Stripverhalen met een historische en politieke inhoud bestaan al langer, maar hun succes nam in de voorbije jaren sterk toe. We dienen eigenlijk te spreken over “graphic novels” of beeldromans, een naam die wijst op het literaire karakter en de volwassen doelgroep van de boeken. De “stripjournalistiek” van Joe Sacco over de Joegoslavische burgeroorlog en het Palestijns conflict vormt een referentie voor het genre van de politieke beeldroman. Verschillende van zijn werken werden ook naar het Nederlands vertaald. Hier willen we het hebben over een recente beeldbiografie van een hoogstaand literair, beeldend en politiek niveau: Red Rosa van Kate Evans.
Red Rosa vertelt het levensverhaal van Rosa Luxemburg, van haar geboorte in het Poolse stadje Zamo?? in 1871 tot haar executie door de sociaal-democratische regering van Friedrich Ebert en Gustav Noske in 1919. Het boek doorloopt hiermee de Duitse, Europese en wereldgeschiedenis van het einde van de 19de eeuw tot aan de afloop van de Eerste Wereldoorlog. Tegen de achtergrond van de economische en politieke evolutie volgen we hoe een bijzonder getalenteerde studente een politiek bewustzijn verwerft en in enkele jaren uitgroeit tot een belangrijk socialistisch theoretica en politiek organisator.
Kate Evans ging niet over een nacht ijs bij het schrijven en illustreren van de biografie. Ten eerste werkte ze zich in het onderwerp in door het lezen van een hele reeks bestaande biografieën evenals eigen teksten van Rosa Luxemburg en door het bestuderen van fotografisch bronnenmateriaal. Ten tweede koos ze ervoor om het verhaal op te bouwen door een combinatie van enerzijds echte uitspraken en feiten uit het leven van Luxemburg en anderzijds een belangrijke portie fictie en literaire vrijheid, maar waarbij de persoonlijkheid van Rosa Luxemburg zo goed mogelijk benaderd werd. Ten derde bevat het boek een resem eindnoten (p. 180-213) waarin een juiste historische uitleg met behulp van primair bronnenmateriaal wordt gegeven bij een groot aantal passages uit de roman.
De striproman brengt in de eerste plaats een ferme dosis historische, economische en politieke inhoud, tot en met de toelichting van de economische theorieën van Marx en Luxemburg, namelijk Marx’ meerwaardetheorie (p. 16-22), Luxemburgs economisch-theoretische kritiek op het reformisme van Bernstein (p. 53-57), een politieke vorming van Luxemburg in de partijschool van de SPD over historisch materialisme en de ontwikkeling en werking van het kapitalisme (p. 94-101) en Luxemburgs theorie van accumulatie en imperialisme (p. 107-110). Dat marxisme kan uitgelegd worden in een striproman wisten we al van de Japanse manga-versie van Marx’ Kapitaal uit 2008 die in 2011 naar het Frans werd vertaald met een voorwoord van Olivier Besancenot van de Franse Nouveau Parti Anticapitaliste (NPA) en in 2012 eveneens een Engelse vertaling kreeg.
Bovenop een sterkte op de ‘harde’ vlakken van geschiedenis, economie en politiek is Red Rosa als beeldroman minstens evenzeer te loven voor zijn biografische, literaire en beeldende kwaliteiten. Op biografisch vlak is er niet enkel aandacht voor het politieke denken en handelen van Rosa Luxemburg, maar wordt eveneens haar sterke en avontuurlijke persoonlijkheid geschetst. Hierbij is er tevens plaats voor een intieme kijk op haar turbulente affectieve relaties en boeiend seksleven. Wat betreft de stijl van schrijven en tekenen leest het boek als levende film waarbij de lezer zich kan inleven in een hoofdpersonage dat meesterlijk expressief wordt uitgebeeld.
Red Rosa werd in 2015 in Londen en New York uitgegeven door Verso met de steun van de New Yorkse afdeling van de Duitse Rosa Luxemburg Stiftung. In 2017 werd een Castiliaanse vertaling met als titel La Rosa Roja uitgebracht in Argentinië en momenteel is er een crowfunding aan de gang om het boek ook in Spanje op de markt te brengen. Vertalingen naar het Frans en het Nederlands bestaan helaas nog niet. De webshop van Verso is wellicht de gemakkelijkste manier om deze levendige biografie in originele versie aan te schaffen.
