Het gebeurt dagelijks in Cambodja. Tevreden toeristen keren terug naar hun comfortabele hotelkamer met een camera vol prachtige beelden van zingende en dansende weeskinderen. Ze hebben uitgebreid geposeerd met kinderen die breed lachen uit dankbaarheid voor de gulle donaties en cadeaus. In het armzalige weeshuis dat deze bevoorrechte westerlingen bezochten, hebben ze de wereld een beetje verbeterd en iedereen op Facebook moet dat weten.

Ze weten echter weinig over de realiteit die ze net hebben gefinancierd. In verschillende weeshuizen wordt kinderen bewust kapotte kleren aangetrokken om hen zieliger te maken. Dat levert extra giften op. De kledij en het speelgoed dat de kinderen krijgen van de bezoekende toeristen, worden later verkocht op de markt.

Het businessmodel van malafide weeshuizen is simpel: sympathie opwekken met armoedige en ondervoede kinderen om zo veel mogelijk cash en cadeaus te verzamelen. In Cambodjaanse weeshuizen worden op deze manier duizenden kinderen mishandeld en uitgebuit.

Minder wezen, meer weeshuizen

Volgens een recente studie van de Cambodjaanse verblijven in 2016 16.579 kinderen in 406 weeshuizen. In 2015 waren dat er maar 254. Dat zijn verrassende groeicijfers. Volgens een rapport van het VN-kinderrechtenfonds UNICEF is het aantal wezen in de leeftijdsgroep 0 en 14 jaar echter gedaald. Ondertussen steeg het aantal weeshuizen met 60 procent in 10 jaar tijd.

Volgens de organisatie Friends International groeide het toerisme in Cambodja in diezelfde tien jaar in dezelfde mate als het aantal weeshuizen. De organisatie berekende ook dat 80 procent van de ‘wezen’ in werkelijkheid minstens één ouder heeft. Gewetenloze weeshuizen misleiden arme mensen met de belofte van gratis zorg en onderwijs (een grote kost voor gezinnen).

Zo komen kinderen terecht in frauduleuze ondernemingen waar ze alleen dienen om de portemonnees van naïeve buitenlanders lichter te maken. Het toenemende toerisme heeft het uitbaten van deze frauduleuze weeshuizen rendabeler gemaakt. Deze malafide weeshuizen moedigen Cambodjaanse ouders ook aan om hun kind er naartoe te brengen als het tot last is geworden.

Tony Geeraerts is de manager van Little Hearts, een weeshuis niet ver van de hoofdstad Phnom Penh. “We checken elk kind dat hier naartoe wordt gebracht. Dat is een proces dat drie maanden duurt. We praten met de kinderen, met de autoriteiten, met de familie en de buurtbewoners. Ik heb met pijn in het hart al twee kinderen geweigerd. Die waren hier gedumpt na een echtscheiding.”

Een warm nest

De Vlaamse liefdadigheidsorganisatie Little Hearts heeft op het platteland een modern weeshuis gebouwd. Hier zijn geen verhongerde of vuile wezen te vinden. Het grasplein en de gebouwen zijn kraaknet. De kinderen zijn vrolijk en spontaan. Het is er gezellig en rustig. Er verblijven nu 36 wezen. Nog eens honderd kinderen uit de omgeving krijgen er overdag gratis Engelse les.

“Wij geven onze kinderen meer dan alleen een veilig en warm nest”, legt Geeraerts uit. “Hier krijgen ze ook structuur in hun leven. In een beurtrol moeten ze helpen om het gebouw proper te houden. We leren hen hoe ze taken moeten vervullen. Dat is belangrijk voor hun latere leven. Daarom volgen we hen ook op als ze het weeshuis verlaten. We laten niemand vallen.”

Die omkadering is belangrijk voor de ontwikkeling van de kinderen. Onderzoekers zeggen dat kinderen die aan weeshuistoerisme blootgesteld worden, onherstelbare sociale, fysische, intellectuele en emotionele schade oplopen. Daarom roept UNICEF toeristen op om weg te blijven uit weeshuizen.

“Ik krijg twee of drie keer per maand telefoon van een hotel”, zucht Geeraerts verontwaardigd. “Het hotel zegt dat ze een paar toeristen hebben die het weeshuis willen bezoeken. Tegen twee uur in de namiddag, oké? Ze hebben snoepjes bij. Ik zeg tegen die mensen dat ze mij nooit meer mogen bellen. Dat is hier geen dierentuin.”

Daarom is de poort van Little Hearts altijd stevig gesloten. Coco, de hond van het weeshuis, is getraind op het wegblaffen van ongenode gasten. “Er komt hier niemand binnen zonder dat ik het weet. Zelfs als ik even in België ben, weet ik precies wie en wat hier binnenkomt.”

Goed bedoeld, maar kwalijke gevolgen

Er is in Cambodja een hele industrie ontstaan rond kwetsbare kinderen. Die wordt ondersteund met toeristische daguitstapjes, naïef vrijwilligerswerk en ongeïnformeerde donaties, georganiseerd door reisbureaus, kerkgemeenschappen, liefdadigheidsorganisaties, scholen en universiteiten.

“Dat is goed bedoeld, maar hierdoor worden meer kinderen uit hun gezin weggehaald en het werkt uitbuiting in de hand”, stelt UNICEF in zijn rapport.

Little Hearts krijgt regelmatig bezoek van het Cambodjaanse ministerie van Sociale Zaken voor een controle. De regering geeft echter toe dat 38 procent van de weeshuizen nooit wordt gecontroleerd. 12 procent is niet eens geregistreerd. “Met dit onderzoek willen we de weeshuizen in kaart brengen en de problemen aanpakken”, zegt minister van Sociale Zaken Vong Sauth. “Het wordt tijd dat ze de corrupte weeshuizen sluiten. Gewoon sluiten”, vindt Geeraerts, “maar ze moeten ook de goed functionerende weeshuizen beter ondersteunen. Dat gebeurt niet genoeg.”

De regering is begonnen met een schoonmaakcampagne, voorlopig in vijf provincies. Enkele weeshuizen zijn daar al gesloten. Het doel is om tegen 2018 30 procent van de ‘weeskinderen’ terug naar huis te brengen of in een andere vorm van zorg onder te brengen.

“Dat is niet realistisch”, denkt Geeraerts, “Jj kan die kinderen niet onder dwang terug naar huis sturen. Je botst vaak op pure onwil van straatarme ouders. Een weeskind is voor ons elk kind waarvoor niemand zorgt. Bij mij zijn ze allemaal welkom.”

Daarom moet ook de armoede bestreden worden. De regering moet arme gezinnen helpen, zodat kinderen thuis kunnen blijven. Dat is nog altijd de beste oplossing. Voor het zover komt, zullen veilige en betrouwbare weeshuizen wel nodig blijven.