Het is half elf ’s ochtends, de Sagrada Familia stroomt over van de toeristen. Een straat verderop bevindt zich de Cooperativa Integral Catalana. Een coöperatief netwerk van Catalaanse coöperaties. Helemaal geen duf lokaal maar een modern luchtig gebouw met veel glas en hout. Onze contactpersoon Juanito Piquete komt ons tegemoet, een montere vijftiger met grijze halflange haren en op zijn knalgroene T-shirt staat te lezen: Liberté, Revolution, Autogustion, Kurdistan.

Anarchist in hart en nieren 

Juanito Piquete is een onvermoeibare strijder in de anarchistische beweging voor meer vrijheid en voor autonome horizontale organisatievormen. Het regime van Franco en de burgeroorlog in Spanje (1939-1975) staat bij zijn generatie diep in het geheugen gegrift. “We hebben stand kunnen houden tegen de militairen van Franco dankzij het verzet van onderuit en de eigen organisatiestructuren”, stelt hij. En ook nu is het beste alternatief tegen het inhumaan kapitalisme: een netwerk van coöperaties die producten en diensten uitwisselen, vindt Piquete. En dat is Cooperativa Integral Catalana.

Piquete is een spraakwaterval, hij vertelt vol vuur over zijn leven en zijn werk bij Cooperativa Integral Catalana. Een coöperatie die dus bestaat uit een netwerk van coöperaties, bewegingen en individuele leden. De coöperatie wil een antwoord bieden op de crisis. Zij hebben een eigen muntsysteem waarmee goederen en diensten geruild kunnen worden met andere coöperaties en bewegingen (vergelijkbaar met LETS). Dat kan gaan van zelfgeproduceerde bioproducten, bepaalde zorgen, sportlessen, klusjes etc … In de toekomst zal de coöperatie ook een medisch centrum opzetten. 

Catalaanse Robin Hood 

De ontstaansgeschiedenis van de Cooperativa Integral Catalana is een bijzonder verhaal. Het biedt ook meteen een goede schets waar de coöperatie voor staat. De middelen nodig voor de start zouden grotendeels te danken zijn aan de ‘Catalaanse Robin Hood’. Dat is de bijnaam van Enric Duran Giralt (41).   

Hij heeft tussen 2006 en 2008 bij banken verschillende leningen, hypotheken en creditcards weten af te sluiten op basis van vervalste geschriften, foutieve informatie en gebruikmakend van de gemakzucht van hebzuchtige bankiers. Zo’n 39 banken gingen akkoord voor een bedrag van in totaal bijna een half miljoen euro. Sindsdien leeft hij ondergedoken om een jarenlange gevangenisstraf te ontlopen.

“Ik heb deze daad van financiële ongehoorzaamheid uitgevoerd en daarmee mijn eigen vrijheid op het spel gezet, om aan te tonen dat het economische systeem veel kwetsbaarder is dan het lijkt, en om geld te krijgen voor de opbouw van alternatieven”, klonk Giralts verklaring toentertijd. Volgens hem bewijst zijn actie hoe banken huishoudens aansporen om zich in de schulden te steken zonder rekening te houden met risico’s en gezond verstand.

Een buit voor sociale bewegingen

Vanuit een, zoals hij het zelf noemt, economische ongehoorzaamheid deelde hij de buit uit aan verschillende sociale bewegingen en organisaties in Catalonië met als doel een alternatief van onderuit uit te bouwen. Eén van de organisaties die ook zou hebben kunnen genieten van die buit is de Cooperativa Integral Catalana.

De coöperatie heeft zich gevestigd in een voormalig privé gezondheidscentrum dat door de crisis failliet is gegaan. Toen het gebouw leeg kwam te staan bezette de coöperatie het eerst en nadien hebben ze een overeenkomst kunnen sluiten bij de bank. Faciliteiten voor kinetherapie, acupunctuur en massages worden er nu al aangeboden. De verdere uitbouw van een ruim medisch centrum staat in de steigers, laat Juanito Piquete ons weten wanneer hij ons een rondleiding geeft door het pand.

Verschillende ruimtes in het gebouw zijn ook te gebruiken om workshops te geven. We passeren een zaaltje waar een jonge man en vrouw juist een gevechtssport beoefenen. Trots toont Piquete ons ook de coöperatiewinkel, waar leden van de coöperatie de door andere coöperaties gemaakte bioproducten kunnen kopen met de eigen munteenheid van het netwerk. In de winkel kan je zowel landbouwproducten als zelfgemaakte natuurlijke cosmetische producten, kleren en sieraden kopen. Op termijn willen ze de winkel ook openstellen voor niet-leden. 

Privatiseringen counteren met coöperaties

Piquete gelooft niet dat een overheid er echt is voor de mensen. De overheid trekt zich steeds verder terug in belangrijke sectoren in de maatschappij, zoals de gezondheidszorg en onderwijs, die alsmaar meer worden geprivatiseerd. Als antwoord hierop moeten we als burgers die plekken innemen en er coöperaties van maken, zegt Piquete. Hij wijst ons erop dat publieke diensten zoals de spaarbank en de mutualiteit door sociaal protest zijn ontstaan en als doel hadden om mensen autonoom te maken. Deze diensten zijn nu een onderdeel van het kapitalistisch systeem en vaak in handen van bedrijven.

Volgens Piquete kunnen we zelf ook medische zorg organiseren op een coöperatieve manier. Hetzelfde geldt voor het onderwijs. Nu wordt het alsmaar meer een commodity. Kinderen worden niet meer gevormd tot kritische burgers. Maar er zijn al scholen aan het experimenteren met andere vormen van onderwijs. 

Actie en nieuwe structuren bouwen 

Mensen moeten bewust gemaakt worden en dat kan volgens Piquete enerzijds door actie te voeren maar ook door zelf alternatieven op te zetten. Door structureren van onderuit op te bouwen vergroot je het bewustzijn van de mensen en verlies je niet al je energie met enkel protest, stelt Piquete. En daarnaast is volgens Piquete ook educatie enorm belangrijk om die kritische massa te kunnen vormen. En die kritische massa is noodzakelijk om echt verandering te realiseren.

Het kapitalistisch systeem is volgens Piquete enkel gebaseerd op competitie waardoor de mensen eigenlijk niet vrij zijn. Ze moeten constant tegen elkaar concurreren volgens Darwins evolutietheorie met de wet van de sterkste. Als mens kan je zo niet leven. Werk je niet samen dan kom je natuurlijk geen meter vooruit.    

Horizontale besluitvorming

In ons huidig staatsmodel mag de burger één keer op de zoveel jaar een stem uitbrengen en de politieke klasse die de bevolking moet representeren, biedt diensten aan waar burgers in ruil voor betaling gebruik van mogen maken. Zo moet je een heel leven werken en afdragen om amper een leefbaar pensioen te ontvangen.   

Piquete gelooft niet in dat systeem. Hij gelooft eerder in collectieve gemeenschappen die op basis van vertrouwen producten en diensten met elkaar uitwisselen en als gemeenschap samenwerkt. Als je bijvoorbeeld oud wordt, zorgt die gemeenschap ook voor je zonder dat je daarvoor contracten en verzekeringen nodig hebt.

Ook binnen het netwerk van Cooperativa Integral Catalana gebruikt men geen contracten. Maar bewegingen en coöperatieve netwerken die lid zijn van de Cooperativa Integral Catalana organiseren horizontale assambleas, een soort vergaderingen waar iedereen inspraak heeft. En daar wordt mondeling afgesproken met wie de Cooperativa Integral Catalana in zee gaat.

Volgens Piquete is het belangrijk dat dergelijke mondelinge overeenkomsten in wederzijds vertrouwen worden afgesloten. De coöperatie helpt kleine organisaties ook aan de juiste papieren en juridische informatie en diensten om buiten het netwerk handel te kunnen drijven met natuurlijk reguliere overeenkomsten. 

Een andere wereld is mogelijk

“Een andere wereld is zeker mogelijk”, zegt Piquete. We moeten volgens hem weg van de sociale media die alle actie in de weg staat. We moeten ook uit die individuele cocon komen. “Het kapitalisme doet ons geloven dat er geen alternatieven zijn en dat je er helemaal alleen voor staat, maar dat is niet waar. Kom buiten en zoek een collectief op waar je samen aan alternatieven kan werken om zo aan die andere wereld te bouwen”, besluit Piquete.

Na een boeiend interview van zo’n twee uur en een rondleiding in het gebouw nemen we afscheid van Piquete. Voor we vertrekken, geeft hij ons nog een tip over een festival in het centrum georganiseerd door sociale bewegingen. Buiten is het naar adem snakken, de vochtige hitte van de stad drukt als een klam deken op je lijf. En nog steeds trekken de toeristen aan de Sagrada Familia onvermoeibaar foto’s.

El Raval, de strijdbare wijk

In de late namiddag als de stad wat is afgekoeld, togen we richting centrum naar het festival dat Piquete ons heeft aangeraden: Festa Major del Raval. In de wijk Raval, vlakbij de Rambla is het één en al gezelligheid maar je voelt tegelijk ook de strijdbaarheid van de gewone burgers.

Buurtcomités en allerlei lokale sociale bewegingen hebben de handen in elkaar gestoken en een heus buurtfestival georganiseerd uit protest tegen de gentrificatie van de wijk. Op allerlei pleinen zijn er concerten, workshops, kinderanimatie en informatiesessies. Hier en daar affiches, slogans en spandoeken van de buurtbewoners.

De Raval is volgens een buurtbewoner altijd al een strijdbare wijk geweest van de gewone werkmensen. “De prijzen waren hier heel betaalbaar. Maar de laatste jaren azen projectontwikkelaars op onze wijk en is er een enorme gentrificatie bezig. Daardoor zijn de huurprijzen razendsnel de hoogte ingegaan. We hebben het gevoel dat we onze wijk verliezen, maar dat willen we niet laten gebeuren. Dit is onze wijk”, klinkt het bij de buurtbewoner. 

En alsof één protest in één wijk niet genoeg is, horen we plots net buiten één van de pleintjes luid gefluit en geroep. We zien twee mensen een spandoek omhoog houden en tientallen bewoners slaan op potten en pannen. Zelfs vanaf de vele balkonnetjes doen bewoners mee. Het blijkt een protest te zijn tegen drugsoverlast, vertellen drie vrouwen ons. Twee huizen in die straat worden bewoond door drugsdealers, maar de woningen zijn eigendom van de bank en die wil ze er niet uitzetten. Nog nooit in hun leven hebben deze drie vrouwen gedemonstreerd maar nu wel. Ze eisen hun straat op.