Desondanks de beperkte media aandacht, zijn er in Vlaanderen en België heel wat geëngageerde projecten te vinden die veel solidariteit tonen voor de medemens met een migratieachtergrond. De laatste jaren werden honderden initiatieven door particulieren en vrijwilligersorganisaties uit de grond gestampt.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen bracht het merendeel van hen samen in hun campagne Gastvrije Gemeente, een overkoepelend initiatief dat al deze positieve verhalen van ondernemerschap en inclusie over heel België wil ondersteunen, en enkele van deze projecten werden op 27 maart door Vluchtelingenwerk Vlaanderen beloond in het Vlaams Parlement.

Op de website van Gastvrije Gemeente vind je echter een overzicht van meer dan 400 projecten. Achter elk van hen schuilt een team van geëngageerde burgers die ons veel te leren hebben.

Refugees At Work 

Erkende vluchteling Inpanesan kan aan de slag bij werkgever Greenway dankzij RefugeesAtWork (C. Benoit D’Heygere)

 Refugees At Work is een nieuw online platform dat optreedt als bemiddelaar en facilitator voor werkzoekenden met een migratieachtergrond. Benoît d’Heygere, oprichter van de organisatie, biedt vluchtelingen een kans zichzelf te profileren en overtuigd werkgevers om sneller ook eens iemand met een migratie achtergrond aan te nemen. Beide partijen vinden elkaar op de website van Refugees At Work.

Nadat ik via een buddy-systeem een vluchteling hielp met zijn administratie, besefte ik hoe moeilijk het hen wordt gemaakt om werk te vinden. Slechts 50% van hen is in staat om na 5 jaar aan een vaste baan te raken. Dat zijn hallucinante cijfers! Hierbij is het dikwijls de werkgever zelf die overtuigd dient te worden, waarbij een beperkte taalkennis de reden is die het vaakst wordt aangehaald om bijvoorbeeld een werkzoekende van Irak of Afghanistan toch niet aan te nemen. Bij knelpuntberoepen krijg je werkgevers sneller over de streep: er is bijvoorbeeld een hoge vraag naar IT-ers of techniekers, en een heleboel vluchtelingen zijn hier zeer ervaren in. Zo vond een Iraanse vrachtwagenmonteur met 20 jaar ervaring onlangs een job via ons platform, het bedrijf diende wat overtuigd te worden maar is nu enorm tevreden van zijn prestaties.

We richtten ons aanvankelijk enkel op vluchtelingen, maar merkten snel dat ook Belgen met een migratieachtergrond enorm benadeeld worden op de arbeidsmarkt. Zoek maar eens een deftige job met een naam als Mohammed, een onmogelijke opgave. Er is dus weldegelijk een grote nood aan platformen die een brug kunnen slaan tussen kansarmen en behoedzame werkgevers.

Benoît D’heygere, oprichter van Refugees At Work

SIAL

Het Steunpunt voor de Integratie van Asielzoekers Lubbeek (SIAL) is een informeel netwerk van vrijwilligers en sympathisanten die ondersteuning bieden in alle vormen en maten aan mensen met en zonder papieren. Zo organiseren ze taallessen, bieden kinderopvang aan, helpen nieuwkomers in de buurt aan een woning en bieden informatie over sociale, administratieve, medische en juridische kwesties. Mensen die geholpen worden dragen achteraf ook dikwijls bij aan de werking van SIAL, wat tot een dynamische en diverse gemeenschap van hulpverleners leidt.

Ons netwerk van vrijwilligers in de regio van Lubbeek is met nadruk informeel. Dit wil zeggen dat er geen hiërarchie aanwezig is en dat vrijwilligers dan ook de volle verantwoordelijkheid dragen van wat ze doen en hoe ze met mensen omgaan. We streven niet naar een relatie hulpverlener-hulpbehoeftige, maar naar een relatie tussen mensen die elkaar oprecht leren kennen en elkaar helpen. Dat is belangrijk om stigma’s en vooroordelen te doorbreken, niet enkel tussen Vlamingen en nieuwkomers maar ook tussen nieuwkomers onderling. Hoewel we dit dikwijls over het hoofd zien, liggen de leefwerelden van bijvoorbeeld een Koerdische Irakees, een Afghaan, een Syriër en een Somaliër mijlenver uit elkaar, en dienen ook zij elkaar zonder vooroordelen tegemoet te treden. Door deze persoonlijke aanpak voelen vele nieuwkomers zich comfortabel genoeg om ook anderen te helpen en blijft ons steunpunt dynamisch en divers.

Binnen onze organisatie merken we dat de politieke maatregelen die in 2016 werden genomen de situatie voor veel vluchtelingen enkel moeilijker maakte, en inspeelden op een cijfer-beleid van minder instroom en meer uitstroom. Als organisatie tracht je tegen dit ééndimensionaal restrictiebeleid in te gaan door individuele hulpverlening te bieden en te pleiten voor structurele verbeteringen. Een werk van lange adem.

De kwestie asielzoekers was tot voor kort voor velen een marginaal probleem, een ver-van-mijn-bed show. Met de laatste vluchtelingencrisis is dit probleem niet groter geworden, maar is het enkel dichterbij gekomen. Dit merken we ook aan het toegenomen aantal vrijwilligers. We horen van veel mensen dat ze blij zijn dat ze een weg hebben gevonden om te kunnen helpen. Velen blijken weldegelijk te willen helpen, maar weten niet hoe, en dit desondanks een aantal zeer goede organisaties die nieuwkomers ondersteunen.

Christine D’aes, coördinator SIAL 

MijnHuisJouwThuis

Vluchtelingen die een verblijfsvergunning krijgen hebben twee maanden de tijd om een woning te vinden voorleer ze het opvangcentrum dienen te verlaten. Discriminatie op de huizenmarkt en een tekort aan betaalbare woningen maken deze opdracht echter dikwijls zeer moeilijk. Niet enkele erkende vluchtelingen en mensen met een subsidiair beschermingsstatuut, maar ook mensen met een migratieachtergrond hebben het moeilijk om een woning te vinden. Daarom biedt het woonplatform van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, MijnHuisJouwThuis een netwerk van huurders en eigenaars die bereid zijn om zonder vooroordelen betreffende inkomen of een eventuele migratieachtergrond een huurcontract af te sluiten.

Er zijn heel wat obstakels op de woningmarkt voor kwetsbare huurders. Ten eerste is er in het algemeen een tekort aan kwaliteitsvolle en betaalbare woningen in België, en dit raakt iedereen die dringend op zoek is naar een betaalbare woning. Ten tweede valt discriminatie op de huizenmarkt niet te ontkennen. Nochtans is het recht op wonen opgenomen in de Belgische grondwet, onder artikel 23, en in de Vlaamse wooncodes. Toch blijkt dit geen vanzelfsprekendheid. Een eigenaar kan namelijk kiezen aan wie hij zijn huis huurt. In de praktijk merk je dat de voorkeur dikwijls wordt gegeven aan mensen met een vast inkomen en geen migratieachtergrond. Voor erkende vluchtelingen komt daar nog eens bij dat ze slechts een beperkte tijd hebben om een woning te vinden, een beperkte kennis van de landstalen genieten, nog geen sociaal netwerk hebben uitgebouwd en weinig kennis hebben van de administratieve procedures. Via ons online platform MijnHuisJouwThuis pakken we deze twee hindernissen aan en brengen we verhuurders die bereid zijn te verhuren aan huurders, ongeacht hun inkomen of een eventuele migratie-achtergrond in contact met onze doelgroep. Daarnaast geven we heel wat info op ons platform over verhuren aan vluchtelingen.

Er daagt echter nog een derde obstakel op: het kluwen van administratie en regulatie op gemeentelijk en federaal niveau plaats vele eigenaars in nauwe schoenen. Sinds november 2016 hebben we reeds 8 succesverhalen gehad waarbij we vluchteling en verhuurder konden koppelen. Zoals Gentenaar Didier die na een lange zoektocht via ons platform zijn appartement nu deelt met Abiskarim uit Somalië. Die mannen zijn nu de beste vrienden. Ondanks de moeilijke regelgeving zijn het gemotiveerde mensen, die er echt voor willen gaan. We hopen dit jaar nog meer te kunnen inzetten op het verstrekken van goede juridische informatie en sensibiliseren. We hopen de lessen die we moeizaam hebben geleerd ook beter te kunnen verspreiden, om toekomstige huurders en verhuurders beter te kunnen informeren. Ondanks alle moeilijkheden houden verhalen met een goede afloop de moed erin

Lore Opreis, coördinator van MijnHuisJouwThuis

Restart – House of Hope

De textieldames, die in House of Hope textiel upcycelen tot prachtige kleren. (C. House of Hope) 

Een leegstaand postsorteercentrum dat wordt omgevormd tot een bruisend multicultureel centrum met behulp van een jonge vzw en een sterke gemeenschap van nieuwkomers. House of Hope maakt zij naam waar: het ondersteunen van mensen met een (tijdelijke) bescherming die zich in de regio vestigen via jobdatings, taalcafé’s, buddybegeleiding, opleidings- en animatieprogramma’s.

Het hoopvol initiatief bevordert de inbedding van nieuwkomers in de lokale gemeenschap door zowel structurele begeleiding te bieden als een ruimte te creëren waar men elkaar vrijblijvend tegemoet treedt, met als doel het actief doorprikken van een star wij-zij-denken.

Onze werking kwam tot stand via het opvangcentrum van Scherpenheuvel. Als vrijwilligers merkten we dat veel van de erkende vluchtelingen die het centrum verlieten, zich in de buurt vestigden omdat ze hier mensen kenden. De zoektocht naar werk en een woning bleek echter niet van een leien dakje te lopen. We maakten daarom gretig gebruik van het netwerk van vrijwilligers en vluchtelingen om een behulpzame gemeenschap uit te bouwen. Via vzw Restart gingen we in zee met grote huiseigenaars en bedrijven om het woon- en werktekort in de buurt aan te pakken. We trachten vluchtelingen zoveel mogelijk te activeren: als vrijwilliger, via opleidingen, en uiteindelijk ook op de jobmarkt.

De schenking van een leegstaande loods van bpost kwam als een zegen voor de opstart van een heus multicultureel centrum. In dit Huis van de Hoop geven we taallessen, hebben we een café opgestart, houden we workshops in het bewerken van meubels en textiel, knappen we fietsen op en creëerden we een coworking ruimte. In een mum van tijd werd een lege loods omgevormd tot een gemeenschapscentrum, en andere opvangcentra in de buurt beloofden reeds om op bezoek te komen.

Projecten als deze helpen enorm bij het opkrikken van het imago van vluchtelingen. Wanneer je een centrum vol enthousiaste hardwerkende mensen bezoekt, verdwijnen je vooroordelen als sneeuw voor de zon. We willen in House of Hope dan ook vooral verbindend zijn. De activering van vluchtelingen in onze maatschappij staat in onze vzw centraal, net als het doorbreken van dat verschrikkelijke wij-zij-denken waar de Vlaming zo gevoelig aan is. Iedereen is welkom in House of Hope.

Hedwig Neesen, coördinator van House of Hope

Refu Interim

(De Gentse kruisbestuiving in 2016 was een succes.) (Alle foto’s C. Annelies Vanhove)

De Gentse Feesten zijn een fenomeen: elke zomer wordt de binnenstad van Gent 10 dagen lang omgetoverd tot één groot festival en komt de helft van België meevieren. ‘Waarom ook niet nieuwkomers betrekken bij deze Gentse gekte?’ bedacht cultuurorganisatie CirQ, en nam woord bij daad. In 2016 werden 85 erkende vluchtelingen betrokken bij de organisatie van het project Batahlan, waarbij ze als vrijwilligers mee draaiden achter de bar, aan de inkom en in de verschillende toneelstukken, dansen en acts. De creatieve tewerkstelling bleek een groot succes en Batahlan ontving zelf de emancipatieprijs van vzw VOEM. Bovendien leidde het project ertoe dat een heleboel andere organisaties warm liepen om ook met vluchtelingen aan de slag te gaan. Er was een duidelijke nood om de (creatieve) tewerkstelling te faciliteren, en in 2017 gaf feestgroep CircQ dan ook vorm aan een heuse tewerkstellingsorganisatie, Refu Interim.

Onze samenwerking met de vrijwilligers tijdens de Gentse Feesten was zo een succes, dat we besloten om het op een meer gestructureerde manier aan te pakken. We willen met behulp van Refu Interim mensen met een migratieachtergrond activeren door hen in de socio-culturele sector aan de slag te laten gaan als vrijwilliger. Daar is zowel bij organisaties als bij de mensen zelf vraag naar: de organisaties streven naar een meer representatief werkteam, en nieuwkomers willen dikwijls niets liever dan aan de slag te gaan. Als vrijwilliger bij een cultuurorganisatie kunnen ze autonoom aan iets positiefs bijdragen, leren ze de taal, doen ze ervaring op, ontwikkelen ze hun talenten, en bouwen ze een netwerk uit. Een laagdrempelige manier om deze mensen het heft weer in eigen handen te laten nemen en deel te worden van de maatschappij.

Met Refu Interim breiden we onze activiteiten tijdens de Gentse Feesten uit naar een permanente werking doorheen heel het jaar, waarbij we vluchtelingen aan een vrijwilligersjob willen helpen bij verschillende socio-culturele organisaties in het Gentse.  We blijven ook inzetten op vrijwilligerswerk en niet op vaste jobs, hoewel we niet uitsluiten dat het één tot het ander kan leiden. De overgang naar een vaste baan blijkt niet altijd even makkelijk, en dan is vrijwilligerswerk een perfecte tussenstap.

Op 22 Maart houden we een heus kennismakingsfestival op DOK in Gent, waar geïnteresseerden elkaar kunnen leren kennen en we zullen bespreken hoe we samen aan de slag kunnen gaan. Er zal worden gepeild naar de talenten van de vrijwilligers en naar de noden van organisaties. Socio-culturele organisaties in het Gentse zijn ook steeds welkom om hun interesse te komen betuigen.

Farah is coördinator van Refu Interim