Onder druk van de financiële lobby blokkeert minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) al maanden de Europese onderhandelingen over een financiële transactietaks, de zogeheten tobintaks (DS 27 april). De andere Europese landen zijn het getalm beu. Ze eisen dat België op 23 mei bekendmaakt of het nu voor de financiële transactietaks is, dan wel of het de onderhandelingen definitief verlaat. Een belangrijke keuze, die duidelijk zal maken waar de regering van premier Charles Michel (MR) echt voor staat.

Er zijn weinig wetsvoorstellen waar zo druk tegen gelobbyd werd als de financiële transactietaks (FTT). Vanaf het prille begin, toen de Europese Commissie haar plannen voorstelde in 2011, stelde de financiële lobby alles in het werk om de taks te blokkeren. Dat leek aanvankelijk ook te lukken. Gewapend met een budget van miljoenen euro’s, een sterk netwerk en enkele hardnekkige drogredenen, overtuigde de financiële lobby bepaalde lidstaten al snel om af te zien van de kleine taks (het gaat om een heffing van 0,1 tot 0,01 procent op financiële transacties).

Onder druk van de publieke opinie, die schreeuwde om rechtvaardigheid na de financiële crisis, besliste een tiental landen in 2013 om de financiële transactietaks toch een kans te geven. België, toen geregeerd door een coalitie van socialisten, christendemocraten en liberalen, was een van de meest enthousiaste landen. Dat was geen verrassing: een meerderheid in het federaal parlement had in 2004 al principieel voor de taks gestemd. In 2010 ging ons land zelfs nog een stap verder. Toen pleitte het onder leiding van toenmalig premier Yves Leterme (CD&V) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Charles Michel (MR) ook op internationale fora actief voor een financiële transactietaks.

De laatste maanden toverde Johan Van Overtveldt onophoudelijk argumenten uit zijn hoed om de financiële transactietaks uit te hollen

Wat met de pensioenfondsen?

Die positieve houding veranderde abrupt na de verkiezingen van 2014. Charles Michel werd weliswaar premier van België. Maar de nieuwe minister van Financiën, Johan Van Overtveldt, voelde veel minder voor de taks. Hoewel de taks wel in het regeerakkoord opgenomen werd, vonden de argumenten van de financiële lobby bij de N-VA-minister meer gehoor. De laatste maanden toverde minister Van Overtveldt dan ook onophoudelijk argumenten uit zijn hoed om de financiële transactietaks volledig uit te hollen.

Die tegenwerking bleef niet zonder gevolg. Zo werden bepaalde derivaten bijvoorbeeld al vrijgesteld van de taks. Sinds kort wil België ook pensioenfondsen buiten de taks houden, omdat die een negatieve impact zouden hebben op pensioenspaarders. Onafhankelijke experts hebben dat argument al talloze keren ontkracht. Maar omdat de Belgische regering halsstarrig bij haar punt blijft, hebben de andere Europese landen uiteindelijk een compromis voorgesteld dat tegemoet komt aan de Belgische eisen.

De uitsluiting van pensioenfondsen is de zoveelste ondermijning van de taks in het voordeel van de financiële lobby. Maar dat betekent dat ook de andere landen aan alle eisen van de Belgische regering tegemoetgekomen zijn. Er is nu objectief gezien geen reden meer om de taks niet goed te keuren. Want hoewel de taks uitgehold is, blijven er redenen te over om de financiële transactietaks in te voeren.

Elementaire rechtvaardigheid

Uit talrijke opiniepeilingen blijkt dat een meerderheid van de Belgen voorstander is van de financiële transactietaks. 56 tot 61 procent van de Belgen wil dat de taks er komt. Het is ook een bijzonder rijke bron van inkomsten, die broodnodig zijn om armoede en klimaatverandering tegen te gaan. De taks kan tot 22 miljard euro opbrengen voor de tien Europese landen samen en meer dan 1 miljard euro voor België apart. De financiële transactietaks is, zeker na de bankencrisis, ‘een kwestie van elementaire rechtvaardigheid’. Dat is niet alleen de mening van ngo’s of vakbonden, maar ook van premier Michel zelf. Hij pleitte er vorig jaar opnieuw voor op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Volgende week beslist de Belgische regering of ze het compromis dat die taks mogelijk maakt, aanvaardt of niet. Komt Charles Michel zijn belofte na en kiest de regering voor de taks? Of haalt minister Van Overtveldt, die de taks net zoals de financiële lobby het liefst ziet verdwijnen, zijn slag thuis?

Stefaan Declercq , secretaris-generaal Oxfam-Solidariteit
Bogdan Vanden Berghe, directeur 11.11.11
Marc Leemans, voorzitter ACV
Rudy De Leeuw, voorzitter ABVV
Mario Coppens, voorzitter ACLVB

Dit artikel is op 19 mei 2017 verschenen in de krant De Standaard.