In de schaduw van het ondertussen druk besproken Soedanese “identificatieteam”, kwam er ook een ander Soedanees team in Brussel. Tussen elf en dertien september gingen Soedanese politici en zakenmensen op bezoek bij verschillende Europese politici. Onder andere Osama Faisal Elsayed Ali, Minister van Investeringen, de gouverneur van de Soedanese Centrale Bank en vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën tekenden present in de Europese wijk.

Op de officiële website van de Europese Unie lezen we dat de delegatie onder meer contact had met enkele belangrijke functionarissen van de Europese Commissie. Europees ambassadeur in Soedan Jean-Michel Dumon sprak van “een stap voorwaarts in de dialoog en relaties met Soedan”.

Nauwelijks enkele dagen later is het beruchte Soedanese identificatieteam actief op Belgische bodem om migranten te helpen identificeren en terug te brengen naar Soedan. In hoeverre die twee officiële Soedanese delegaties rechtstreeks verband houden met elkaar, valt niet te achterhalen. Maar het is wel exemplarisch voor de manier waarop de EU al enkele jaren zaken doet met het regime in Khartoum. Kortweg gezegd komt het hierop neer: Soedan zorgt dat migranten niet richting Europa trekken, de EU geeft geld.

Landroof

Om te begrijpen waarom de EU en Soedan zonder al te veel scrupules deals met elkaar sluiten, moet er eerst iets gezegd worden over de geografische positie en geschiedenis van Soedan. Soedan is een transitland voor vele migranten uit de hoorn van Afrika. Het is het land waar Eritreeërs, Somaliërs en Ethiopiërs door moeten om via Libië verder te trekken richting Europa of het Midden-Oosten. Daarnaast zijn er zo’n 3,2 miljoen Soedanezen ontheemd door toedoen van aanslepende conflicten. Een deel van die ontheemden migreert richting Noord-Afrika, Midden-Oosten of Europa in de hoop daar een beter leven uit te bouwen.

De interne conflicten die Soedan reeds decennialang ontwrichten hebben veel te maken met de natuurlijke rijkdommen en de manier waarop daar mee omgegaan wordt. In de bodem van Soedan zit veel olie en goud. Soedan is ook een belangrijke landbouwproducent. Het is de derde grootste producent ter wereld (naast China en India) van sesamzaad en katoen is één van de belangrijkste exportproducten, naast tabak, koffie en Arabische gom (hars van Acacia’s dat wordt gebruikt voor de productie van lijmen en als verdikmiddel in snoepjes en frisdranken).

Die (natuurlijke) rijkdommen zijn geen bron van weelde voor de Soedanese bevolking, maar één van de voornaamste bronnen van ellende. Soedan is één van de landen waar de privatisering van land (‘land grabbing’) dat voorheen aan plaatselijke gemeenschappen behoorde, een wel erg hoge vlucht neemt. Uit een studie van de Wereldbank blijkt dat er tussen 2004 en 2013 vier miljoen hectare land in handen kwam van buitenlandse, private investeerders.

Dit zijn conflicten die in de Westerse media vaak ‘etnische conflicten’ worden genoemd, terwijl het in wezen gaat over geschillen over land, vervat in een etnisch en religieus kluwen.

Dat er in zo’n grote mate land in beslag genomen kan worden, heeft te maken met twee wetten die het Soedanese regime in 1970 en 1984 doorvoerde. Die wetten bepaalden dat ongeregistreerd land automatisch overheidsbezit werd en de overheid dwang mocht uitoefenen om mensen van ongeregistreerd land te verdrijven. Pittig detail: ongeveer negentig procent van het land in Soedan was ‘ongeregistreerd’. Dat ongeregistreerde land was de belangrijkste levensader voor de vele agrarische gemeenschappen in het land. Wanneer dat land geprivatiseerd wordt, kunnen zij niet anders dan verhuizen. Of vechten.

Zoete broodjes bakken

De tandem van een regime dat via landroof uit was op zelfverrijking en graaiende multinationals, zorgde ervoor dat steeds meer mensen van landen werden verdreven en dat conflicten toenamen. Het zijn die conflicten die in de Westerse media vaak ‘etnische conflicten’ worden genoemd, terwijl het in wezen gaat over geschillen over land, vervat in een etnisch en religieus kluwen.

Eén van de meest schrijnende episodes in de recente geschiedenis van Soedan is de genocide in Darfur, een regio in het westen van Soedan. De befaamde Janjaweed-milities moordden er vanaf 2003 op systematische wijze dorpen uit. Ze werden daarbij financieel en materieel gesteund door het regime in Karthoum onder leiding van president Omar al-Bashir. Hetzelfde regime waarmee België, Europa en multinationals dus vandaag (nog steeds) zoete broodjes bakken.

Wie denkt dat het geweld in de Darfur-regio een reliek is uit een tragisch verleden, heeft het mis. In 2016 en 2017 is het geweld weer opgelaaid volgens verschillende bronnen en zouden er zelfs chemische wapens zijn ingezet. Human Rights Watch schrijft in haar jaarverslag van 2016 over Darfur:

“Government forces killed civilians, raped women and girls, and destroyed hundreds of villages. In September, the United Nations found the violence had displaced up to 190,000 people, many of whom are not accessible to humanitarian agencies. Elsewhere in Darfur, attacks on civilians by government forces and inter-communal fighting over land and resources also resulted in deaths, destruction and displacement.”

Eén van de geweldplegers in Darfur, zijn de door het regime ondersteunde en gefinancierde Rapid Support Forces (RSF). Die RSF’s zijn de Janjaweed-milities van weleer die nu als militie min of meer tot de strijdkrachten van het regime behoren. Officieel zijn de RSF’s counter-insurgency troepen, eenheden die ingezet worden tegen oprukkende rebellengroepen of gewelddadige opstanden. In praktijk gedragen ze zich niet anders dan de milities.

Human Rights Watch opnieuw: “The RSF led two counter-insurgency campaigns in the long-embattled region of Darfur in 2014 and 2015 in which its forces repeatedly attacked villages, burned and looted homes, beating, raping and executing villagers. The RSF received support in the air and on the ground from the Sudanese Armed Forces (SAF) and other government-backed militia groups, including a variety of proxy militias, commonly known as Janjaweed.”

Begroting

In 2014 zoeken de EU en Soedan toenadering tot elkaar onder de paraplu van het Khartoum Process. Officieel is het Karthoum Process een samenwerkingsverband om mensensmokkel tegen te gaan. Het tegengaan van mensensmokkel is echter een eufemisme om het te hebben over het stoppen van migratiestromen richting Europa. De deal tussen de EU en Soedan gaat als volgt: Soedan stopt migranten aan de grens met Libië, Europa zorgt voor geld. Hoeveel geld? Wel, behoorlijk wat. In april van dit jaar ging het volgens EU Observer om 215 miljoen euro. En wie houdt de migranten tegen aan de grens? Inderdaad, de Rapid Support Forces, die militie die zo berucht is om haar mensenrechtenschendingen.

Officieel wordt het Europese geld aangewend voor humanitaire doeleinden. Maar dat wordt ernstig betwist. De grootste uitgavenpost in de Soedanese begroting is het leger, de kleinste onderwijs. Het RSF krijgt een leeuwendeel uit deze Soedanese schatkist. Daarnaast zijn er ook nog de individuele deals van Europese landen met Soedan. In 2016 sloot een Soedanese delegatie een deal met de Duitse politie. Naast het geven van training en materieel aan de Soedanese ‘veiligheidsdiensten’ werd ook twaalf miljoen euro overgemaakt aan het regime in Karthoum.

Soedan wrijft zich ondertussen in de handen. Naast olie en goud heeft het land nu een nieuwe inkomstenbron: migranten. Migranten, voortgebracht door ellenlange lijst van mensenrechtenschendingen die het land op zijn geweten heeft, brengen nu geld binnen. En niet alleen geld, ook legitimiteit. Want nu het land een internationale rol kan spelen in het tegenhouden van migratie richting Europa wordt het stilaan opnieuw aanzien als een legitieme zakenpartner en die legitimiteit kan Soedan dan weer gebruiken om onder de opgelegde sancties van de VS uit te geraken.

Ondertussen zijn de identificatieteams naarstig aan het werk in Brussel.