Ik viel helemaal uit de lucht toen ik de documentaire zag. Ik wist helemaal niet dat er een zoo was in de Palestijnse gebieden. En hoe kom je op dat idee om een documentaire te maken over de zoo? 

Marco Stefanis: Ik was altijd al geïnteresseerd in de situatie in Israël en Palestina. Maar was op zoek naar een andere invalshoek om over het conflict te vertellen. We kennen allemaal al de beelden van de Palestijnen in vluchtelingenkampen of tijdens acties. Ik botste in 2010 toevallig op het boek van Amelia Thomson een Britse correspondente in het Midden Oosten met als titel: “A zoo on the road to nablus”. Daarin vertelt ze het verhaal van de zoo tijdens de tweede intifada 2004 – 2009.

Ik las in het boek over de Palestijnen die gedurende de tweede intifada, zelfs tijdens de avondklok en met tanks op straat, hun leven riskeerden om de dieren in de zoo te gaan voeden. Er was een hele solidariteit ontstaan in die stad voor de zoo. Zelfs de boeren uit de omgeving legden hun dode dieren aan de ingang van de zoo opdat de wilde dieren ermee gevoed konden worden.

In het boek maakte ik ook kennis met het buitengewone personage en drijvende kracht van de zoo, de dierenarts Sami. Hij intrigeerde me enorm. Ik wilde hem meteen ontmoeten en zijn verhaal in beeld brengen. Ik heb mijn ticket geboekt, stopte m’n camera in de tas en vertrok richting West Bank. Ik was voordien nog nooit in het Midden-Oosten geweest.

Weinig mensen weten van het bestaan van die zoo, zelfs in Israël niet. Ik ondervond veel problemen op de luchthaven van Tel Aviv. Ze dachten altijd dat ik hen voor de gek hield als ik hen vertelde dat ik de zoo in Qalqilya kwam bezoeken.

Jullie vallen in de docu meteen met de deur in huis. Namelijk de dood van de giraffen. Waarom die insteek van de giraffen?

Niet de leeuwen, tijgers of krokodil maar de giraffen zijn de hoofdattractie van de zoo. De giraffen brengen de Palestijnen om een of andere redenen in vervoering. Toen de giraffen uit Zuid-Afrika toekwamen in Qalqilya was er een heuse stadsparade in de straten om hen te verwelkomen. De giraffen zijn gestorven tijdens de intifada. De ene door stress en de andere door eenzaamheid. Maar zelfs na hun dood trekken ze nog veel volk. Ze zijn gebalsemd en staan in het museum van de zoo net als een soort martelaars.

En er gaan blijkbaar nog steeds allerlei wilde geruchten rond in de stad over hoe de giraffen zouden zijn gestorven. Zowel jong als oud heeft er een eigen kijk op. De dood van deze giraffen staat denk ik symbool voor hun strijd, want zo’n giraffen tot in Qalqilya krijgen, is een hele onderneming.

Dierenarts Sami heeft er zijn missie van gemaakt om opnieuw giraffen in de zoo te hebben. De titel Waiting for Giraffes is als een soort metafoor voor het vredesproces, waiting for Godot. wachten op iets waarvan je niet weet of het er ooit komt en wanneer.

Je ziet inderdaad die permanente onzekerheid als gevolg van de bezetting door de ogen van dierenarts Sami. Al die barrières die hij tegenkomt in zijn pogingen om de zoo te moderniseren.

“Ik heb er bewust niet op gefocust maar je ziet het wel in de docu. Alles in Palestina is politiek, zelfs een zoo onderhouden. Bijvoorbeeld dieren transporteren is niet evident: als ze dieren kopen van een Israëlische zoo, dan kan het transport maar tot aan de checkpoint van Qalqilya rijden en moeten de dieren overgeplaatst worden in een andere vrachtwagen.

Ze werken samen met een Israëlische zoo in Jeruzalem, maar ook dat is een uitdaging. Alleen al die zoo bezoeken vergt een hele organisatie en soms worden ze tegengehouden aan de checkpoint. Afgesproken vormingen die niet kunnen plaatsvinden, omdat de Palestijnse werknemers geen toestemming krijgen. Tot zelfs letterlijk de Israëlische muur aan Qalqilya de zoo helemaal insluit en uitbreiding beperkt.

Dierenarts Sami zet ook alles op alles om internationaal erkend te worden als zoo, maar dat loopt ook niet van een leien dakje. 

Ja hij wou al sinds 2010 de zoo lid maken van de Internationale Zoo Associatie maar wist niet goed hoe hij eraan moest beginnen en wie hij moest aanschrijven. Na wat onderzoek ontdekten we dat de Europese associatie van dierentuinen (EAZA) vlak bij mij in de buurt was in Nederland. En zo begon dierenarts Sami zijn aanvraag in 2014 om eerst lid te worden van deze Europese associatie van dierentuinen. Het hele proces van erkenning duurde toch enkele jaren.

Voor de zoo van dierenarts Sami betekent zo’n lidmaatschap aan een groter internationaal netwerk een enorme vooruitgang. De Qalqily Zoo was voordien een soort vuilbak zoo voor de meeste andere Israëlische zoo’s. Ze konden daar terecht met hun overbodige dieren en vroegen er ook nog geld voor.

Nu ze in de internationale groep zitten, hoeven ze niet te wachten op de afdankertjes van de Israëlische zoo’s. Ze kunnen projecten starten met verschillende andere internationale zoo’s. Zo is er al een zoo in Duitsland die interesse heeft om hen een pasgeboren giraf te geven. Want als lid van de EAZA mag je de dieren niet verkopen aan een andere lid.

En door het lidmaatschap worden ze ook begeleid in het moderniseren van hun zoo. Ik hoorde van een fotografe die er onlangs is geweest, dat ze al heel wat werken hebben gedaan om aan de internationale standaarden te voldoen. Er is een Nederlandse ontwerper in dienst genomen die een heel masterplan heeft uitgewerkt voor de zoo.

Het is voor mij ook even wennen om dat soort vredige taferelen te zien. Palestijnse gezinnen op een daguitstap naar de zoo. Jongeren die selfies nemen voor de dieren. Beelden die we niet vaak te zien krijgen in de mainstream media.

In de mainstream media worden Palestijnen of afgebeeld als slachtoffers of al strijdend. Er is niets tussenin. Ik wilde vooral tonen dat het leven er ook gewoon zijn gang gaat. In het weekend doen de families net als iedereen al eens een uitstap met de kinderen naar de zoo. 

De zoo is enorm populair, ze heeft bijna een half miljoen bezoekers per jaar. Dat is een pak meer dan heel wat zoo’s in Israël. Het is de enige attractie in de stad Qalqilya en ook de enige zoo op de Westbank. Al de scholen van Betlehem, Jenin, Nablus gaan naar daar. Dierenarts Sami heeft er ook een heel educatief centrum opgezet voor scholen. In het weekend is het er echt drummen. Mensen komen van heel ver en maken er een heuse daguitstap van met een picknick.

De zoo is van de gemeente en krijgt publieke middelen, maar het overgrote deel van de inkomsten halen ze zelf uit de tickets.

Ik sta bewonderend te kijken van zoveel vastberadenheid en passie van dierenarts Sami. Waar haalt hij die kracht en energie vandaan om telkens weer op te staan ondanks al de tegenslagen en barrières?

Ik heb er ook veel bewondering voor en hij inspireert me enorm. Als onafhankelijke documentairemakers stoten we vaak op muren bij onze zoektocht bijvoorbeeld naar financiële middelen. Maar iemand als dierenarts Sami doet je gewoon alles relativeren. Als hij het kan volhouden waarom ik niet?

Hij zit niet enkel met de muren van de bezetting en al de beperkingen die het met zich brengt maar ook met allerlei andere interne problemen. De administratie en de nieuwe directeurs die hij telkens opnieuw moet overtuigen over waar hij naartoe wil. Het personeel dat niet altijd opgeleid is om de dingen op een goede manier te doen, …etc.

Maar wat er ook gebeurde, ondanks alle tegenslagen, blijft hij positief en gaat hij telkens op zoek naar oplossingen. Zo wordt hij na een jarenlange procedure erkend als lid van de Europese zoo’s en ze nodigen hem uit om zijn zoo voor te stellen op een conferentie in Boedapest. Zijn visa wordt echter geweigerd door de Hongaarse ambassade. Hij is teleurgesteld maar bedenkt toch een plan B om zijn zoo er alsnog voor te stellen. Dat kan je zien in de laatste scène van de film.

De zoo is gewoon zijn kind. Hij heeft er heel zijn leven ingestoken en er alles opgebouwd. Het museum, het educatiecentrum etc. Het is het enige dat zijn leven zin geeft. Hij staat er letterlijk mee op en gaat ermee slapen.

Waiting for Giraffes is vorig jaar voor het eerst in première gegaan. Het wordt in België vertoond op de volgende data en plaatsen.

 Vertoningsmomenten:

27/09/2017 – HEIST-OP-DEN-BERG – CC Zwaneberg, 15u00 en 20u00

27/09/2017 – BRUSSEL – Cinéma Aventure, 19u30, met Q&A Marco de Stefanis en Oxfam Solidariteit

28/09/2017 – GENT – Sphinx Cinema, 20u00, met Q&A Marco de Stefanis & Hildegard De Vuyst (speelt 3 weken in de DOC reeks)?

29/09/2017 – ANTERPEN – Filmhuis Klappei, 20u15, met Q&A Marco de Stefanis?

01/10/2017 – ANTWERPEN – Filmhuis Klappei, 20u15

Website: waitingforgiraffes.be?

Facebook: https://www.facebook.com/waitingforgiraffes