten had België zich ertoe verbonden om 3.812 asielzoekers over te nemen. Uiteindelijk beloofde ons land formeel om 1.480 mensen over te nemen (in de zogenaamde pledges). De meest recente cijfers tonen aan dat België uiteindelijk 299 asielzoekers overnam uit Italië en 698 uit Griekenland, in totaal 997.

Waar faalt de solidariteit tussen EU-lidstaten?

België en de overige EU-lidstaten wijten het verminderde engagement aan de strenge criteria van het spreidingsplan: te weinig asielzoekers zouden daardoor effectief in aanmerking komen. Er zijn voldoende mensen in Griekenland en Italië met kwetsbare profielen, zoals Afghanen en Irakezen, maar het spreidingsplan is enkel van toepassing op asielzoekers van een nationaliteit die een hoge kans biedt op erkenning (een gemiddeld erkenningspercentage voor de EU van meer dan 75 procent). In de praktijk gaat het dan enkel om Syriërs en Eritreeërs. Het is absurd dat de Europese lidstaten hun inspanning als voldoende beschouwen, terwijl in de realiteit duizenden mensen maanden tot jaren wachten op een onderzoek naar hun recht op bescherming, en dat in precaire omstandigheden.

Het werk is niet af

De Europese Commissie waarschuwt dat het werk nog niet af is. Tot op vandaag bevinden er zich in Griekenland en Italië asielzoekers die in aanmerking komen voor relocatie naar andere lidstaten, toont dit rapport van de Europese Commissie van 6 september.

Ook zijn er sinds begin september in Italië en in Griekenland nog elke dag nieuwe asielzoekers aangekomen die onder de criteria vallen. Na 26 september moeten lidstaten de spreiding nog blijven uitvoeren, zegt de raad, en bijkomende formele beloften (pledges) zullen daarvoor nodig zijn.

De VN Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) uitte recent nog haar bezorgdheid over de situatie in Griekenland. In augustus verhoogde het stijgende aantal aankomsten, waaronder veel kinderen, de druk op de al overbevolkte opvangcentra. Dat belemmert de inspanningen om de omstandigheden te verbeteren.

We verwijzen in deze context ook graag naar het CPT, het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing. Vorig jaar bracht het CPT een bezoek aan Griekenland. Vandaag publiceert het CPT haar bevindingen in dit rapport, dat onder meer melding maakt van ongezonde leefomstandigheden, geweld en minderjarigen in detentie.

Solidaire spreiding is geen tijdelijk plan

Ook na 26 september 2017 zal er nood zijn aan een verdeling van inspanningen binnen de EU. Solidariteit moet verder gaan dan een tijdelijk plan. Een grondige herziening van het hele Dublin-systeem, dat bepaalt welk Europees land verantwoordelijk is voor het onderzoeken van een asielaanvraag, dringt zich op. We mogen immers niet vergeten dat het spreidingsplan er net kwam als een correctie op het Dublin-systeem, dat een disproportionele druk legt op de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU.

“In afwachting van een grondige hervorming waarin gedeelde verantwoordelijkheid binnen Europa centraal staat, vragen we met aandrang dat de Belgische overheid geen asielzoekers meer terugstuurt naar Griekenland en Italië”, zegt Charlotte Vandycke, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. “Die transfers (de zogenaamde Dublin-overdrachten) ondermijnen de doelstelling om de druk op lidstaten aan de buitengrenzen te verminderen. Bovendien horen we mensen voor de duur van hun asielprocedure niet terug te sturen naar plaatsen waar de VN Vluchtelingenorganisatie waarschuwt voor de mensonwaardige opvangomstandigheden. Als België het ernstig meent met de opvang van kwetsbare vluchtelingen, zal het zich bijkomend engageren om asielzoekers over te nemen uit Italië en Griekenland.”

“Een eerlijke spreiding van de verantwoordelijkheden in een gemeenschappelijk Europees asielbeleid betekent een volledige spreiding, ook van de inspanningen en de kosten bij een eventuele terugkeer. Verwachten dat landen aan de buitengrenzen al het ‘moeilijke’ werk doen in ruil voor financiële steun, getuigt niet van een gemeende solidariteit. De EU moet blijven investeren in kwaliteitsvolle opvang en asielprocedures in alle EU-lidstaten. Op lange termijn zal dat iedereen ten goede komen: in de eerste plaats de asielzoekers, maar ook de ontvangende landen.”