Argentinië wil zijn spoorwegnet van weleer recupereren. Door miljarden dollars te investeren wil het meer vrachttreinen laten rijden naar de havens en ook meer passagierstreinen in en rond Buenos Aires, een gebied waar ongeveer 15 miljoen mensen wonen, een derde van de totale bevolking. Er zijn ook plannen, maar in mindere mate, om de spoorverbindingen tussen de steden op te waarderen.

Achtste grootste land

De ontwikkeling van Argentinië in de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw had de trein als grote protagonist. Argentinië is het achtste grootste land ter wereld. Dankzij de spoorwegen kon het uitgroeien tot een belangrijke uitvoerder van landbouwproducten. Langs die routes ontstonden honderden dorpen en steden.

“De spoorwegen hebben een enorme sociale en culturele impact gehad, aangezien ze op veel plaatsen kwamen die nog niet bevolkt waren”, zegt historicus Eduardo Lazzari.

Verval rond 1950

“Midden vorige eeuw, toen er 48.000 kilometer spoorwegen waren, nationaliseerde men het systeem, met de oprichting van Ferrocarriles Argentinos, het grootste treinbedrijf ter wereld.”

Rond diezelfde tijd begon het verval van de trein. Secundaire lijnen gingen dicht. Het spoornet viel gaandeweg terug op de helft van zijn lengte.

Voor sommige Argentijnen is dat de oorzaak, voor anderen het gevolg van de zware economische crisis die het land de laatste decennia beleefde. Momenteel leeft een derde van de 43 miljoen Argentijnen in armoede.

Twijfels

Veel experts hebben zo hun twijfels bij de nieuwe spoorwegplannen. “De laatste jaren zijn er nooit eerder geziene investeringen gedaan, vooral in de grootstedelijke trein, sommige investeringen zelfs zonder veel planning”, zegt transportexpert Alberto Muller, directeur van een economisch onderzoekscentrum aan de Universiteit van Buenos Aires.

Volgens Muller en andere experts missen de plannen visie. “Men moet zich afvragen welke spoorwegen men wil. Gedurende vele jaren was naast het gebrek aan investeringen het slechte beheer een nog veel groter probleem. Het heeft geen zin om het spoornet te recupereren dat het land ooit had, want de behoeften zijn ondertussen veranderd.”

Privatisering

In de jaren negentig werden de spoorwegen geprivatiseerd, een gevolg van het neoliberale beleid van Carlos Menem (1989-1999). De dienstverlening en infrastructuur gingen zichtbaar achteruit.

De laatste jaren begon de overheid die aftakeling te keren. Ze recupereerde de meeste secundaire lijnen. In 2008 kocht ze nieuwe wagons voor de grootstedelijke treinen, iets wat al sinds 1985 niet meer was voorgevallen.

Maar het is een treinramp die de spoorwegplannen helemaal bovenaan op de politieke agenda plaatste.

In 2012 denderde een trein met 1.200 passagiers zonder te remmen een van de vier grote stations van Buenos Aires binnen. Er vielen 51 doden en er volgde een proces. Zowel topambtenaren als directieleden van het bedrijf dat de lijn uitbaatte, vlogen achter de tralies. De rechters hadden het in hun vonnis over de “erbarmelijke staat van onderhoud” die de veiligheid in het gedrang bracht.

5 miljoen mensen per dag

De ramp en het proces sensibiliseerden de publieke opinie. De regering maakte daarvan gebruik om tot 2015 1,2 miljard dollar te investeren in de modernisering van de grootstedelijke lijnen.

Vorig jaar kondigde president Mauricio Macri bij zijn aantreden een investeringsplan van 14,2 miljard dollar aan tot 2023. Dan moeten de treinen van en naar Buenos Aires dagelijks 5 miljoen mensen kunnen vervoeren. Vandaag zijn dat er 1,2 miljoen.

Het plan wordt gefinancierd met middelen van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, kredieten van de Nationale Ontwikkelingsbank van Brazilië en bijdragen van de Argentijnse schatkist.

China financiert vrachttreinen

Er komen ook grote investeringen om het vrachtspoornet te moderniseren. China gaat 4 miljard financieren om het meer dan 1.500 kilometer lange net van Belgrano Norte en San Martín te moderniseren. Via dat net gaan goederen van het noorden en westen van het land naar de havens van de oostelijke steden Rosario en Buenos Aires. Vandaar vertrekken ze via de Atlantische Oceaan naar het buitenland.

Het akkoord omvat ook de aankoop van 3.500 wagons en 107 locomotieven in China.

“De spoorwegen moeten een sleutelrol spelen in het economisch herstel van Argentinië”, zei minister van Transport Guillermo Dietrich op 30 mei, toen de eerste tien locomotieven uit China arriveerden.

Rit van bijna zeven uur

Op 3 juli werd de passagierslijn tussen Buenos Aires en Mar del Plata heropend. Maar die kreeg al veel kritiek omdat de rit van amper 400 kilometer bijna zeven uur duurt.

Op sociale media ging al snel een filmpje viraal van een televisiejournaal uit de jaren 1960. Dat liet zien hoe een trein toen 4,5 uur nodig had voor hetzelfde traject.

“De Argentijnse samenleving kijkt nostalgisch naar de spoorwegen en het beleid neigt daarin mee te gaan, wat fout is”, zegt Jorge Wadell, auteur van een boek over de geschiedenis van de Argentijnse spoorwegen. “De interstedelijke treinen bijvoorbeeld hebben weinig overlevingskansen, omdat dit een zeer groot en dunbevolkt land is, wat het daardoor veel te duur maakt”.