De Braziliaanse verkiezingsrechtbank TSE (Tribunal Superior Electoral) moest zich uitspreken over klachten van verkiezingsfraude tijdens de presidentsverkiezingen van oktober 2014. Braziliaanse bedrijven hebben honderden miljoenen dollars betaald voor de verkiezingscampagnes van partijen en kandidaten in ruil voor politieke wederdiensten. Dat was ook het geval bij de verkiezingen van 2014.

Temer, die in 2014 tot vicepresident was verkozen en sinds de afzetting van Dilma Rousseff in 2016 president is, werd echter vrijgesproken van de beschuldigingen. Vier van de zeven rechters stemden voor vrijspraak. “Een president vervangt men niet zomaar”, motiveerde TSE-voorzitter Gilmar Mendes zijn stem voor vrijspraak.

Alleen “eenduidige situaties” rechtvaardigen volgens hem de vervolging van verkozenen. In het geval van Temer zijn er “onvoldoende” bewijzen van onregelmatigheden, zei hij. Een verrassing is dit niet. Vooraf wist men al dat vier van de zeven rechters geen rekening zouden houden met de vele bewijzen in het 8.000 pagina’s tellende verslag van rapporteur Herman Benjamin.

“Ik ben van mening veranderd”

De klacht was oorspronkelijk ingediend door Aécio Neves, in 2014 nog presidentskandidaat voor de Sociaaldemocratische Partij van Brazilië (PSDB – in tegenstelling to de naam is dit een neoliberale rechtse partij). In februari 2015 werd zijn eis nog verworpen, bij gebrek aan bewijzen. In oktober 2015 werd de zaak echter heropend, omdat er bij operatie Lava Jato (Carwash), het gerechtelijke onderzoek naar wijdverspreide corruptie in de Braziliaanse politiek, nieuwe elementen waren opgedoken.

Ook rechter Mendes stelde dat toen. Enkele maanden later werd hij voorzitter van de verkiezingsrechtbank. Mendes is nu blijkbaar van mening veranderd. “Ik heb er geen probleem mee van mening te veranderen en ik doe dat in alle oprechtheid”, verklaarde hij op 9 juni 2017. Mendes gaf bij andere gelegenheden aan dat hij “al meer dan dertig jaar een vriend” is van president Michel Temer. Hij staat ook bekend als conservatief.

Nieuwe feiten zijn irrelevant

Toen Mendes in 2015 aangaf dat “nieuwe feiten” deel zouden moeten uitmaken van het TSE-onderzoek, waren Dilma en haar linkse Arbeiderspartij nog aan de macht. Nu Temer het enige overblijvende onderwerp is van deze klacht, tellen die nieuwe feiten blijkbaar niet meer mee.

Veel Brazilianen kunnen zich dus niet van de indruk ontdoen dat Mendes van mening veranderde om de nieuwe president ter wille te zijn. Mendes stelde, net zoals drie andere rechters, waarvan er twee recent benoemd zijn door Temer, dat het proces zich moest beperken tot het onderwerp en de aangevoerde bewijzen van de oorspronkelijke klacht.

De vier rechters gaven wel toe dat er sprake is van “extreem zware” inbreuken tegen het electorale en politieke systeem, maar die moeten volgens hen door de strafrechtbank en niet de verkiezingsrechtbank behandeld worden. Het TSE “moet behoedzaam te werk gaan opdat het de volksbeslissing niet in het gedrang brengt.”

Twee getuigenissen worden genegeerd

Bij de nieuwe feiten die volgens de vier rechters geen verband zouden hebben met de oorspronkelijke klacht, zitten onder meer getuigenissen van João Santana y Mônica Moura, de man die in 2014 de verkiezingscampagne van Dilma Rousseff en Michel Temer hebben geleid en nu meewerken aan het gerechtelijk onderzoek van de klacht. Deze getuigen stellen dat ze smeergeld hadden ontvangen, via het staatsoliebedrijf Petrobras. Het onderzoek naar onregelmatigheden bij de verkiezingen van 2014 werd met andere woorden gevoerd zonder rekening te houden met de getuigenis van twee hoofdrolspelers in die verkiezingen.

Op 4 april 2017 besloot het TSE nog unaniem de behandeling van de zaak uit te stellen zodat deze getuigenissen ook konden worden onderzocht. Met die getuigenissen werd uiteindelijk niets gedaan. Dit uitstel maakte het president Temer ondertussen mogelijk om twee rechters van het verkiezingstribunaal te vervangen door twee andere, die hem beter gezind zijn.

Nog minder stabiel

Door deze vrijspraak blijft Temer dus president, tot de verkiezingen van eind 2018, maar zijn positie is desondanks toch minder stabiel geworden. Om een strafrechtelijke vervolging van de president in gang te zetten is een tweederdemeerderheid nodig in de Kamer van Afgevaardigden. Momenteel is zo’n meerderheid onwaarschijnlijk, maar nieuwe klachten kunnen dat snel veranderen.

Zijn vrijspraak door het TSE heeft Temer alvast niet kunnen vieren. Reeds de dag na de uitspraak brak immers een nieuw schandaal uit. Veja, een tijdschrift van rechtse signatuur, onthulde dat de regering de inlichtingendienst ABIN opdracht heeft gegeven om Edson Fachin te bespioneren, de magistraat van het Hooggerechtshof die verantwoordelijk is voor het onderzoek van deze zaak.

De bedoeling zou zijn om zo het grote anticorruptieonderzoek te ondermijnen. Niet alleen Temer wordt daarin genoemd maar ook nog talloze rechtstreekse medewerkers van de president. Sommigen zijn al aangehouden en verklaarden zich bereid om mee te werken met justitie, wat een nieuwe bedreiging vormt voor de stabiliteit van deze regering.

Justicia absuelve corrupción en Brasil por una agónica estabilidad