“Passendale” herdenken? en wegkijken van de actuele proxy wars?

“Passendale” herdenken? en wegkijken van de actuele proxy wars?

De Groote Oorlog-herdenkers schakelen in het licht van de finish – 11 november 2018 – een versnelling hoger...  “Passchendaele” is nu aan de beurt, met veel omhaal en het centrum van Ieper dat weer even tot een vorstelijk spektakel wordt omgetoverd... Militaristisch heldenverering zal wel weer hand in hand gaan met Brits-Belgisch slagveldentoerisme en “patriottisme”... Wel, mij overvalt daarbij een welhaast “monumentale” herdenkingsmoeheid. Hoezo?

dinsdag 1 augustus 2017 16:22
Spread the love

Ten eerste is er de onevenredigheid tussen de herdenking van “ons” Vlaams – Belgisch – Europees – Westers oorlogsverleden en dat van het Zuiden– de Derde Wereld, als je sil. 

Ik begeleid enkele jonge Afghaanse asielzoekers.  Aan het verre Afghanistan spendeerden wij hier lange tijd hoogstens wat exotisch oriëntalisme.  Met de onzalige war on terror werd dat land een brok oorlogsroutine op onze tv-schermen – tot we ook daarvoor de aandacht verloren: de bloedige aanslag van 24 juli bijvoorbeeld haalde niet eens onze tv-journaals. 

Dertig jaar is dat land nu in oorlog, en de jongetjes die ik hier als vluchteling tegenkom hebben daarvan minder dan de helft bewust beleefd.  Hoe ziet hun herdenkingsuniversum eruit? Wie maakt er tentoonstellingen, theatervoorstellingen, happenings en vorstelijke evenementen voor hen? Hebben zij ook een schare re-enacters om het dertigjarig verleden in een spektakel te evoceren, amusant of aangrijpend al naargelang “the mood” van de regisseur van het evenement?

Ik weet het, men doet ook wel eens zijn best om ook de vergeten “helden” (tussen aanhalingstekens, want weinigen kozen voor het heldendom, de meesten kregen het als een ellendig lot opgelegd door de ijzervreters van hun tijd) onder de aandacht te brengen: de Chinese “gast”arbeiders, de Marokkaanse soldaten, zelfs de Maori’s met wat opfleurende folklore… 

Wat me daar het meeste bij stoort: ls onze stokoude Groote Oorlog beroert ons blijkbaar nog altijd meer dan de dagelijkse oorlogstaferelen uit de proxy wars van Afghanistan, Syrië, Irak,…  Een Brits vliegtuig dat men na een eeuw of wat uit de West-Vlaamse klei opdiept, heeft om één of andere reden meer nieuwswaarde dan de stukgebombardeerde kinderen van elke nieuwe dag ergens uit het Midden-Oosten. 

Soms overweeg ik wel eens die Afghaanse jongens vanuit hun asielkazerne in Poelkapelle mee te nemen naar één van die coole cleane soldatenkerkhoven van de Westhoek. Een kleine uitstap, tenslotte. Ook het Flanders Fieldsmuseum is maar een boogscheut (of een kanonschot?)  van hun opvangcentrum verwijderd. 

Er zijn vele redenen om dat toch maar niet te doen – het zal die gastjes wellicht geen deugd doen, ze zijn nog lang niet in het reine met hun eigen trauma’s.  Bovendien schaam ik me eigenlijk voor onze bij wijlen feestelijke en toeristisch uitgebate herdenkingscultuur. 

Het komt over als een zelfvoldane luxe die we ons kunnen veroorloven,  terwijl er voor die jonge asielzoekers zo weinig tastbaars overblijft van al wat hen ontnomen werd – een jeugd, een vader, een dorp, zoveel naamloze doden,… zij hebben enkel (mag ik even pathetisch worden?) de spoken in hun hoofd, de gaten in hun ziel, de bodemloze afgrond in hun hart. 

En dan hebben ze al bij al nog het “geluk” dat ze hier bed-bad-brood  gevonden hebben na een helse vluchtroute…   

Andere reden van herdenkingsmoeheid: hoe kunnen wij ons wentelen in het schijnheilig pacifisme van onze “Nooit meer oorlog”-fraseologie, terwijl de Groote Oorlog al een eeuw lang gewoon elders en anders, maar even wreed wordt verdergezet. Om in wezen dezelfde economische belangen te dienen en in de proxy wars ver van ons bed de hegemonie van het Westen over de rest van de wereld te handhaven. 

Hoe kunnen we ontdaan, ontroerd blijven staren naar tot de horizon reikende zerken op onze opgeblonken soldatenkerkhoven, terwijl er in onze naam dagelijks onschuldigen sneuvelen die nooit een graf zullen vinden, nooit hun naam gebeiteld zullen weten in een geëerd en vereerd herdenkingsmonument, en hun nakomelingen zelfs onwetend zullen blijven over hun lot?   

Draaien al die rituele herdenkingen uiteindelijk niet gewoon rond onze eigen navel? Hoe “goed we ons voelen we als we weemoedig wegdromen bij een last post? Wat een edele karakters zijn we toch als we weer eens een humane traan wegpinken bij een zoveelste evenement rond een monument ? 

Mooi volk zijn wij toch, dat al dat oude oorlogsleed ons nog steeds zo diep in ons binnenste blijft treffen?  Als we dan na een poos onze blik van onze navel opheffen, laat het dan toch maar niet zijn om weg te kijken van de hedendaagse ellende die elders in de wereld in onze naam bij mekaar wordt geoorlogd? 

Is er iets te doen aan de “herdenkingsongelijkheid”…

Vlakbij de slag- en herdenkingsvelden van de Groote Oorlog, bevindt zich een onontgonnen bron van moderne wereldwijde oorlogsinformatie: het opvangcentrum van Fedasil in Poelkapelle.  Daar, in het hoofd en het hart van enkele honderden oorlogsvluchtelingen, op zoek naar vrede en veiligheid. 

Een enorm potentieel aan verhalen, emoties, angst en vreze, moed en hoop.  Iemand moet daar iets mee doen, in naam van… – neen, niet van de Geschiedenis, niet van de Kunst, niet van het Patriottisme, niet van het Grote Gelijk of een moreel principe. Misschien wel in naam van de menselijke waardigheid. 

Als wij onszelf en onze voorvaderen na een eeuw al die herdenkingen gunnen, met alle commercie en patriottisme erop en eraan, dan heeft ook hùn hedendaagse oorlogsleed het recht om niet vergeten te worden, om niet samen met zijn slachtoffers in de anonimiteit te verdwijnen.  Laat ons daar eens een sociaal-cultureel project van maken. Liefst zonder de valse pathetiek van het patriottisch heldendom, dat alleen maar de helse slachtpartijen à la Passendale verhult.

Want, nogmaals: de Groote Oorlog is niet ten einde, hij heeft zich slechts uitgezaaid naar de rest van de wereld, naar plaatsen waar de middelen ontbreken voor het slagveldentoerisme dat wij hier cultiveren.

take down
the paywall
steun ons nu!